Katalog

Aktörler hep hazır 7 Ağustos 1938'de ölen OYUNCUNUN büyük tiyatro £L KİTABI adamı Konstantin Stanislavski' nin, tiyatronun her alanını yaratıcı kılmayı amaçlayan düşünceleri, uygulamaları ve yapıtları dünden bugüne, bugünden yarına dünya tiyatrosunun. ve tiyatromuzun gündemindc olacaktır. STAN1SLAVSKV HİLMİ ZAFER SAHİN Büyük tiyatro adamt Stanislavski 55 yıl önce ölmüştü çimlenmesinde sürekliliği sağlayan temelkurumdur. Yalnız oyunculuk mu? Bu tiyatroda, Rus tiyatrosunun birçok oyun yazarının yapıtlannın geniş seyirci çevresi tarafından tanınması sağlandı. Tolstoy, Çehov, Gorki, Gogol bu oyun yazarlarından bazdarı... Ayrıca, Shakespeare'den İbsen'e birçok yabancı oyun yazarının yapıtları Rus seyircisinesevdirildi. Bunları başarırken Davçenko'yla, temel çıkı^ noktaları; sanatsal kimliğini yitirmiş, yapmacık, abartılı, yıldız sistemine dayalı Rus tiyatrosunu yeniden ele almak, başka bir deyişle tersyüj et mek oldu. Bu nedenle onlar, tiyatroyu gardroptan başlatıyorlar, oyuncudan yönetmene, sahne tasaruııcısın dan sahne teknisyenine, yöneticisinden gişe görevlisine herkesin başarı ya da başarısızlıkta ortak olduklarını vurguluyorlardı. Böylece tiyatronun kolektif bilincini, çağın tiyatro gereksinimlerine uygun olarak yeniden değerlendiriyorlardı. Stanislavski, adıyla anılan oyunculuk yonteminde, oyuncuya doğasına uygun yöntemi bulmasını öneriyordu. Oyuncunun duygusunu, belleğini ve isteme yetisini tanımasını istedi. Böylece oyuncunun iç gerçeğiyle, kendi dışındaki dunyanın gerçeğini değerlendirme olanağı bulabüeceğıni, seyirciye roliinün gerektirdiği duyguyu daha kolay aktarabileceğini belirtti. Bunun ağımız tiyatrosunda düşünceleri, uygulamaları ve yapıtlarıyla etkinliğini, kalıcıhğını dünden y bugüne taşıyan tiyatro adamı. Onun için çağdaş tiyatro oyunculuğunun kurucusu desek, sanırım yanlış söylememiş oluruz. Çiinkii, ülkemizde olduğu gibi, birçok ülkenin P'itro okulu onun adıyla anılan oyunı ulukyöntemini ve eğitim anlayışını sürdürmekte. Tiyatroyu yaşam biçimi olarak goren bir düşüncenin temsilcisı. .17 Ocak 1863'de Moskova'da doğdu. Evlerindedüzenlenenamatörgösteriler savılmazsa, Aleksivev Çevresi adlı toplulukta, kurucularından olduğu Edebivat Derneği nin tiyatro toplu luğıında oyuntu ve vönetmen olarak ver aldı. (îiderek tanınıyor, çahşmaları büyıik ilgi uyandırıvordu Ancak, onıın tiyatro ya^ammdaönenıli bir de gişim, 22 Haziran 1897de Mosko va'da "Slav Pazan" adlı lokanıada ger ç.ekleşti. Rusya'nın tanınmış tiyatro adamlarından Nemirovic, Dançenko (18581943) ilegününüyatrosunudeğerlendirme ve tiyatroya yeni bir yön verme konusunda görüştü. Rıı tartışmatı görüşme, ikisinin ismiyle bütünleşen Moskova Sanat Tiyatrosu'nun doğıışunun ve güniimüz dünya tiyatrosunun yeni bir görünüm kazanmasının başlangıç noktası oldu. C için, başta Pavlov olmak üzere, birçok bilim adamının çalışmalarıyla ilgilendi. Bilimsel verilerle, tiyatronun arilatım olanaklarını bir araya getirme çabasını yaşamı boyunca sürdürdü. Bu çabasını Bir Aktör Hazırlanıyor'da Yönetmen'in ağzından şu sözlerde ne güzelvurguluyor: "Gerçekten sanatçı olanher insan, kendisini çevreleyen edimli (fiili) yajamdan daha başka, daha derin, daha ilgi çekici bir yaşamı kendi içinde yaratmak isfer."(x) Stanislavski'nin önerdiklerini sahnede göstermek isteyen oyuncu, önce diğer tiyatro çalışanlarıyla birlikte, yapmak istediklerini masa başında oluşturmalıydı.Budarnetinselçözümlemelerin yanısıra, oyuncunun kendi rolüneilişkinçözümlemeleryapmasını gerektiriyordu. Ona göre, çözümlenıenin doğru başarılabilmesinin yolu da, oyuncunun dünyaya genij bir perspektiften bakmasıyla sağlanabilcekti. Böylece tiyatrodaki duygu ve hareket oluşumu, rastlantısallıktan kurtulacak, bilinçle biçimlenmiş yaratıcılığadönüşecekti. Stanislavski'nin düşünceleri, ülkemiz tiyatrosunu da etkiledi. Öyle ki, 1934'de Muhsin Ertuğrul Moskova gezisinde, kurulması düşünülen Ankara Devlet Konservatuvarı'na danışmanlık yapmasını önerdi ona. Bu çağrıya Stanislavski olumlu yanıt verdiyse de, gerçekleşemedi (xx). Ancak, "oyunculuğun bir yetenek/ sanat konusu olduğu kadar", "bir eğitim ve bilim konusu" olduğu düşüncesinden harekeı eden tiyatro oyuncusu ve oyun yazarı Suat Taşer, Stanislavski'nin Bir Aktör Hazırlanıyor, Bir Karakter Yaratmak ve Sanat Yaşamı adlı yapıtları dilimi zeçevirdi. Buyapıtlarınyayınılanmasıyla, Stanıslavski'yi daha bir yakından tanıdık... 7 Ağustos 1938de ölen bııyük tiyatro adamı Konsıaııtiıı Stanislavski'nin, tivatronun her alanını varatın kıtnuıyı amaçlayan düşünceleri, uygulamaları ve vapıtları dünden bugüne, bugünden varın.ı ılıın ya tiyatrosunun ve tıyatromu zun gündemınde olacaktır. • * Bir Aktör Hazırlanıyor, K Stanislavski /Çev.Suat Taşcr/ Yazko Yayınlan I İstanhut. 1983, s. 57 ** Benden Sonra Tufan Olmasın! (Am\ar)/M .Frtuğrul/ Dr.Ne/at Ecıacıbaşı Vak/t Yayınlanlhtanbul, 1989/s. 50). SAYF A 15 Moskova Sanat Tiyatrosu, Stanislavski'nin oyunculuk anlayışının biC U M H U R IY E T K İ T A P S A Y I 1 8 4 Konstantin Stanislavski