Katalog

0 K U R L A RA tmanhk tarihi ile kıyaslaridığında "vatan", "bayrak", "milli birlik ve beraberlik" gibi kavramlartn yaklaşık iki • yüz yılgibi uldukça ktsa bir tarihi oldugu görülür. Yaşadığımız coğrafyada hc daha ktsa birgeçmişe sahiptirler. Uğruna iki yüz yıldır muyonlarca insamn öldüğü, sürgün yaşadig'ı bu kavramlarvarhklarım' diğer insanlan "dtşlayarak" sürdürmektedirler. Ünlü taribçi E. J. Hobsbaıvm bizde de yayımlanan "Milletler vc Milliyetçilik" kitabında bu konuyu, • • derinlemesine inceliyor ve müliyetçiliği "geleceği olmayan" bir eğilim olarak görüyor, Son yıllarda dünyamızt yeniden sarmaya başlayan miüiyetçilig'i bu nedenle kapak yaptık. Yine bu saytrmzda, Sennur Sezer, Fay Weldon'ın "Bir Dişi Seytamn Hayatı ve Aşklan"nı anlatıyor. Mekttıp ağırlıkh dört sayfatmzda ise Orhan Peker'in Cornelius Biscboffa, Ahmed Arifin Cemal Süreya'ya mektupîan yer altyor. Bol kitaplı günler,,. TURHANGÜNAY Modern Ortadoğu'nun yaratılışı ve.. Barısa son veren barıs 9 9 4 Ortadoğu günümüzde, birbirine rakip dinlerin, ideolojilerin, milliyetçilik akımlarının ve hanedanların çarpıştığı bir savaş alanı. Bütün bunların nedeni de Birinci Dünya Savaşf ndan sonra Örtadoğu'da yapdan düzenleme. Bu konuyu anlatan David Fromkin'in kitabı da geçtiğimiz günlerde Türkçe olarak yayımlandı. Kitaptan Prof. Dr. Zafer Toprak'ın "Önsoz unu sunuyoruz. PROF. DR. ZAFER TOPRAK ihan Harbi ya da Harbi Umumi diye bilinen Birinci Dünya Savaşı çağımızın kaderini yönlendirmiş bir savaş. Balkanlardan Orta Asya'ya; Kafkaslar'dan Kuzey Afrikaya bugün sıcak bölge konumunu koruyan Ortadoğu sörunları, Birinci Dünya Savaşı ile biçimlenmiş. 191422 arası, imparatorlukların çöktüğü, yeni hir dünyanın kurulduğu bir dönem. Batı yayılımının doruk noktaya ulaştığı 1914'ün çözümsüzlüklerini de bağrında yaşatan bir yeni dünya. Bu gelişmelerden belki de kendi iradesiyle yonünü çizen tek bölge ülkesi Türkiye. Cilah I Iarbi'ni yinrmesinc karşın Milli Mücadele yle yeni bir devlet kuran ve Batı'ya meydan okuyan bir ülkeTürkiye. Bağımsızlık savaşıyla Batı yörüngesinde birçok ülkeye örnek olacak olan Türkiye bu denli sorunlu bir ortamda biçimlenmiş. C Imtıyaz Sahıbr Berin Nadl cBasanveYayan YenıGun Haber AJansı Basın ve Yayıncılık A.S • Genel YayınYönetmenl. özgen Acar • Cene! Yayın Koordlnatöı u Hlkmet Cetlnkaya Genel Yayın Danı$mani:OrhanErlnç Yazı Isleri Müduru Celal Başiangıç oYayınYönetmenı Turhan Oünav>GrafıkYönetmenı Dllek llkorur Reklam Rehai$ıtman T/yp David Fromkin'in Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünüveçağdaşOrtadoğu'nundoğuşunu ele alan "Barışa Son Veren Barış" günümüz Ortadoğu'sunu anlamakta belki dc en yararlı kaynaklardan biri. Ortadoğu'ya barış, adalet, sağduyu öneren Düveli Muazzama'nın ne denli sorunlu bir dünya yarattığının kanıtı bu kitap. GünümüzTürkiyeyazınindagenellikleCihan Harbi ve Milli Mücadele ayrı süreı,ler olarak ele alınır. Oysa Cihan Harbi ve Milli Mücadele bir bütün. Aynı kavganın iki ayrı evresi. Batı boyunduruğuna karşı direnen, yenik düşen ama yılmadan kavgasını sürdüren bir ulusun CıımhuriyetTürkiyesiilesonuçlananbrrbaşkaldırısı. Bu iki ayrı evrenin bütünlüğünü Fromkin'in kitabında berrak bir biçimde görmek miimkün. Enver, Cemal, Talat, Mustafa'Kemal aynı kavganın ozneleri. Kimi Bııhara'da yenik düşüyor; kimi Ankara'da zafere ulaşıyor. Fromkin'in kitabı bu bütünlüğü gözler önüne serıyor. Devamlılık ve değişım, çökcn bir imparatorluğun direnç, gücü ve Batı'nın tüm diretmelerıne karşın yeni bir yapılanmaya yönelen Türkiye bu kitabın yansıttığı bir gercek. Fromkin'in kitabının başlığı Allenbynin komutasında Filistin cephesinde savaşmış Archibald Wavel'in Paris'teki barış antlaşmaları ile bağlantıliolarak söylediklerindenesinlenmiş. Diğer bir deyişle "Barışa Son Veren Barış" Versailles ağırlıklı ve ürtadoğu'dan çok dünya için geçerli birsözdizinı. 191445 dönemi, otuzyılıaşkın bir kriz evresi. Birinci Dünya Savaşı'na neden olan Avrupa'nınyayılımcılığıOrtadoğu'yuçözmek ve sorunlar bolgesine dönüştürmekle kalnıiyor. Cihan Harbi aynı zamanda Avrupa'yı da çökertiyor; yeni bir dünya savaşının tohumlarını atıyor. Bundan böyle Avrupa'nın, Düveli Muazzamanın dünya ölçeğinde hükümranlığı da 1 8 4 son buluyor; Avrupakendi topraklarında didişmeye başlıyor. Cihan harbi bir çöküşün başlangıcı. Tüm Avrupa'yı ve dünyayı kargaşaya sokan ve sonuçlarıyla İkinci Dünya Savaşı'nı ha/.ırlayan bir savaş. 191445 dönemi yuzyülardır dünyanın kaderini belirlemiş bir katının kendini tükettiği bir dönem. ürtadoğu'da barışı sona erdiren barış, özünde Avrupa'yı kısa sürede yeni bir savaş eşiğine getirecek bir ateşkes. Sevres nasıl Türkiye'yi yeni çözümler aramaya sevketmiş bir barışsa, Versailles Antlaşması da Avrupa'yı batağa sokmuş hir harış. Tek bir farkla: Mustafa Kemal Türkiyesi gerçekc.1 bir çözümle barıştan yana ağırlığını koyarken I litler Almanyası ve Mussolini İtalyası dünyayı felâkete sürükleyccek bir savaş tutkusuylaçözümarıyor. Fromkin'in Ortadoğu için gözlemleri Avrupanın kendi için de geçerli. Düveli Muazzama, Örtadoğu'da banşla barışlara son verirken yeni bir topyekün savaş ozlemin i alevlend i riyor. An cak Avrupa'yı çökerten, insanınıtüketen.kentleri yok eden İkinci Dünya Savaşı ertesi Amerıka çok daha gerçekçi bir çözümle barıştan yana ağırlığını koyarken Hitler Almanyası ve Mussolini İtalyası dünyayı felâkete sürükleyecek bir savaş tutkusuyla çözüm arıyor. Fromkin'in Ortadoğu için gözlemleri Avrupa'nın kendi için de geçerli. Düveli Muazzama, Örtadoğu'da banşla barışlara son verirken yeni bir topyekün savaş üzlemini alevlendiriyor. Ancak Avrupa'yı çökerten, insanınıtüketen, kentleri yok eden İkinci Dünya Savaşı ertesi Amerika çok daha gerçekçi bir dünya düzenine önayak oluyor. Savaş tazminatlarıyla halkları karşı karşıya getirmektense savaşın yıkıntılarını en kısa süredegidermeyi amaçlıyor. Avrupa İkinci Dünya Savaşı'ndan ders almışa benziyor. Sorunlarına barışçı bir çözüm buluyor Avrupa birliği hedeflenerek, isteksiz de olsa kısa sürede sömürgeler tasfiye ediliyor. Ancak Avrupa'nın geride bıraktığı mirasın bir parçası Ortadoğu. Parçalanmış, bölük pörçıık bir ülkeler man/umesi; körüklenmiş din k.ıvgalarr, petrol ve benzeri kaygılarla özendirilmiş şeyhlikler. Çekılfrken sorunlarla, çözümsü/lüklerle yüklü bir Ortadoğu bırakmış dünün 'uygarlıkbekçileri.' Afganistan, Filistin, Karabağ ve hatta yörenin yarıı başında BosnaI lersek, aynı küllerın ateş alması. Uzun donemde düzcn adına kavga, barış adına savaş, uygarlık adına kıyımaynı senaryonun farklı veçheleri. Fromkin'in kitabı, okuruna bölgesel bütünlüğü gösteriyor. Bir imparatorluğun son bulduğu, yeni bir devletın kurulduğu bir evrenin; Türkiye deneyiminin ne denli sorunlu bir coğrafyada gerçekleştirildiğinikanıtlıyor. Türkiye'deokurun buna büyük gereksininıi var On yıllardır Milli Macadele'yi içine kapanık bir üslupla algılayan insanımızın çoğu kez zamandan ve mekândan arındırılmış; Milli Mücdele'nin ne Cihan I Iarbi ile olan bağlantısı kurulabilmiş ne de o günün Türkiye'sinin Ortadoğu bütünün bir parçası olduğu görülebilmiş. Fromkin işte bu darboğazı aşıyor ve okura zaman ve mekân bütünlüğü ka/.andırıyor.Olaylararasındakibağı, denizaşırıtarihçiliğinOriantalistyöntemlerinden kopmaksıztn, çoğu İngiliz arşıv belgelerine dayanan kaynaklara göndcrme yaparak akademik kaygılardan ötede okura yönelik bir üslupla.. • S A Y F A 3 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A V /