Katalog

sadece birkaç cümlelik yorum yapsa da, Szelenyi yazısından Doğıı Avrupa'da yakın gelecekte entellektüeller ile halk kitleleri arasında öncmli bir iktidar çatışmasının olabileceğine işaret ediyor. Daha önce Ernest Mandel'in de yaptığı konuşmalarda işaretlediği bu nokta aslında Doğu Avrupa ve Sovyetler Birliği'nden arta kalan devletlerin yakın geleceği bakımından oldukça önemli. Çünkü, bir yanda bu ülkelerin hâlâ iktidarın asıl sahibi duru mundaolan nomenklaturanın (bürokratlar) iktidarını koruma ve geçilmektc olan kapitalist toplumsal yapıda da ayrıcalıklı olnıa uğraşı ve diğer yanda halk kitlclerinin ekonomik alanda iyice can alıcı olan, bülün yaşantılannın düzeltilmesine dair acil taleplerinin yarattığı kaotik tablo entellektüellerin önünde öncmli engeller olmaya aday. Onların, peşlerinde halk kitleleri olsa da birer öncü gibi yıkmak için uğraştıkları eski toplum, şimdi gölgesiyle önlerini kesmekte. Kitaptaki diğer makaleler arasında Segal'in rcminizm bağlamında özclleşen eleştirel yazısı, Andre Gorz'un işçi sınıfının yeni karakteristiğini saptaması ve Diane E\son'ıın sosyalizm ve piyasa arasındaki ilişkiyi değerlendinnesi ayrı ayrı tartışılmaya, incelenmeye değer yazılar; katılınmayacak yerleri olsa da... Iîer zamanki parlak üslubuyla, bir düşünürden öte sanki deneme yazarı gibi aktardığı düşünceleriyle Göran taraflarından biri de doğal olarak modernleşmede bugün için model sunmada zorluk çeken ancak önemli birikim ve deneyleri olan sosyalizm. Günümüzde önüne demokratik sıtatını almadan geçmişe ve geçmişin dünyasının zorunlu koşullarına (!) ait bir dizi kötii anıları kafalarda canlandıran sosyalizmin belki de sunabileceği ekonomik modellerden oııce yapması gereken ilk şey bu demokratik sıfatı gerçekten de sindirmesidir. Başta parti anlayışı, örgütlenme biçimi olmak üzere, piyasanın sosyaliz Therborn, ortaya anlamlı sorular koyuyor, fakat yanıtını verip veremediği tartışmalı. Çünkü, retoriğinin ardından gelen düşüncelerinin çoğu yuvarlak ve sonuç çıkartnıaya imkan tanımayacak şekilde.Son makalenin sahibi, ünlü Protesör Eric Hobsbawn titiz tarihçi bakışıyla bosyalizmin her şeyin öncesînde bir kavram olarak katettiği mesafeyi ortaya çıkarırken, bilinen hümanist yakJaşımını bu kez bir eleştiri silahı olarak kullanıyor: "Sosyalistler dünyaya, önce ürctimin değil, ınsanların geldiğini hatırlatmak için vardır lar." Yazısının sonundaysa umudunu koruduğunu şu sözlerle belirtiyor: "Sosyalizmin Marks ve Engels in manilestosundan 150 yıl sonra hâlâ bir gündemi var. Sosyalizm hâlâ bunun için gündemdedir." İnsanlığın tarih boyunca çözebilmek için uğraştığı özgürleşme problemine tarih içinde verilmeye çalışılan en kapsamlı ve anlamlı cevap olan M>Syalizm, yaşanan bunca olumsuzluk ve acıya rağmen, Stalinizm gölgesi tarafından karartılmaya çahşılmasına rağmen, hâlâ insanlığın önünde aydınlık bir gelecek olarak kazanılmayı bekliyor. • Çöküşten Sonra Sosyalizmin Geleceği / Derleyen: Robin Blackburn I Çeviri: Osmatt Ahnhay I Ayrmtı Yayınları /2l5sayfa METİNCENGIZ ugün sosyalizmin sorunları, daha da karmaşık gibi gözüken dünyasal sorunlarla içiçe olarak bir dizi detaylarıyla incelenmesi gereken yapılanmalara bağlı. Bu yapüanmaların temeli, kuşkusuz altı kalınca çizilmesi gereken, yeni dünya düzeni denen içinde yaşamış olduğumuzdurumunaçıkkalplilikleçözümlenmesiyle anlaşılabilir. Artık bütiin dünyada oburca gereksinme duyulan sanayi sonrası teknolojik üretim ve bu üretimin nimetleri sömürünün biçiminde de iyi niyetle bakıldığında güçlü ülkeler dışında kalan ülkelerin İehine anlaşılabilecek yanılsamalar doğurmuş durumda. Globalleşmenin dev adımlarla, özellikle de medyatik B Tartısmak icin iyi bir baslangıc imparatorlukla biçimlendiği günümüz koşullarmda gerek kültürel, gerek eko nomik ve sosyal sorunlar üzerine temellendirilen teoriler de sözünü ettiğimiz iyi niyetle bakıştan oldukça etkilenmi^ bulunmakta. Sosyal hukuk anlayışlarının sanayi sonrası teknolojik üretime tabi tutularak terkedildiği, öneelikle bu teknolojinin istediği beceri ve niteliklerin ön plana alındığı ve hakkın geri plana itildiği güniimüz dünyası, eğitimin yaşam biçimini rasyonelleştiremediği ülkelerde ilginç politikkültürel görüntüleri ortayaçıkarmakta. Despotik anlayışların, geleneksel yaşam biçimlerinin bu yeni teknolojik dünyayla paralellik arzetmediği devasa alanlarda bu görüntüler modernleşme anlayışlarıyla da tam bir çatışma içinde. Bu çatışmanın C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI M 1 Çöküşten Sonra Sosyalizmin Gelcceği tnin ideallerine göre denetim altında bulundıırulmasına, kitlelerin gerçekten kendi kaderleri konusunda mutlak bir söz hakkına sahip olması istemine ve zorunluluğuna kadar bu sıtat taın bir hakedilmeyi gerektiriyor. Reel sosyalist ülkelerin içinde bulunduğu ne kapitalist ve ne de sosyalist bir durıımun ^imdilik kaydıyla ve de gerçek anlamıyla ad olarak verilemediği gelinen süreç, bu sıfatın sindirilmesi için gerçekten ders verici birçok acı gerçekliklerle dolu. Bu da öneelikle adların ve yaptıklarıyla amaçlarının etrafında boğulmavebiryereçıkatnamarizikosunu baştan görme ve tamşmalan bu rizikoyıı bertarat edecek şekilde yönlendirmeyleolası. Gelişmiş ülkelerde ekonomik insandan birey insana, bizîm gibi gelenek selleşmiş yaşam biçimleriyle modernleşmenin getirdiği yaşam biçimlerinin yeni sentezler oluşturduğu ülkelerde de geleneğin kendini koşullara göre yeniden biçimlendirdiği ve yeni özler kazandığı unutulmadan ve köktendincilikten kaynaklanan toptan reddetmelerin bir hayali yeniden canlandırma girişimlerini akılcı yaklaşım ve önlemlerle boşa çıkarma gereksinmesi atlanmadan bireyselleşmenin önündeki her türlü engelin ortadan kaldırılmasına, yönelik anlayışlar geliştirmek de sosyalizmin gerçekleştireceği sivil toplumlarda hedefi içinde önemli bir yer işgal etmektedir. Kısaca sosyalizmin önemli sorunsalları içinde yer almaktadırbirey insanhedefi. Bütün bıınlar ise kolaycı, basitleştirici yaklaşımlarla olası değil. Unutulma malı ki idelerin artık yalnızca görüntüleriyle karşı karşıya değil, statiıkoııuıı dayattığı, kendinden soyulmuş bir dizi algılatma, kavaralma yönlendirme yapay görüntüleriyle doğrudan karşı karşlyayız. Sözünü ettiğimiz sorunlar bu gerçek durumda, her an yanlış adımlarla yeni karanlıkların aldatıcı ışıklarla donanmış açılmasına neden olabilir önümüzde. Bilgilenme yönte mi olarak diyalektiğin bile eskimeye yüztuttuğu ve artık bir bilim haline geldiği günümüzde sorunun kendisini ortaya koymak bile oldukça güçtür. Kendi deneyleriyle henüz hesaplaşa madan, kendi öz iradesi dışında gelişmiş durumlardan dolayı gelen ağırlığın altından kalkmak bugün ülkemiz de de gözüktüğü kadarıyla hiç de kolay olmayacağa benziyor. (Nitekim bugün geçmişin kalıplaşmış yöntemleriyle sorunu salt bir hesaplaşma mantığına kilitlemek, eskiyi doğru olarak ele alıp, dış giiçlerin yıkıcı etkisini yenilgide esas öğe olarak ele almak da katı tarikat veya tatmin dernekleıi ilkelerine batırnıış durumda çoklarını.) Yapıl ması gereken acıl olan şeylere ç(>zünı bulma doğrultusunda mevcut potansiyelleri de dağıtmadan yıığun ve anlamlı tariışmalara girmek dünyayı açıkla maya kalkan her türlü entellektüel girişimleri muhatap almaktır. Ayrıntı Yayınları'nca basılan Çöküşten Sonra Sosyalizmin Sorunları adlı kitap, bu tartışmalar için gerçekten iyi bir başlangıç teşkil etmekte ve vapılmış olan örnek tartışma metinleri sunmakta. Güniimüz dünyasının atiliyet gerektiren doğru yaklaşımları öıuıııui ze dayatması bu tür kitaplara olan ıhtiyaçlarımızı çoğaltmakta. Yayınevlerinin bu tür, geleceğe ışık tutmada açıın layıcı kitap yayımlamaları ise soruna doğru yaklaşımlar için önemli. Burada MetisYayınlarıtaralındanyayımlanan Düşünen Sazlık adlı kitabı bu bağlamdaanmadanise geçemeyeteğtm. • S A YF A