Katalog

Muhsine Helimoğlu'dan derleme ürünü masallar Dilimizde ilk kez 88 yeni masal Cigaramın Üstünde Bir Topal Kannca (Türkçede îlk Kez 88 Yeni Masal) / Muhsine Helimoğlu / Doruk Yayınlan SAMİ KARAÖREN Cumhuriyet Türkiyesinin hiçbir döneminde, yetişkin insan sayısı günümüzdeki kadar çok olmamıştır. Her alandaki bu kadar çok yetişkin insanımızın, ne yazık ki, pek azındanyararlanılmaktadır, 2530 yıldır. Bilimden uygulayıma (tekniğe), yönetim, eğitim ve öğretimden sanata, kurum ve kuruluşta kayınlan el etek öpücüler, bilgisizler, ilgisizler, yeteneksiz densizler çoğunlukta: Bunca yetişkin insan dururken. Yurdumuz için neacıbirgerçek! Muhsine Ilelimoğlu Yavuz, işte o pek azından yararlandığımız yetişkin insanlarımızdan biri. Şu anda Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi Edebiyat Bölümü öğretim görcvlisi, aynı zamanda bilim uzmanı. Genç bir yazın öğretmeni, kendini bilimsel çalışmaya adamış bir araştırmacı. Diyarbakır'da Dicle Üniversitesi'nde başlamış bilimsel çalışmalarına. Beş yıl koşuşturmuş, araştırmış, Güneydoğu köylüklerinde, ekinliklerde (mezralarda) dağda, bayırda, kırsal bölgelerde, kent içi, kent dışı, kıyı mahallelerinde çekmediği, katlanmadığı çile kalmamış araştırma ve derlemeleri sırasında. Sonuç: îki ciltlik "Diyarbakır Efsaneleri" ile 88 yeni masaldan oluşan "Cigaramın Üstünde Bir Topal Karınca" adlı yapıtı. Tadına doyulmaz bilimsel ikiyapıt. Genç bir araştırmacı içinkutlanmay a değer verimlilik. "Diyarbakır Efsaneleri" üzerine Aziz Nesin başta olmak üzere Orhan Şaik Gökyay, Veysel öngören, Şevket Beysanoğlu ve oyun yazarı dostumuz Orhan Âsena, değcrlendirme yazıları yazmışlar. Araştırmacıyı, övgü dolu sözlerle mutlandırmaya, ödüllendirmeye çalışmışlar. Pek de iyi etmişler, "Diyarbakır Efsaneleri"nin ikinci cildinin başında yer alan bu yazıları ben de yararlanarak okudum. Muhsine Yavuz'un (Helimoğlu, S A Y F A onun kızlık soyadı) yurdumuzun dört bir yanından derlediği, Türkçemizde ilk kez yazılı durııma getirilen 88 masahn yer aldığı "Cigaramın Üstünde Bir Topal Karınca'yı tanıtmaya çalışacağımsizlere. Halkbilim (folklor, halkiyat) alanında uzmanlaşmış olan Muhsine Yavuz, bu kitabında, masallar bölümüne geçmeden önce "masal nedir?" "masalların kökeni" "bizde ve dünyada masallar konusunda yapılmış çalışmalar" üzerinde duruyor ve bilimsel yöntemini açıklıyor. Açık, doyurucu bilgiler edinerek masalların o renkli, büyüleyici dünyasınagiriyorsunuz. Muhsine Yavuz'a göre masal, "olağanüstii çeşidinde de, gerçekci çeşidinde de, anlattığı olaylann gerçeğe uyarlık derecesi ne olursa olsun, onların (hayal yaratması) oldukları izlenimini veren" bir anlatım türüdür. Ve, yine Yavuz'a göre, "Genellikle yaratıcısı belli olmayan bu hayal yaratısı masal olaylarının anlatımı da oldukça yalın bir konuşma diliyle gerçekleştirilir ve sözlü anlatı türünün doğallığını, rahatlığını yansıtır." Masalların özelliğini, masalı anlatan kişinin "Evvel Zaman içinde..." diye başlayan tekerlemesini kendi kişiliğine göre nasıl uydurup uzattığım, bu tekerlemenin işlevini inandırıcı örneklerle belirtiyor. Masal Helimoğlu, • •. lann i rilmesini »beklendi (grup gırışte masal hakkinda yaparken yöntegenel bilgiler ™ni> uluslararas! • r\ ı. Masal Kataloğunverıyor. D a h a d a masaUarın kaç SOIira d a . çeşitte incelenip masallan değerlendirdiğini . . , ... , bir bilim adamı Obeklendirip titizliğiyle okurlarına İncelİyor. sunuyor. En önemli noktalardan biri de, imgelem ürünü masalların, günümüz gerçeklerine koşutluğu konusundaki yorumu... Bakın ne diyor genç araştırmacı Muhsine Yavuz: "Günümüzde bir yerlere gelcbilmek için verilen uğraşlarla, masallardaki vcrilen uğraşlar arasında bir paralellik kurulamaz mı?... İnsanlar bu 'yaşam pastası'ndan, iyi bir pay alabilmek için daha iikokul öncesinden başlayarak hazırladıkları ve sırayla kazanmak zorunda oldukları sınavlar, masallardaki mutlu sona ulaşmak için öldürülecek devlerden başka bir ;ey olmasa gerek. ıandır,ımaslm) Ya, acımasız iş ortamında, açık ya da gizli yapılan engellemeler, atılan iftiralar, asılsız ihbarlar, (Aslan) adının arkasına gizIenmiş sinsi 'sansar'larla, karanlık 'Aydın'ların, çeşitli makamlara imzasız mektuplarla yaptıkları karalamalar, zaman zaman yapanların amaçladığı kötü sonucu da getirip hayat söndüren bu çirkinlikler, masallardaki cadıların, kötükalplibüyücülerin, hain vezirlerin, uğursuz köselerin yaptıkları kötülüklerden başka nedir ki." (Eline, diline sağlık sevgili Muhsine, nice yaşamları söndüren bu ihbarcıları, bu ağzı karaları gerçekci bir yorumla sergilediğin için.) Bir yazın adamının bilimsel yöntemle çalışması yanında, bir yazın (edebiyat) erine yakışır duyarlı kişiliği de kendini gösteriyor. özellikle yazıncı, halkbilim araştırmacısı bir kişinin, nesnel değerlendirme yapacağım diye katı, kupkuru olması gerekmez. Duyarh, ince bir yüreğin titreşimleri de yansımalı çalışmalarına. Muhsine Yavuz, konusuna yaklaşımındaki sıcaklığı, sanat sevgisiyle dolu duyarlılığı, kendine güvenli bir bilim adamının ölçülüğünde yansıtıyor. İşlek bir Türkçeyle açık bir anlatımı var. Dilimizin gelişip özleşmesini, bir bilim dili de olma düzeyine ulaşmasını yakından izlediği açıkça görülüyor. Kullandığı birkaç Osmanlıca sözcük ilişti gözüme; keşke onları da kullanmasaydı. örneğin Farsça diğer sözcüğü yerine Türkçemizin öbür, öteki, başka sözcüklerini, veya yerine ya da bağlacını kullanabilirdi. Kitapa adını veren "Cıgaranun Üstünde Bir Topal Kannca" bu kitaptaki "Paşanın Oğlu ile Dünya Güzeli" adlı masalın kahramanlarından birinin adı. Masal üzerine geniş açıklamalardan sonra derlenip yazıya geçirilmiş. 88 yeni masala geliyor sıra. Nerede, kimden dinlediği, dinlediği kişinin yaşı ve mes leği de verilmiş. Kişiyi masalların o renkli, büyülü dünyasına alıp götüren 88 masal... Yurdumuzun masallan. Fazıl Hüsnü Dağlarca ne güzel anlatır şu dörtlüğünde çocukluğumuzun masal döneminin bitişindeki burukluğu: "Nedir masalların, arzuların arkası / Çocuk muyuz, ah keşkc çocuk olsak / Mavi temaslar ellerde kalıyor / Ne çabuk kınlıyor mevsim denen oyuncak" Orhan Veli'nin şu şiiri de masalların büyülü evrenini ne güzel boyutlandırmış: Çocuk gönlüm kaygılardan azade Yüzlerde nur, ekinlerde bereket; At üstünde mor kaküllü şehzade; Unutmaya çalıştığım memleket, Şakağımda annemin sıcak dizi, Kulağımda falcı kadının sözü, Göl başında padişahın üç kızı, Alaylarla Kafdağına hareket. Doğu'nun gizemli dünyasından (Binbir Gece masallan) Batıya uzanan masallar, her ülkede yepyeni ürünlerin yaratılmasına neden olmuş. Muhsine Helimoğlu Yavuz da halkımızın ürettiği bu masallan sevgiyle toplayıp yazıya geçirmiş, böylece kalıcılığı sağlamıs. Masallar yalnız çocuklar için değü hepimiziçindir. Erdek Şenliği'nde kendisini yakından tanıyıp dost olmak fırsatını bulduğum bu çalışkan, verimli bilim eri öğretmenimizi yürekten kutluyorum. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S/tV/ »34 12