Katalog

öldü. Perec'in 1967'de katıldığı Oulipo (Ouvriere dc litterature potentiele; Gizil Edebiyat İşliği) 1961'de Raymond Queneau ve Le Lionnais taratından kurulmuş bir edebiyat topluluğu. Oulipobütün edebi yapıtlann saptanan kurallara ve yöntemlere göre düzenlenen bir esinlenmeden yararlanılarak oluşturduğunu öngören ve gelecekteki yazarlara yeni teknikler sıınmayaçalışan birıopluluk. Perec biryazar olarak gerçek kişiliğini Oulipo'ya katıldıktan sonra bulmuş ve ünlendikten sonra "ben kendimi gerçekten Oulipo'nun bir ürünü olarak görüyorum" demiştir. Yaşamı boyunca bu ilginç topluluğun temel direğini oluşturan ve en sempatik üyesi olarak tanınan Perec getirdiği yeni biçim ve yöntemlerle bu topluluğa çok şeyler kazandırmıştır. Özellikle de armağan ettiği Yaşam Kullanma Kılavuzu'yla, Oulipo, yönlemlerinin genel geçerliğini bütün edebiyat dünyasında kanıtlama olanağı bulduğunda, topluluğun, bir anlamda ününü de Perec'e borçlu olduğu açık seçik bir biçimde anlaşılmıştır. Perec'e göre bir edebiyat yapıtında spontane bir yapılanma yoktur; bir estetik yapı her şeyden önce kültürel özelliklidir yani kurallı biçimlerden ve alt üst oluşlardan meydana gelmiş bir koda dayanır; rastlantı, bilinçdışı, içgüdülerin sağır güçleri bir seçime, bir imgeleme, bir kurala, bir duyarhğa boyun eğerek yer alabilirler burada. Özgürlük kurallara uymamak demek değildir ve kurallara uymayı yasaklamaz. Gerçek anlamda özgürlük kurallara uymakla gelir. Kimi sistemlerin daha çok kurallara bağlı, kimilerininse H' j. çok özgürlüğe doğru eğilimli ^ıui olması yapay bir ayırımdır. I Jerrungi bir edebiyat metni sözcük, tümce, retorik düzeyinde bir dizi kurallardan geçer. Az ya da çok kurallara bağlı veya az ya da çok özgür olmayan bir sistem yoktur çünkü bir sistemi oluşturan unsur•lar kuralla bağlı olmak ve özgürlüktür. Perec'in dcnediği, uyguladığı şu ya da bu biçimde az ya da çok ileri boyutlarda taşıdığı kurallı biçimlerin listesi epeyce uzundur. Onun metinlerindeki belirgin özellik biçimsel coşkunun ön plana çıkmasıdır. Okuyucuyu her zaman etkileyen bu coşku Perec'in biçimlerinin özelliği geleneksel biçimlere dayanmaz pek. O Oulipo'nun tanımladığı kurallı biçimlere göre yazınıştır. KendİMninkinden başka hiç kimsenin sesini dinlememiş bir yazar olarak tanınan Georges Perec oturmuş düşüncelerden çok düşüncelerin kaynaklarına ve atılıma yönelmiş, daha çok dünyayı reddeden, yeniden sorgulayan, kendi ;>eçmediği bir yaşamı yadsıyan bir yazar olarak dikkat çekmiştir. C U M H U R İ V E T K İ T A P S A Y I 2 0 5 Ona göre yazmak yaşama, her zaman eksik kalacak bir biçim verebilmek için harcanan çabadır. Ideolojik bir bilim olarak sosyolojiye hiçbir zaman ilgi duymamış her zaman yaşama ve yeni seslere kulak vermiştir. Edebiyat dünyasında genellikle kabul gören düşünceye göre Georges Perec'in sağlamış olduğu çok haklı ünün nedeni kendisine kültür alanında bir yer bulma çabaları değil, yaşamına bir anlam verme çabalarıdır. Sürekli olarak biçimlerin peşine düşmüş, kendi deneyimleriyle bağdaştırabileeeği figürlerin arayışı içinde olmuştur. Belki de belirsiz, sessiz ve dilsiz olarak tanımlanabilecek biçimler... yalnızca psikanaliz yardımıyla ortaya çıkarılabilecek biçimler... Yaşam Kullanma Kılavuzu adeta tüm edebiyat tarihinin üzerine kurul Bartlebooth varlıklı bir biiyük burjuva. Kayıtsızlık ve ilgisizlik en büyük tutkusu. Tüm yaşamını kendisinden başka bir gerekliliği ve amacı olmayan bir tasarı çevresinde örgütlemeye karar vermiştir. Dünyanın tümünü değilse bile, oluşturduğu bir parçasını kavramayı, betimlemeyi ve daha sonra da yok etmeyi amaç edinmiştir. Bu amaçla da kısıtlı ama tam ve eksiksiz bir program oluşturur. Zor ama gerçekleştirilemeyecek gibi de olmayan bu proje kendisini bu işe adamış olan kişinin yaşamını bütün aynntılarıyla yönlendirecektir hiç kuşkusuz. Bartİebooth böylece on yıl boyunca Valene'den sulu boya resim sanatını öğrendikten sonra beş yüz deniz manzarası yapmak üzere bütün dünyayı dolaşir. Gaspard Winckler bu sulubo bu resim parçalarının yazgısı sonunda beyazlık ve hiçliktir. Sonunda her şey hiçbir şey olmamış gibi olup bitecektir. Görünür hiçbir izi olmayan bu macerada Winckler yaşamını Bartlebooth'a tuzaklar hazırlamaya adamıştır. Efendi ve köle arasındaki amansız diyalektik. Bir süre sonra Bartlebooth mu Winckler'ın efendisidir Winckler mı Bartlebooth'un efendisi, kimse bilemez. Kimdir efendi? Bartlebooth'u tuzağa düşürmek için bütün yetenek ve inatçılığını sergileyen Winckler mı yoksa Winckler'ın incelik ve ustalıklarını bir hiç haline getirmek isteyen Bartlebooth mu? Zanaatkârlardan, sanatçılardan, saplantılı koleksiyonculardan oluşan bir portre galerisini andıran Yaşam Kullanma Kılavuzu uçıışan sözlerden, bir mak amacıyla tasarlanmış bir yapıt. Tarihsel olaylardan, se'naryolardan, alıntılardan, kolajlardan, envanterlerden, bulmacalardan, bilmecelerden, ilginç icatlardan oluşan olağanüsıü ilginç bir yapıt. Perec kendi yarattığı bir karnavaİ dünyasında birtnkmı eşyaların, dekorasyon malzcmelerinin, alet edevatın alel usul dökümünün yapılmasından olağanüstü ve akıl almaz hikâyelere geçerek görkemli bir biçimde dolaşıp duruyor. Okuyucunun görevi bir anlamda yapbozların dökümünü yapmak ve bu nıo/ayiğin büyüleyici sonuçlarını hay ranlıkla seyretmek. Gelmiş geçmiş tüm favori temaları, bütün takınakları, tüm okııma mutluluklarını, yılların tüm deney ve birikimlerini bir araya toplamış olan romanın bin dört yüz altmış yedi kahramanı arasında üç ad dikkat çeker: Bartlebooth, Winckler ve Valene. ya resimleri yapbozlara dönüştürür ve plaklara yapıştırır. Bartlebooth söz konusu yapbozları her biri on beş günde bir olmak üzere yirmi yıl boyunca hazırlar. Bu deniz manzaraları sonunda üzerinde bir solüsyona batırılıp yeniden beyaz bir kâğıt haline getirilecektir. Proje tamamlandıkça kendi kendisini yok edecektir. Zincirlenecek gelişecek ve sonra da kendi kendilerini yok edecek bir dizi olay. Bir hiçten hareket etmiş olan Bartlebooth belirgin, bitmişnesnelerindeği^meleri arasında genebirhiçevaracaktır. Tasarlayıcısını ve uygulayıcısını elli yıl boyunca seferbcr etmiş olan bu operasyondan hiçbir iz kalmayacaktır. Bartlebooth'un yapbozların yok edilmesini programlamış olmasıyla Winckler ve Bartlebooth'un ortak yapıtından hiçbir şey kalmayacaktır geriye. Bütün zorlukları yenerek oluşturulan araya getirilen ve bozulan yapbozlardan oluşan çöziimlemenin görülmezliğini eğretilemenin çok giizel bir yolu... Perec'se iç dünyasının mitini bu dünyaya rağmen yazıyla oluşturmaya çalışan ve kendi içindeki ateşin peşine düşmüşbirşair. • Yaşamı Kullanma Kılavuzu / Georgcs Perec I Çev: tsmaıl Ycrgtız I Mitos Yayınlan/672s. SAYFA 15