Katalog

Ünlü mimanmız Turgut Cansever 45 yılda yayımladıgı makalelerini birarayagetirdi. "Sehir ve mimari üzerine düsüncelep Cansever'e göre yaşadığımız zaman kesiti, geçmiş ile gelecek arasında sadece kısa bir duraktır. Karşı karşıya gelinen problemin, güncel boyut dışında, dün ve yarın bağlamında ele alınması zaruridir. Bizim bir çizgi olarak algıladığımız şeyin gerçekte yer değiştiren bir noktadan oluştuğu gerçeği gözardı edilmemelidir. ıı MEHMETÖĞÜN *„ "îjehir ve Mimari Üzerine Dü ijünceler" Turgut Catısever'iıı y.ıklaşık 45 yılı kapsayan uzun bir yaman aralığı içinde kaleme aldığı makaleler ve kendisi ile yapılmış röpurtajların derlenmesi ile oluşturulmu^birkitap. Mimari, $ehir, yapı üzerine görü$, öneri ve eleştirileri içeren yazılar Cansever'in kendi uygulamalarından bazıları için hazırladığı notlar ve söyleşiler bütünleştirilerek düşüncelerin berrakla^ması sağlamış,. Cansever, insanı sommluluk ve yetenekleri açısından merkezde konumlaııdınyor. Mimaride, şehircilikte giderek insanın vaıoluş, sürecinin yegâne maddi kaynağı olan dünya ü/.erin deki sorunların nodeninin de, çözümü üretecek olanın dn insanın kendisi olduğu inancını yineliyor. Bu saptamadan sonra doğal olarak çözümiin nasıl sağlanacağı sorusu gundemegeliyor. Cansever'e gore insan yaratılmı^ların en yücesi olmak sıfatını, kendisine sunıılmuş güzellikleri fark etmek, kortınıak vedaha da geli^linnek ödevi ile yukumlu kılınmış olmasından öıiirii kazanmıştır ve buııu gerçekleştiıdiği oranda yücelir. Mimari ve onun ayrılmaz bir diğer boyııtu olan ^ehir tas.ırımı, insanın fiziksel çevresinin biçimlenmesi ile doğrudan ilgili ve bu konumlan nedeni ile ünemli disiplinlerdir. İnsan bilincinin gelişmesi ve evrensel değerlere ula^abilmesi, ancak ht*r kesimden insan topluluklarına onıırlu bir hayat sürmek için gerekli tabiatinsan ilişkileri kurabilecekleri evmahalleşehir bürünlükleri olu^tıırarak sağlanabilir. üoğu mimari ve şehircilik kararlarına ula^abilmek yolunda kültür mirasımız ve bu mirasın olu^masını mümkün kılan dü^ünce sistematiklerinin dayandığı varlık telakkisi gerekli ipuçlannı vermektedir. Cansever'e göre yaşadığımız zaman kesiti, geçmiş ile gelecek arasında sadece kü>a biı duraktır. Karşı karşıya gelinen prublemin, güncel boyut dışında, dün ve yarın bağlamında ele alınması zaruridir. Bizim bir çizgi olarak algıladığımız şeyin gerçekte yer değiştiren bir noktadan oluştuğu gerçeği göz ardı edilmemelidir. Tanımlamaya çalı^tığımız bu yaklaşım, yakın ve uzak geçmişin sınanmış S A Y h A 4 getirmekyerine.mevcutşartveimkânların içinde virtüözce ve zeki bir şekilde davranmayı tercih ederek, ülke mi marisinin geli^mesi için yapabileceği etkiyi önemli olçüde zedelediğini ve sınırladığını biliyoruz" saptaması ise tüm dünyada şahsi beeeri ve farklı olmak gayretininmimariyiiçinesoktuğu krizin temel nedenlerinden birinî vurgulamaktadır. Farklı tarihlerde, farklı sorunlara ışık tııtmak amacı ile hazırlanmış ya/ılarda çeşitli kaynaklardan alıntılar, birbirleri ile taban tabana zıt nldukları ko TurgutCansever doğrularını yok sayarak şematik ve dondurulmui kararlara sığınmanın, bilerek veya bilmeden geçmişin yanlışlarını tekrarlamak ilkelliği yanında daha az önemli sayılamayacağı uyarısında bulunmaktadır bizlere. Caıibever doğru temellere oturan bir mimari yapabilmek için adeta kaçınılmaz olan mimaılık tarihi, felsefe, tasarımplanlama alanlarının lümü ile ciddi biçimde ilgilenmiştir. Akademi yıllarında dikkatini Turk evi, Türk şehri üzerinde yoğunlaştıran S.H. Eldem, doktora çalışması sırasında genetik estetik üzerine yoğunlaşmasına sağlayan Ernst Diez, Cansever'in daha sonra ulaştığı düşünsel ya pının temel taşlarını oluştururlar. Ancak gerek Eldem gerekse Diez'ten ayrıldığı önemli noktalar olduğunu kitabın 9911 î. ve 261265. sayfalarından öğreniyoruz. Diez'in Ayasofya'nın mimari üslubunun hangi inanç kaynağı üzerinde temellendiğini belirtmesine karşılık Osmanlı camileri için bunu yapmamasını eleştirmesi, Cansever'in mimariye nasıl bakılması gerektiği husıısunda daha o yıllarda önemli bir birikime sahip olduğunu gösteriyor. Bu eleştirisi ile ayrıca Batı'nın İslam sanatına bakışındaki önyargıya da dikkati çekiyor. S.H. Eldem için yaptığı "inançlarının yansunası olan bir mimariyi vücuda nusunda pek çoğumuzun hernfikir olabileceğimiz isimlere yapılan göndermeler bir arada bulunmaktadır. Konfiçyüs, Goethe, Nietzsche, M. İkbal, îbn Arabi ve Whitehead'den alıntılar onun kendine özgü süzgecinden geçerek tipik Cansever söyleminin parçalarıhalinegelmektedirler. Sonuç olarak bu ilginç kitap, Cansever'in bir mimardüşünür olarak 45 yıllık tutarlılığının sınanması ve akıp giden zamanın onu hangi ölçüde haklı çıkardığının bir belgesi olmak yönü ile deönemtaşımaktadır. • Şehir ve Mimari Üzerine Düşünceler / Turgut Cansever I Ağuç Yayıncılık I C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 14 9