Katalog

" Bır sanat ve antisanat hareketi olarak Dada, 1916'da dpğdu. 1923 yı' ' "' " lında ise (tıpkı Hippilik gibi) kurucuları tarafından cenazcsi kaldırıldı. 1966yılındaMünih'te Goethe Enstitüsü tarafından dü/enlcnen Dada 1916 1966 sergisi elimi/'deki kitabın belkemığini oluşjturuyor. Sergiyi hazırlayan Hans Richter'in katalog içın yazdığı yorum, Dada hareketinin"güzel bır betimlemesinı ve özetini oluşturuyor. ALIŞAN ŞAHİN "Akılsal muazentn tarthı, sanddığı gı bı parlak de&ddır hntellektueller kendı tanblerım kendderı yaztm^lar ve bu ışte hlof yaparak kendı kenddenm kahra manlaştırmışlardır Alıcılan, aklın urunlerının gerekldıgı ve onemı hakkında ıkna etmek ıçın gurultulu bır reklam kampanyau yurutulmuştur Entellektuellerın kustah bır deha kul turunun, kendı kcndılermtn tanrdaştırdmastnın propagandasmı yapttkları bu çarpık tanh yazıtnına dıkkatı çekıyoruz Bu beyınsel prımadonnalar kenddenm tanrtlarm ve putlann lemsdc ılerı olarak allayıp pulladdar ve kendı menfaatlen yararına bır tapınmayı sahneye koydu lar Entellektueller, mucızevı ıstısnalartn tanbını uydurdular "(Carlhınstem ) dır zannımca Bılınır kı Dada'nın kendını var etmesı bırçok "sanatçı"nın mevcut dunyanın gıdı şıne ve sanatına ışlevsel bır karşı çıkışı u?erıne olmuştur Kı bu varetmc kendını yo ketme sonucuna gore hazırlamış bır varet meydı "Dadaum îçin, dunyadakı Dadaıst olu şum ıçın Rıı manıfestoya karşı olmak, da dacı olmak demektır " (Dada Manıfesto su'ndan) "Dadacı olmak yalnızca tesadufen sa Phanloslisdıe Gebete tarıhtabıı kı entellektuellerıntarıhıdır ) Dada'nın farklı oluş, (arklı ıfade cdış bı çımlerı (Iotomonta|, Kola], Yuksekseslı Şjır, Soyut fılm vc <,e^Jtlı edebı denemeler) dallanıp budaklanarak entellcktuel oluş ve urctış bıçımının bırcr nuvelen halıne geldı Runun cn oncmlı nedenı ısc Dada'nın kendını yokedemcyışıdır Dadacı "sanat ijilar" sanat(,ılıklarını surdurrnek ?orunda kalarak Dada nın Dada olarak (,ıkı^ındakı tcnıel motıfe ıhanet ctmı^lerdıı Onlargenedccntellektucl sanat^ıolarak kalmı^lar HansRıchteı Ddda Kafası Zunh1918 örnek 1: "28 ya^ındakı Josef Kleer, l î Nısan 198)'te Amerıkan ressamı Barnctt Ncw man'ın Berlın ulusal galerısındekı "Who s Afraıd of Rcd Yellow and Blue" (Kırmı/ı, Sarı ve Mavı'den Kım Korkar) adlı 2 7 mılyonluk ycnı tablosunu yumruklarla vc tekmelcrle ağıı hasara uğrattığında ;>anat dunyasında çılgın ve barbar olaı ak nıtelcn dırıldı Faıl, a(,ıklama olarak p.ırı,aladıgı tablonun yanına, ustunde 'bu dcfter bır s.ı nat eseridir' vazan butç,e dehcrı koydu Yakalandıktan sonra ıse $u bevanda bu lundu "Resımbenıkorkutuyoı Yanı bır çe^ıt sanat vandalı/mı Örnek 2 "Joseph Beuvs, kendı sanatçılığını, ta ıılıte kollektıl bır prolcsto olaıak algıladı Sanatını Kırgı/ I'ai.u kabılckrındcn aldı Vcgundelık je\lerı duş.unscl osunlaıla ^a nal mertebcsıncyukselttı BoylelıklcornL ğın bır banvu kuvetı bır sanat cscrı olarak anılısoı ve bu kuvctın bıı ko^esınc Bc ıns'un sKjtığı bok, sanat dıımasınıa oııjınal Beu\s ı^kınıne labı tutuluvoulu Beuys sanatı guluın,lcştımifk, onu gunluk havatageugetırmck ıstemıs,tı Kcııdı .ıntı sanatınında ^u bıldık sanat olaıak kabul gorcLeğını ve ona nıaddı bır dej>u vcı ılı bıleceğını.bovlclıklckontrul edılcbılıı ola cagını du şunememış tl Rıchard Huelsenbeck ın fantastık Dualar kıtabının kapağı CABAKEI VOLTAIRE Bir sanat ve antisanat hareketinin sergi katalogunda. Varolusun reddi: DADA dır Oııemlı ıstısna vardır tabıı M Duchampgıbı Dada nın c.nkç.a etkısı altında kalarak ve adeta devam gıbı gorunerek varolan Sur realı/m, sanat(,ı ve sanat tarıhc.ılennce Da da'nın sanata katkısı olarak lanse edılmekte ve Dada\ a bu anlamda olıımlu şeyler atfedılmektedıı Ovsa bılınmesı gerekır kı, bu bağlam Dada'nın kendıne" ıhanetıdır Mevcut oıtama ve duzenc eklemlenmış, ' Dada'yı gerıdc bırakarak ve başka bır şey olarak or taya (,ıkıvor olsa da Surrealı/m, Dada'ya ve onun tum karşı soylemıne, karşı sanatm /afcrı olarak telakkı edılmelıdır Insan oluşun etıkı olan Dada sanat<,ılarca oldurulmuştur Bu yokoluş Dada'nın kendını, Antısanatı'nı yok edışı gıbı değıldır Buyenılmektıı Surrealı/m'ın çıkışı Dada kokenlıdır an lamında denılcbılır kı, Dada mevcut sanat ortamında bır grup sanatçı entcllektuellın, entellektuellık kaygılarından ote toplumsal ctıkten larklı, kendınce oluşturdukları etıklerı bağlamında mevcut sanat ve sanatçı normlarına tepkılerı ve bunun uluslara rası boyutta ı(ade edılmesıdır Dada'nın oturduğu bağlam entellektuelı/m eleştınsıdır Dedığımı/ gıbı Dada bu paradoksu aşamamış ve yenılmıştır Gostergeler ısc Surrealızm ve Soyut Si nema, Kola|, Reotomontaj sanatlarıdır Gunumuzde artık Dadacı olunama/. Ama Dada'nın bırakmış olduğu /ıhnıyet ve etık u/rc yapılacak şeyleı olabılır Bunlardanıkıornekaktarmak ısterım S on gunlerde, 1916'daortayaçıkıp kcndını kendınde ıfade cderek vc haylı ışlevler gorerek 1922'de kendını fcsh eden Dada'ya daır oldukça ra/la şeyler soylenır yazılma/ oldıı Vehattadahabırılerıyegı derek dıyebılırı/ kı bır fraksıvoner akım gıbı "dadaıst', "dadacı" gıbı bır tanımla mayı şahıslarına yakıştıranlara da rastlamamı/ mumkun artık Oysa, Munıh Goethe Enstıtusu'nun sı parişi u?erıne hazırlanan ve I'urkçe'ye "Dada 1916 66 Bır Sanat vc Antı Sanat hareketı" adiyla aktarılan kitabın sunusunda Dr Werner Ross, Dada'nın "bır LA manlar buıjuvalann korkusu' olduğunu, fakat bugun "Tarıhsel bır olay' olduğunu soylerken artık "dadaıst" olunamayacağı nı bır nebze dc olsa vurgulamak ıstemekte K İ T A P S A Y I 177 nat(,ı olmak anlamına gclcbüır (Dada Manıfestosu ndan) Vc o/ellıkle vurgulanır kı "Dada dıı^manlarımı/ın ınanmak ıstc dıklerı gıbı ba/ı edebıvatçıların hırslarını gulcven bıı perde değıldır ' (Dada Manı festosu'ndan) Dada, mevcut sanat ortamında, mevcut statulerı sarsacak kendılcrını de dahıl cde rek onermclerleortayaçıktı Bukar$ı<,ıkı ^ın paradoksları da 14te buradan bajlıyor Bır grup "sanat(,ı" Antisanat yapmaya başljdılar Bu antısanatın kendını knyma sı, mevcut sanat urunlerınden başka ve değışık malzemelerle yapılmış ve mevcut sa nat anlayı^ının ve estetık nomlarının sorgulanmasına neden olabılecek bır tar? ya da tarzların yaratılması ve sansasvonel şekılde duyurulması seklınde oldu Dada'nın sanatın da Antısanatı da bu oluşta i(,kındir O, tarıhsel ortamın mevcut sanat kalıpları Dada'ya sanat dıyeme/ken, (uretılen sanat urunlcrıdır ama ) bugun her dadacı urun sanat eserı muamelesı gormektedır Da da'nın mal<temesı Antısanatlıktan ^ıkmıştır ama Dada'nın ^ırınıyetı bugunde olsa Antısanatı barındırmaktadır O, tarıhsel donemın Antisanat urunlerı ve yaratılan Antisanat başka bır tabırlc " Antıentellektuel" ortamın Sanat urunlerı ne, eleştırmenler gıbı toplumsal statulerını zevk tacırlığı uzerıne kuranların mudaha lesını kısıtlamak anlamına gelse de, sureç ıçerısınde bu /cvk tacıılerı kuramsal kılık larını uydurarak Dada'yı tarıhleıının ıçın de bır yerlere oturtacak alanı açtılar (Bu anlaşılmasa hakkıolın.ı clıgını .ııjl.ı vamamıştı Yalnuca onu sanat sembolu "yağ lckeleıı nı sılen temı/lıkçı kadınlar anladıl.ıı' (Ka ra Dergısı 9 sayı'Tntellektucllcr vc l a rıhsel Blof"y.msınddn) 191622'lcrın ortamıyla, vaşadığımı/ donemın ortamı arasındakı lark bmlerci' dunyaarasındakıkultLiıeHarktan ra/ladıı Medyanın bugunku etkısı ve toplumsal kesımler arasındakı ılışkı laık butunluklerde dunvalarca tarklı çı/gı vc oluşvar ü g u n Dada anlatıldıgı gıbı belkı desamımıydı bugun samımıycı samımıyetsı/lık arasında var olan /ıtlığın da bır anlamı kalmamış gorunmektedıı Her şeye, heıkese ve her dunvava hakını olan medya ve toplumla bırı/ Ünun bır parçasıyız. Ve burada "I Ierkes bırr, her bırı herkes gıbıdır " Hans Richter'in kıtabında ıse Dada'ya daır değerlendırmelcr ve Dada manıtesto larından omeklerle, çi/ımler, Dadacı şuı lcr Dadacı dergı orncklen, d^aı, baskılaı, ıllustrasyonlar ve Dadacı sanatçılarla ılgılı klsa tanıtım bolumu mevcut ö/ellıkle Da da'vı Hans Rıchtcı gıbı Dada ıçınde ycr almış ve çeşıtlı eserler vermış bırının 1966nın go^uyle anlatıyor olnıası kıtaba ılışkın ayrı bır o/ellık Bu kıtap vc Da da'nın değerlendırılmesı lessamından edebıyatçısına tum entellektuel camıa yaılışkındır • Dada 191666, Bır Sanat ve AntiSanat Hareketi/ Ham Rıchler, 110 tyf 1 Ha »tur S AY F A 7 C U M H U R İ Y E T