Katalog

Neil Postman yaşadığımız döneme yakından bakıyor. Televizyon: Öldüren eğlence İJİrçok ülkenin onbeş, yirmi yıl gibi geniş bir zaman diliminde yaşadığı televizyontoplum, televizyonbirey üişkilerini biz hızlı bir kurguyla çok kısa bir sürede yaşadık. Tabii ki bunun bir bedeli olacaktı. Bu bedelin ne olabileceğini anlayabilmek için insanlığın kitle iletişim araçlarıyla yaşadığı serüveni hatırlamak gerekir. Neil Postman, "Televizyon: Öldüren Eğlence" adlı eserinde bu serüveni farklı bir bakış açısıyla ele alıyor. LEVEND KILİÇ ery Kosinski'nin Bir Yerde (Being There) adlı romanının kahramanı Chance, tek başına bir evde dış dünya ile hiçbir ilişki kurmadan yaşar, yaşamını tek bildiği iş bahçıvanlık üzerine kurmuş olan Chançe, evi dışındaki dünyayı sürekli izlediği otuzkırk kanallı televizyondan öğrenmiştir. Gün gelir kahramanımız evinden dışarı çıkar, ulaşttğı yer ABD Başkanlığıdır. Önu başkanlığa ulaştıran serüven içinde belirleyici olan, yol gösterici olan, en önemli şey bahçıvanîıkla birlikte televizyondur. "Chance eve girdi ve televizyonu açtı. Araç kendi ışığını, kendine özgü rcngini, kendi zamanını yarattı. Durmaksızın bitkileri toprağa doğru çeken yerçekimi yasalarını çiğniyordu. Televizyonda her şey birbirine geçmişti, karışmıştı ve yine de birleşikti: Gece ve gündüz, büyük ve kiiçük, sıcak ve soğuk, uzak ve yakın. Bu renkli dünyada, bahçıvanlık körün beyaz değneğiydi." " Istasyon değiştirirken, kendi de değişebilirdi. Bahçedeki bitkilerin çeşitli dönemlerden geçmesi gibi, o da çeşitli dönemlerden geçebüirdi, ama düğmeyi sağa ya da sola çevirmekle dilediği kadar çabuk değişmesi de mümkündü. Bazı kareler, televizyondaki kişilerin yaptığı gibi, ekrana yayılabilirdi. Düğmeyi oynatmakla Chance başkalannı göz kapaklarının altına çekebilirdi. Böylece, varlığını hiç yordu. Huxley ise Büyük Birakimseye değil sadece kendiolmadığını, insanlaTCIEVİZYONÎ dere gerekolarak üzerlerindeki ne, Chance'a borçlu olduğunn doğal ÖLDÜREN na inanmaya varıyordu." EĞLENCE baskıdan hoşlana belirterek (Jery Kosinski, Bir Yerde "düşünme yetilerini dumura ,Çev. Aydil Balta, E Yayınlauğratan teknolojileri yüceltn,Istanbul,1972,s.l3). meye başlayacaklardır" deKosinski bu romanında temektedir. Postman, binlerce levizyonla hesaplaşmaktaradyo ve televizyon kanahna dır. Bu romanda olduğu gibi sahip olan ABD'den hareket bireyin kitle iletişim araçları ederek Huxley'in kehanetinin karşısındaki konumu sayısız esere konasıl gerçekleştiğini anlatmaktadır. nu olmuştur. Öte yandan bireyin bu Bu kitabının amacını yazar şöyle belirkonumunu ele alan bilimsel çalışmatiyor: "Bu kitaptaki amacım, Amerilardan da söz etmek gerekir. İletişim ka'da büyük bir medyametaforu debilim alanı içinde bu anlamda birçok ğişimi yaşandığını, sonuçta kamusal çalışmadan söz etmek gerekir. Doğal söylemlerimizin önemli bölümünün olarak bu çalışmaların hepsi kendi sıiçeriğinin tehlikeli boyutlarda saçmanırlılıkları içinde bir anlam taşır. Bazılaştığını göstermektedir" (s. 25). Bu larının ele aldığı konular, ülkelerin yaamaca ulaşmak için yazar sözlü kültürşadığı olaylar nedeniyle, özel bir öneden başlayarak, matbaanın yani basılı me sahip olabilmekte. Geçmişe bakasözün, telgrafın, fotoğrafın serüvenini rak bugünü anlamak ve geleceğe yön anlatarak televizyona ulaşıyor. Postverebilmek açısından önem kazanabilman, bu kitabında Onvell ve Huxley mektedir. Sözü, bizler için önemli olan geleceğinin bir bilim adamı olan ünlü bir çalışmaya Marshall getirmek istiMcLuhan'ın yorum. Kitaizinden gittiğibın adı, Teleni belirtiyor ve vizyon: Öldü"McLuhan'ın ren Eğlenceolaylara bir Gösteri Çağınkültür aracılıda Kamusal ğıyla bakmaSöylem. Ünlü nın en açık yoiletişim kuramlunun o kültücısı Neil Postrün konuşma man'ın bu esearaçlarını gözrini dilimize lemek olduğu Osman Akınöğretisine bağhay çevirmiş. •* lılığını hep koAyrıntı Yayınları bu kitabı geçtiğimiz rumuşumdur" diyor(s. 17). ocak ayı içinde Türk okuyucusuna Kttaptan Seçmeler... sundu. Matbaanın bulunuşuyla birlikte kiJery Kosinski'nin kahramanı Chantabın gerçeği anlamaya yardımcı olduce'nin konumunda değiliz, ama bizim ğunu ve kamusal söylemi yönlendirdison bir'kaç yıl içinde televizyonla yaşaği zaman dilimine Postman "Yorum dığımız serüven de gözler önünde. BirÇağı" adını veriyor. Bu çağa "(...) geçok ülkenin onbeş, yirmi yıl gibi geniş lişmiş bir kavramsal, tümden gelimci bir zaman diliminde yaşadığı televizve ardışık düşünme akla ve düzene büyontoplum, televizyonbirey üişkileyük değer verme eğilimi, çelişkiden rini biz hızlı bir kurguyla çok kısa bir nefret etme, mesafeli ve nesnel yaklaşsürede yaşadık. Tabii ki bunun bir bema becerisi ile gecikmiş tepkiye hoşdeli olacak. Bu bedelin ne olabileceğigörüyle bakma tavn da dahildir" (s. ni anlayabilmek için insanlığın kitle 75). Ondokuzuncu yüzyılın sonu ile iletişim araçlarıyla yaşadığı serüveni yirminci yüzyılın başlannda elektrohatırlamak gerekir. Neil Postman, Tenik konuşmaya giren her türlü iletişim levizyon: Öldüren Eğlence adlı eserinaracı, telgraf ve fotoğrafın öncülüğüde bu serüveni farklı bir bakış açısıyla nü takip etmektedir. Sinema ve radyo ele almaktadır. Postman Onvell'in ve elektronik tekniklerle yeni bir dünya Huxley'in kâbuslarından hareket etyaratıyor, yazar bu dünyaya "ceee" mektedir. Onvell, insanlığın dıştan gedünyası diyor." Bu, fazla bütünlüğü ya lecek bir baskıya Büyük Birader'e boda anlamı olmayan, bizden bir şey isteyun eğmek zorunda kalacağını söylü İ meyen, aslında bizim herhangi bir şey yapmamıza olanak tanımayan, çocukların "ceee" oyunları gibi müthiş de eğlencelidir." (s. 89). Bu "ceee" dünyasını telgraf ve telefon yarattı ama televizyon bu dünyayı tüm insanlann yaşamına sundu. Bu süreç içinde "televizyon bir "üstaraç"statüsüne gelerek, valnızca dünyaya ilişkin bilgimizi değil, aynı zamanda bilme yollanna ilişkin bilgimizi de yönlendiren bir araçstatüsüneyükselmiştir" (s.91). Yazar televizyon nedir sorununu, teknoloi ile araç (medium) arasındaki aynmı belirterek açıklıyor. "Beyin gibi teknoloji de maddi bir aygıttır. Zihin gibi araç (medium) da fiziksel bir aygıtın gördüğü yararı anlatır. Teknoloi özgül bir sembolik kod kullandıkça, özgül bir toplumsal ortamda yerini buldukça, ekonomik ve politik bağlamlara adımını attıkça bir araç (medium) haline gelir. Başka bir deyişle, teknoloji batağı toplumsal ve entelektüel ortamdır." (s. 9647). Postman, "bir kitap bütün tarihtir" derken kitabın bütünlüklü ve yararlı bir geçmişin varolduğu duygusunu yarattığını söylüyor. Oysa ona göre televizyon, "ışık hızıyla yayılan bir araç (medium), şimdiki zamanı merkezine alan bir araçtır. Televizyonun grameriöyle denebilirse eğer geçmişe hiçbir alan bırakmaz." (s. 8149). Bu anlamda şunu demeye getiriyor, televizyon aracılığıyla günümüz insanı son yirmidört saat içinde olan her şeyi biliyor ama son yirmidört yılla ilgili bilgileri çok kıt. "Amerika'da Onvell'in kehanetlerinin pek geçerliliği yoktur, oysa Huxley'in kehanetleri şimdilerde fiili bir gerçeklik kazanmaktadır." (s. 169) "Huxleyci kehanette Büyük Birader bizi kendi isteğiyle gözlemez. Biz onu kendimiz izleriz. Huxleyci kehanette gardiyanlara, kapılara ya da Hakikat Bakanlıklarına gerek yoktur. Bir halk saçma sapan şeylerle eğlendiği zaman, kültürel yaşam aralıksız eğlence turları şeklinde yeniden tanımlandığı zaman, ciddi kamusal konuşmalar bebeklerin çıkardıkları seslere benzediği zaman ve kısacası halkın kendisi bir izleyici kitlesi, halkın kamusal işleri debirvodvil temsiline döndüğü zaman, artık ulus riskle yüz yüze gelmiş ve kültürün ölümü açık bir olasılık halini almış demektir"(s.l69). Bizler de bizden önce başka ülkelerde yaşandığı şekliyle basılı yayınlar dönemine hızlı bir şekilde son veriyoruz (bu dönemi hakkıyla yaşamadan), televizyonun egemenliğine neredeyse hiçbir tepki göstermeden boyun eğmekteiz. îçinde yaşadığımız bu dönemi, daa yakından tanımak isteyenlere Neil Postman'ın bu kitabını öneririm. • Televizyon: Öldüren Eğlence / Neil Postman / Çeviren: Osman Akınhay / Ayrıntı Yayınlanz/192 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 228 S A Y F A 8