Katalog

Son yüzyıla bir bakış Rauf Orbay'ın anıları RaufOrbay'ın anıları üçkaynaktan yararlanılarak hazırlanmış. Birincisi Rauf Orbay'ın Malta'ta sürgün olduğu günlerde kalem aldğı anıları, ikincisi, Yakın Tarihimiz dergisinde yayınlanmasına izin verdiği anıları, üçüncüsü ise Rauf Orbay'dan kalan belgelerin arasından Cemal Kutay'ın bulup çıkarttığı el yazısı açıklamalar. mış. '"Tarih Aydınlığj" adı verilen bu dizinin ilk beş cildini Rauf Orbay'ın anıları oluşturuyor. Anılar üç kaynaktan yararlanılarak hazırlanmış. Bunlardan birincisi: Rauf Orbay'ın Malta'ta sürgün olduğu günlerde kaleme aldığı ve çocukluğundan II. Abdülhamit'in tahttan indirildiği 31 Mart olayına kadar olan anıları, ikincisi, Feridıın Kandemir'e dikte ettirdiği ve haftalık Yakın Tarihimiz dergisinde yayımlanmasına izin verdiği anıları, üçüncüsü ise Rauf Orbay'ın ailcsinin Cemal Kutay'a tetkik etmesi için verdiği bavullar dolusu belgenin arasından Kutay'ın bulup çıkarttığı el yazısı açıklamalardır. Bu grupta yer alan belge ve açıklamaların neden daha önce yayımlananlara ilave edilmediğini Orbay'dan nakille Cemal Kutay şöyle açıklıyor: "İstisnasız hiç kimseyi ardından itham etmek istememiştir. Hiç kimsenin tezadını, sergilemeyi arzulamamıştı.." Rauf Orbay, II. Abdülhamit'in son döneminde yetişen II. Meşrutiyet'ten cumhuriyete Türk milletinin kaderi üzerinde söz ve emek sahibi olmuş bir neslin önde gelenlerinden. Denizci bir aileye mensup, bir deniz subayı. 1904 yılında daha 24 yaşında iken Abdülhanıit tarafından denizaltılar hakkında incelemeler yapmak ve Osmanlı donanması için gemiler seçmek üzere görevlendirilmişti. Çok iyi İngilizce bilen Orbay, bu gezisini Abdülhamit'e donanma konusunda danışmanlık yapan Amerikan asıllı Bagnam Paşa ile birlikte gerçeklestirmiş, Avrupa ve Amerika'nın ünlii tersanelerini gezmiş, tezgâhlardaki dev sava^ gemilerini görmiiş ve dünyanın gitmekteolduğu noktanın farkına varmıştı. Özellikle Amerika'yı ziyareti ile ilgili anıları ve yayımlanan belgeler TürkAmerikan ilişkilerinin tarihine ışık tutması bakımından çok ilginçtir. Orbay bu seyahati esnasında Amerika Birle MEHMETBİIGİN kı Almanya'nın birleşmesi ve Doğıı Bloku'nun çökmesi 11e başlayan surcç içinde dünyanın sahne olduğu gelişme vc olaylara paralel olarak bizde de bazı gelişmeler ve olaylar yaşanıyor. Bunlardan düşünsel olanlara birgöz atarsak, 2. cumhuriyet tartışmalarının önemli bir yer tuttuğunu görürüz. Benzer bir diğer tartışma da Atatürk'ün kurduğu cumhuriyet'e ve koyduğu ilkelere karşı birbirine zıt yönlerden basjatılmış. saldırılardır Ru gelişmelerin yaşandığı süreç içinde bunaltıcı hal alan problemlerin anlaşılması ve çözümlenmesine yardımcı olabilecek birçok anı ve belge de yayımlanma imkânıeldeetmiştir. I " Ancak geçmişin anlaşılması ve haralann tekrarlanmaması için yararlanabileceğimiz bu kaynakların, tartışmaların tozu dumanı içinde yeterli ilgi görmediğini söyleyebilirim. Ne yazık ki gündem diye öne sürülen konuların yapaylığı ve tartışmaların sığlığı buna imkân vermiyor. Ne resmi ne de karşı görüşler Türkiye'nin gerçeklerini anlayabilmek için yeterli açıklamayı getiremiyor. tki tarafın da yapaylığı her halinden belli. Bu tespiti yaparken aydınımızın kirnliği ile sonuç arasında direkt bir bağlantı olduğunu da söylemeliyim. Son yüzyılın olaylarına ilgi duyup yakından ta kip etmiş olanlar gelışmeler bakıp "Tarih tekerrür mü ediyor" diye kendi kendilerine soruyorlar. Okuduğum son kitap, Cemal Kutay'ın Osmanlı'dan Cumhuriyete Yüzyılımızda Bir İnsanıınız: Hiiseyin Rauf Orbay/18811964) adlı 5 ciltlik (*) bir eseri,daha doğrusu Rauf Orbay'ın anıları. Seksene dayanmış ve yayınlanmış 157 telif eseri olan Cemal Kutay , Kazancı Yayınevi ile iki ayda bir cilt olmak üzere toplam 40 ciltlik yeni bir dizi yayımlamak üzere anlaşma imzalaS A Y F A 6 şik Devletleri BaşkanıTTıeodore Rosevelt'le de görüşme imkânı eldeetmiştir. 31 Martolayı.II.Meşrutiyet'in ilanı, IttihatveTerakki'nin iktidarı ele geçirmesi gibi siyasi olayların için Rauf Orbay Ingıltere Buyükelclsl olduğu tarlhlerde Churchıll le bir teftıs sıra sında de yer almas'.Erzurum ve Sivas kongrelerinin arna rağmen, 19081918 yılları arasında Trablusgarp, Balkan ve Birinci Dünya dından Rauf Orbay, son Osmanlı Savaşlarını yaşamış ve yenilgilere uğra Meclisi Mebusanı'na katılmak, Mi mış Osmanlı împaratorluğu'nda, Rauf sakı Milli'yi Osmanlı Meclisi'ne onayOrbay'ın şöhreti, Mustafa Kemal'inki Iatmak, Ingilizlerin fiili İstanbul işgaligibi askeri başarılarından ileri gelmek ni resmiye çevirtmek ve Ankara'nın tek meşru zemin olarak ortaya çıkmateydi. Rauf Orbay Balkan Savaşı'nda, Yu sını temin etmek görevi ile İstanbul'a nan donanmasının Osmanlı donanma dönmüştü. Görevini tamamlamış, İnsım Marınara'ya hapsettiği günlerde gılızler Osmanlı Meclisi'ni kapatarak kumandanı olduğu Hamidiye Kruva milletvekillerinden bazılan ile Rauf zörü ile Çanakkaİe Boğazı'ndan geçe Orbay'ı Malta'ya sürmüştü. Bu arada rek Yunan donanmasının arasından tstanbul'dan ümidini kesen kadrolar süzülmüş, Ege ve Adriyatik sahilerin Anadolu'ya geçerek Ankara'da topdeki Yunan limanlarını bombardıman lanmıjlardı. etmiş, gemilerini batırarak askeri ve tiMalta'dan sürgün dönüşü Ankacari nakliyatını durdurmuştu. 7 ay 24 ra'da "Bakanlık" ve "Başbakanlık" gögün süren bu akın seferi esnasında revine seçilen Rauf Orbay, Kurtuluş, dünya kamuoyunun dikkatini üzerin Savaşı'nda Başbakan olarak hizmet etde toplayan Hamidiye, Yunan donan miştir. Zaferden sonra Milli Mücadele masına yakalanmayarak bir efsane ha kadroları arasında fikir ayrılıkları başlinegelmişti. lamış, Misakı Milli'yi Osmanlı Meclis"Hamidiye Kahramanı"olarak dün i Mebusanı'na onaylatan Rauf Orbay ya denizcilik tarihine damgasını vuran özellikle Lozan'ın sonuçlarından pek Rauf Orbay, askerlik hayatında pek memnun olmamıştı. Çünkü Milli Müçok dış seyahatler yapmıştı. Bu seya cadele'nin sonunda ortaya çıkan yeni hatlerinin bir kısmını, Osmanlı donan devlet Lozan'da yeniden şekillendirilmasını güçlendirmek için satın alınan mişti. Görevden çekilir, bu arada Atagemileri yurda getirmek, bir kısmını türk'ün çevresinde bulunanlarla pek da Osmanlı Devleti adına görüşme anlaşamaz. yapmak ve antlaşma imzalamak amaAtatürk'ün Milli Mücadele'yi birlikciyla yapmıştır. İmzaladığı antlaşmalar te başlattığı bazı silah arkadaşları ile arasında BrestLitovs ve Mondros mü arası 'açılmıştı. Mustafa Kemal hariç tarekesidevardır. Amasya Tamimi'ne imza koyarak MilBirinci Dünya Savaşı sonrası Os li Mücadeleyi başlatan dört eski kumanlı İmpartorluğu'nun fiilcn işgale maridan Terakkiperver Cumhuriyet uğradığı günlerde, İstanbııl'da Musta Fırkası'nı kurarak fikirlcrini demokrafa Kemal'le gürüşmüş, Anadolu'ya ge tik platformda savunmayı tercih ederçip milli mücadeleyi başlatmaya karar ler. Bu sıralarda tzmir'de Atatürk'e karvermişler. Mustafa Kemal, Ali Fuat Cebesoy, Hiiseyin Rauf Orbay, Refet şı bir suikast teşebbüsü ortaya çıkartıServetBeleve KazımKarabekirAmas lır. Suikast sanıkları ile birlikte Terakya'da imzalayıp açıkladıkları "Amasya kiperver Cumhuriyet Fırkası milletveTamimi" ile Milli Mücadele'yi başlat killeri de tutuklanıp parti kapatılır. Bu sırada tedavi için yurt dışında olan Ramışlardı. CUMHURİYET K İ T A P SAYI 151