Katalog

arıstokrasısıne sahıp olmamasına bağ lamaktadır Bu çerçevede, temel sorunun Tanzimat sonrasında ortaya çıkan yenı burokratık "sınıF'ın boylesı bıı toplumbal temel oluşturmayı amaçla dığı derısurulmektedır Uçuntu Bolum 1908 1923 yıllarını kapsamakta,"împaratorluktanUlusa" başlığını taşımaktadır II Meşrutıyet Donemı'nden başlayarak 1923 ydına kadar geçen suıe boyunca meydana gelen sıyasal gelışmelerın ana çıygılerı nı veren bu bolumden sonrakı Dor duntu Bolum, "Yenı Turkıye Sıya set" başlığı altında 1923 1945 yılları arasındakı sıyasal gelışmelere ayrdmış Aynı donem "Yenı Turkıye Toplum ve Ekonomı" başlığı ıle Beşıncı Bolum'un de konusudur 1945 1960 donemı "Ç"k Partılı Do nem Bdmetesı" adı altında ıncelen mış Ahmad, sanırım bolume adını veren bılmeceyı, ya da soıuyu, şoyle belalemış Demokrat Partı'nın (DP) de mokrat olmayan bır tutuma gınp bas kicı yasalar çıkarmış olması nasıl açık lanabılır'' Yazaı gore, sorunun yanıtı DP'nın bu tutumunu, kendı ıçındekı muhalefetı, Cumhurıyet Halk Partı sı ne (CIIP) yonelttığı sert eleştırder ve baskıcı tutıım bağlamında bırleştı rerek denetım altına almak amacından aranmalıdır Bu goruşte bır gerçek pa yı olduğunu kabul etmekle bırlıkte, DP'nın tutumunun tarıhsel temellerı olduğunu da belırtmek gerekır DP'nın tutumu sınırsız ıktıdar anlayışına dayalı Osmanlı "devlet" geleneğı nın seçmen desteğıne dayalı yenı ve modern bır yoıum olarak da değerlen dırılebılır Yedıncı Bolum, "Askerı Mudahale, Kurumsal YenıdenDuzenleme ve Ideolojık Sıyaset" başlığını taşıyor ve 19601971 yıllarınıkapsıyor GırîşBo lumu'nde sılahlı kuvvetlerle ılgılı ola rak yapılan bazı değerlendırmelerın yenılendığı ve bır olçude açıldığı bu bolum, çalışmanınamacınınenıyiger çekleştırddığı sayfaları ıçermektedır 19711980 yıllarını kapsayan Sekızınu Bolum, "Askeıı Mudahale, Sosyal Demokrası ve Sıyasal Teror" başlığını taşıyor Yedıncı Bolum'dekı başarının bu bolumde de yınelendığını belırt mek gerekıyor Turkıye Işçi Partı sı'nın (TİP) kapatılmasından sonra, CHP'nın sosyal demokrat soylemı benımsemesıyle, ulkenın yenı bır ıdeolo )inın etkısıne açılması uzerınde onem le duran Ahmad, ınceledığı konuları sağlıklı bır bıçımde çozurnlerken, yalnızca CHP MSP** Koalibyonu'nun da yerınde bır eleştırısını yapmakla kalmamakta, Adalet, Mıllı Selamet, Mıllı Guven ve Mıllıyetçı I lareket Par tılerı tarahndan oluşturulan ve Demokıatık Partı'den ayrılan bazı mıllet C U M H U R I Y E T K İ T A P S A Y I 1 9 2 vekıllerı tarafından desteklenen ve demokratık olmayan ayrımı ıçınde 'cephe' koalısyonıınu da yerlı yerıne ele alındığı takdırde, boşlukta kala oturtmaktadır Yazarın sıyasal teroru caktır Çunku O a l sınırlı bır seçmen de, aynı şekılde başardı bır bıçımde çödesteğıne sahıp Anavatan Partısı oyla/umledığını belırtmek gerekmektedır rıyla cumhurbaşkanı seçddığı gıbı, asBolumun son sayfaları da ekonomık kerı yonetım donemınde Başkan Yar sorunların tartışdmasına ayrılmıştır dımcısı olarak gorev yaptıktan baş,ka, yıne askerı yonetım tarafından bazı Ahmad'ın çalışmasının Dokuzuncu Bolumu 1980 askerı mudahalesı ıle ız partderın seçımlere katdmalarına ızın verılmedığı bır donemde başbakan olleyen sıyasal ve ekonomık yenıden ya muştur pdanma konularına ayrılmış Onuncu ve son bolum ıse, 1991 sonrasındakı ikıntı olarak Ahmad'ın laıkiık ko Turkıye'nın ıçınde bulunduğu durıım nusundakı değerlendırmesıne kalddı ıle, karşı karşıya olduğu sorunlarla, ğımı, ama nedenlerı konusunda yazarbunların geleceğc yonelık olası etkılerı dan bazı noktalarda ayrddığımı belırtuzerınde durmaktadır Yazarın 1980 mek ısterım Ahmad, Turkıye'de uç sonrasını gerçekçı ve yansı? bıçımde, kuşağın laık bır sıstem altında yaşamış ya da bır başka deyışle, akademık çalışolduğunu, Iran'dakı Islam Devletı'nın ma olçutlerıne bağlı kalarak, ne tarıhbaşarısızlığından sonra ve Suudı Ara sel çıygıyı ne de guncel gelışmelerı go bıstan ıle Lıbya'nın da çekıcı modeller zardı ederek, dengelı bır çerçeve ıçın olmamalan nedenıyle, Turkıye'de SL de ınceledığı gorul rıatadayananbırîs mektedır Bu bağlam devletı kurulma lamda, uygulanan olasdığının bulun ıktısat sıyasalarının madığını derı sur toplumsal boyutları mektedır Bu çerçe uzerınde durulmuş vede, Turkıye'de laolmasının da onemlı ıklığın uç kuşağın Feroz Ahmad bır nokta olduğunu tarıhınden çok daha Turkiye'nın son 70 vurgulamak gerekeskdere gıden tarıh mektedır sel koklerı bulundu yılının sıyasal ğunu ve gunumuz Bununla bırlıkte, gehşımlerını tarıhsel bır Turkıyesı'nde de yazarın son bolum çizgi ıçinde, toplumsal toplumsal bır taba de yaptığı bazı de na sahıp olduğunu ğerlendırmelere ka gelişmeleri ve etkenleri vurgıılamak gerek tılma olanağı bulunde gözardı etmeden, mektedır Osmanlı mamaktadır Soz Imparatoıluğu ne sağlıklı çozümlemeler konusu değerlen ladt bır "devlet" an dırmelerden ılkı ıçınde ve dengeli bır layışınanedeyapısı O?al'a atfedılen ıkı biçımde okuyucuya na sahıptı Imparabaşarı ıle ılgdıdır torluk esas ıtıbarıyla Ahmad'a gore, aktarmaktadır. teokratık bır "dev Özal,GeneralO/to ^ < >^^^^ let" goruşu ıle uygu run'un Genelkuı lamasına dayanıyordu, çunku ıkııda may Başkanı atanmasını onleyerek rın kaynağı tanrısal ıdı Bununla bırGeneral Necdet Üruğ'un 2000 vdına lıkte, Osmanlı "devlet" anlayışı eskı kadar ordu u7erınde etkılı olnıasına Tıırk toplumunun devlet duşuncesı yol açacak planını bo?muş ve Turkıye bağlamında, bır olçude hık bır çekır Buyuk Mdlet Meclısı'nın ağırlığını an dekbanndırıyordu Çunku, eskıTurk tırmıştır Bu gırışım, yazar rarahndan, toplumunun devlet anlayışına gore, 'sıvdleşme'nın sağlanmasi ve "sıvıl" hukumdaı Fanıı adına dıledığı yasayı toplumun oluşturulması doğtuluısun koyma yetkısine sahıptı Kendınden da atdmış bır adım olarak değerlendı once konulmuş olan yasalaıla bağımlı rdmektedır Oysa ortada herhangı bır değıldı Bu anlayış, Osmanlı Impara sıstem değışıklığı yoktur, O/al'ın, aslorluğu'nda kendını Kanun olarak kerı yetkılılerı sıyasal yetkılılere kesın gostermış ve Orfı I Iukuk'un ya da ka lıkle bağlayacak bır sıstem değışıklığı mu hukukunun temehnı oluşturmuşdoğrultusunda atılmış bır adımı da de tu örfi Hukuk'u uygulayan kurum ğıldır Bır makama, bır kışı yerıne, bır da burokrasının askerı ve sıvd yonetı başka kışının getırdmesınden ıbaretcıler kesımı ıdı Osmanlı Imparatorlu tır Yazara gore, Özal 1989 Ekım'ınde ğu ArapIran devlet anlayışı etkılerı cumhurbaşkanı seçdıp Bayar'dan son bağlamında ıse yıne teokratdt, usteld< rakı dk sıvd cumhurbaşkanı olma nıte bu ke/ Şerıat'a dayanan bır devlet an lığı kazanarak, bevd yetkdılerın ağırlılayışına sahıptı Padışah, bu bağlamğının arttırdmasına duncı kez katkıda da, Peygamber adına ve onun koydu bulunmııştur Olaya sıvıl asket ayrımı ğu Şerıat çerçevesınde, hukumdarlık ıçınde yaklaşddığı zaman doğru gıbı yapıyordu Boyleldde İslam'ın "devgozuken bu yorum, demokratık olan let" anlayışını esas alan bır hukumdar olarak, Şeriat'ı uygulamak durumun da ıdı Hukumdar Şerıat alanında Islam Hukuku'na ve ulema kesımıne dayanmak durumundaydı Ancak Şerıat daha çok ozel hukuk alanında ge çerlıydı Işte bu ıkılı hukuk sıstemı ıçınde ha reket etmek durumunda olan Osmanlı Padişah'ları, Tanzımat'tan ıtıbaren, eskı Turk toplumunun devlet anlayışı nı sağladığı örfi Hukuk geleneğı te melınde, ulema kesımının muhalefetı ne rağmen, askerı ve sıvd yonetıcderın desteğıne dayanarak laık bır hukuk sıstemının gelışmesıne katkıda bulunmuşlardır Iktıdarın kaynağının Osmanlı hanedanı adına Padişah'tan Turkıye Bu yuk Mıllet Meclısı'ne geçmesiyle de la dt hukuk sıstemı olgunlaşmıştu Laık toplumun Osmanlı Imparatorlu ğu'ndakı bır ıkıncı kokenı de azınlıklara gosterden dınsel hoşgorude bulu nabdır Bvı çerçevede, Osmanlı Impa ratorluğu'nda otekı Musluman ulke lere oıanla çok daha hoşgorulu bır Sunnıtslamdekaışıl.ışılabılmekteydı Turkıye'dekı laık toplumun Osmanlı Imparatorluğu'nda mevcut d^ıncı bır çekırdeğını ıse, yazarın da guncel du zeyde değındığı, bu dınsel hoşgoru geleneğınde aranmak gerekır Alevı Islamı da, Osmanlı Imparator luğu'nda tarıhsel bağlamda laık bır toplumsal taban oluşturmuşken, gu numuz Turkıyesı'nde de, Şerıatçı Is lam'a karşı ladc bır Islam seçeneğı sunmaktadır Çunku Alevı islam'ın "şerıatı" yoktur Kural koyma yetkısı top luma aıttır Boylelıkle Alevı Islamı, ta nhsel olarak eskı Turk toplumunun devlet anlayışına denk duştuğu gıbı, gunumuzdekı laik du/ene de toplum sal bır destek sağlamaktadır Sonuç olarak, yukarda değınılmış olan ve tartışmaya açık bulunan Feroz Ahmad'ın kıtabının, esas ıtıbarıyle amauna ulaşmış olduğunu belırtmek gerekmektedır Konunun u?manı ol mayan, ancak ılgı duyan okuyucuya, Turkıye'nın son 70 yılının sıyasal gelı şımlerını tarıhsel bır çızgı ıçınde, top lumsal gelışmelerı ve etkenleri de go zardı etmeden, sağlddı çozümlemeler ıçınde ve dengelı bır bıçımde aktar maktadır Kıtabı konuya dgı du> an ve İngdızce okuyabden herkesın okuma sında yarar bulunduğu gıbı, en kısa 7amandaTurkçe'yeçevıderek Ingılızcebdmeyen her aydının okumasını da sahkvermek gerekır • * Marmara Ümveısıtesı, Vluüararası îltşkıle, Bolum Başkanı * * Mıllı Selamet Partısı The Makıng of Modern Turkey / Feroz Ahmmad I Routledge 1252 <, S AY F A 19