Katalog

Hermann Hesse'ten yalnızca insanı banndıran bir başkaldtrının masallan... Masalların Dönüşü \kıtıt.ınn HtsM MASÂLLAK % Hermann Hesse'in geçen günlerde Türk okuru karşısına çıkan "Masallar"ı, Hesse'in 1919,1935 ve 1945 yıllarında yazdığı masalların bir toplamıdır. Bir araya getirilen öteki kitaplarsa "Düz Gezintileri" ve Hesse'in Romain Rolland'a adadığı "Savaş veBarış"tır. sında yer alır. Hesse sanki bu masalda, bir denemenin akışına öykü katmış gibidir. Masalda, zenginleşmeye ve toprak tutkusuna kapılan halkın sonu yine bir yıkımdır. Ancak bu yıkımdan sonra bu halkın "yeniden çocuk olmasına olanak yok"tur. "Toplarından makinelerinden, parasından vazgeçip yeniden banş içindeki küçük kentlerinde şiirler yazıp sonatlar çalamaz." Hesse, çok küçük düşünsel aynntıların üzerine kurmuştur masalların yapısını. Örnek vermek gerekirse Bir Sobayla Söyleşi'de bir düşünce anıtı olduğunu ileri süren soba "Biz endüstri ürünleri, insanoğlunun bir özelliğini ya da erdemini kanıtlayan anıtlanz." derken, en üst düzeyde doğada yalnızca insanda rastlanan bu özelliği şöyle açıklar: "Hiçbir amacı olmayan şeylere an lam kazandırmak." FrankJin adındaki soba daha neler bilir: "Doğa için meşe meşedir. Rüzgâr da rüzgâr, ateş de ateş demektir. Oysa insan için her şey başka bir şey demektir. (...) Her şey kutsal ve simgeseldir. Birini basbayağı öldürmek, kahramanlık; salgın hastalık da Tanrının işi olur. Savaşa devrim adını verirsiniz. Böyle olunca bir soba nasıl yalnızca soba olabilirki?" Ozan'da bir ozan ruhunun gerçek betimlemesi vardır: "Hiçbir zaman bu dünyadaki eğlencelere ve kutlamalara içtenlikle katılamayacağını, yaşamın içinde yalnız ve yabancı bir izleyici olarak kalacağını anlamıştı. Ruhu böyle yaratılmıştı onun. Dünyadaki güzellikleri izleyecek, ama izlerken her zaman uyumsuz bir insanın gizli özlemiyle yanıp tutuşacaktı." Kusursuz bir ozan imgesine takılan ve kusursuz sözler arayan ozan, nehre bakar masalın sonunda: "Onun için artık ne gerçek fenerlerle yansılannın, ne HALİL GOKHAN | ermann Hesse, 1919 yılında üç 1 gün üç gecede tamamladığı Zerdüşt'ün Dönüşü adlı deneme kitabında Alman gençliğine şöyle seslenir: " Hiçbi r şey sizi bu denli zor duruma düşürmemiştir. Aralıksız olarak Tanrı'yı aradınız. Fakat asla kendinizde aramadınız onu. Oysa o hiçbir yerdedir. Içinizdeki Tann'dan başka Tanrı yoktur." Bu deneme, Hesse'in hem kendi kaygılannın, hem de o günkü gençliğin içinde yüzdüğü tinsel karışıkhkların yol açtığı tasaların ürünüdür. Hesse'in Zerdüşt'ü, Nietzsche'ninkinin yeniden güncelleştirilmiş halidir kuşkusuz. Hesse'in Demian'ı yayımladığı bu verimli yıl içinde Masallar da yayınlanır. Geçen günlerde Türk okuru karşısına çıkan Masallar, Hesse'in 1919, 1935 ve 1945 yıllarında yazdığı masalların bir toplamıdır. Bir araya getirilen öteki kitaplarsa Düz Gezintileri ve Hesse'in Romain Rolland'a adadığı Savaş veBarış'tır. Yazdığı bütün masallarda, dünyanın gerçeklik imgesini başka bir odaklamada, başka bir gerçeklik uğraşında, yalnız başına insanı değiştirmek isteyen birinin didişmesinde, yarı söylensel, yarı güncel bir bütünlük içinde vermeye çalışmıştır Hesse. Devlet adlı masalda, sanata ve felsefeye saygılı ve bağımlı insanhk haritasını tersinden okuyan tarih kronolojisini biryanakoyar: "Düşünürler ülkesi hep yoksul kaldı ve sık sık komşulannca ezildi. Ama yine de komşularına ve dünyaya gösterişsizce, verimli bir sıcaklığı ve düşünsel olanı sessizce yaymayı sürdürdü." Olası bir masalın son cümlesi olabilecek bu alıntı, henüz masalın ilk sayfaSAYFA 8 Hermann Hesse de geçmiş şölenle* o andaki şölen arasında bir aynm vardı." Şairin, sanatçının ayrılığını, ayncalıkta ve üstünlükte aramaktan çok, uyumsuz bir insanın yalnızbğında ve yabancılığında bulmayı öngören birkaç ciltlik denemeye yeğdir bu kısa "Ozan" masalını okumak. Çevirmeniyle aynı adı taşıyan tris adi masalda Anselm, gerçek yurdumuzun ipuçlarını verir: "Yitirümiş uzak ezgileri düşünüp anlamaya çalışmak, onları aramak ve onlan dinlemek için yaşıyoruz. Gerçek yurdumuz o ezgilerin ardında ashnda." "Çoğu kişinin izlediği yoldan değil, dikbaşlı bir tutumla kendi yolundan gitmek isteyen ve kolektif yaşam için yaratılmamış olan" insanı izleyen Hesse, masallanyla yabana atılmayacak birçok varolma, yaşama ve insanhk durumunu yine kendine özgü ve benzeri olmayan bir yataktan.yetişkinlerin çoktan yidrdiği, çocuklara özgü duygulara yer veren bir anlatımla akıtmıştır. • (1) Ijtğtn Ülkesine Giden Adatnlar/ Yıldtz Ecevit/ Cumhuriyet Kitap/ Sayı203. Masallar/ Hermann Hesse/ Çeviren: îrisKantemir/Can Yayınlart/256s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 229