Katalog

RO/tTLi HAMAM TASI Dövme temnığı ile ba kıı dan yapılmıs GObek ve kenarlara mlnelı rozetler aplıke edılmıs L.ık p;irça yüksek sıcaklıklara kadar ısııılıı vo hazırlaıımışolan altın varak parçanın yüzeyine bastırılarak kaplanır. Kimyasal yontenıde ise iki ayı ı yol vardır. Ririncisinde, özel olarak hazırlanan altın çözeltisine daldmlan parça, başka bir işleme gerek gostermeden iııte bir altın tabakası ile kaplanmış olur. İkincisinde iseönce altın amalgaını (altıncıva karışımı) parça üzerine surülürveardından parça ısıtılarakyiizeydeki cıva uçurulur. Böylece oldukça kalın bir altın tabakası ile kaplama yapılmış olur Altın, tıpkı kalaylamada olduğu gibi parçaya nüfuz ettiği için son derece dayanıklı bir kaplamadır, Işte bıı şekilde yapılan altın kaplama işlemine "tombaklama", kaplanan parçaya ise "tombak" denir. elektrokimyasal yöntem 19. yüzyılın ortalarından itibarcn geniş kullanını alanı bulmuş bir yöntem olup "clcktroliz yüntcıııi" olarak da adlandırılır Altın içeren sulu çözeltiye kaplanmak istenen parçanın daldırılıp elektrik akımı yardımıyla altın kaplamııasıdır. Dayanıklı olmayan y üzeysel bir kaplama elde edilir. Burada anlatılacak olan yöntem, kimyasal yöntemdc kullanılan ikinci yol, yani altın amalgamı ile yaldızlama dır (tombaklama). Tombaklama beş aşamada gerçekleştirilir. 1. Altın amalgamının hazırlanması: Yaldızlamada kullanılacak amalga mın, kaplanacak yüzeye kolayca sürülebilecek kıvamda yıımuşak tereyağı kıvamında olması gerekir. Bunıın için 1 kiMm altın, 6 ile 8 kısım cıva ile karıştırılır. Haddelenerek çok ince levba haline getirilmiş olan altın küçiik küçük parçalar halinde kesilir. Daha önce grafiktbir potada buharlaşma noktasına kadar ısıtılan cıvanın içine bu küçük parçalar atılır ve ısıtılma devam ederkenucu kıvrık birdemirçubuk ile karıştırılır. Cıva demirle amalgam meydana getirmeyeceği için demir çubuk, cıvayı kirletmez. Böylece cıva içinde çözünen altın, istenen "cıvaaltın" bileşiğini (amalgam) oluşturulur. Altın amalgamını elde etmek için bir başka şekil dc şudur: Kesilen a'leıın parçacıkları hiç cıva konmadan, graf it potada kızıl hale gelinceye kadar ısıtılır. Bunun üzerine, lkısım altına 8 kısım cıva gelecek şekilde sıcak cıva dökülür ve potanın ısıtılnıası sürerken demir bir çubııkla altının tamamı cıvada çöziinünceye kadar karıştırılır. Amalgamın elde edilişinde 24 ayar altın ile çok iyidamıtılmış (saf) cıvakııllanürnalıdır. Ancak içinde binde ikı oranında altın bulunan cıva ile altın daha kolay amalgam teşkil eder. Bu yüzden amalgam hazırlanırken bir önceki işlemden süzülmüş olan cıvanın kullanılması daha iyi olur. Altın ile cıva amalgam haline geldıkten sonra sud.ı ani olarak soğutulur. Şayet ani soğııtulmaz da kendi kendiııe boğunıaya bırakılırsa katılaşır, istenen yıımuşak kıvamda olmaz. Cıva, oda sıcaklığında bile buharlaşabilen, teneffüs edildiğinde ya da çıplak elle dokunulduğun da zehirlenmeye yol açan tehlikeli bir maddedir. Vücuttan atılamaz, birikir. Bunıın için çalışırken mutlaka maske, eldiven kullanılmalı vc davlumbaz altında çalışılmalıdır. Elde edilen altını amalgamının fazla cıvadan lemizlenebilmesi için işlem yapılır: Amalgam soğutulduktan sonra porselen bir kaba konur ve üzeri üç misli su ile örtülür. Kap bir parça eğilerek su altındaki karışım parmaklar ara TÛRFNCURZU Kuresı dövme teknığıylebakırdan yapılmıs Sap pirinc dökumden 18 w Kabartma desenlerle suslu kemer tokaları 19 w C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 148 sında sıkıştırılır (eldiven givmek gerekir). Fazla cıva, eğilmişkapıan akıtılır. Parmaklarla sıkıştırma işlemı, amalgamtereyağıkıvamına gelinceye kadar siırdürülür. Sonra güderi bir torbanın içinc konarak sıkıştırılır ve kalan serbest cıvanın da torbadan ılışarı çıkması sağlanır Bu şekilde elde edilen alı ın amalgamında yaklaşık olarak cıvanın iki katı kadar altın mevcııttur (îüderi torbadan atılan (azlacıvada altın içer diği için bir sonraki amalgam yapma işlcminde kııllanılmak ıızere saklanır. Yıımuşak lereyağı kıvamında elde edilen karışımın yaldızlama işleminde henıen kullanılması gerekir Kullanılmazsa katılaşır. 2. Altın kaplanacak mctalin yüzeyinin lemizlenmcsi: Altın kaplanacak malzemelerin yuzeyinde yağ, kir ve oksit tabakası olmamalıdır. Bunu sağlamak için kaplana cak parça asitle temizlenir. Cîenellikle siilrürik ya da hidrolik asit kullanılır. Asitle temizlenen parça bol su ile yıkanarak kurııtulur. Kir veyağların ateşte ısıtılarak yakılması ve sonra 3 kısım nitrik asit ve 1 kısım sülfiirik asitten oluşan temizleıne çözeltisine daldırılarak temizlenınesi de bir başka yöntemdir. Yine parça bol su ileyıkanıp kurutulur. 3. Alttn kaplanacak mctal yüzeyine altın amalgamının sürülmesi: Metal yüzeyini, amalgam sürmeden oncecıva ilekaplamak gerekmektedir. Bunun için cıvalı su hazırlanır. Ateşe dayanıklı cam bir kap içine konan 100 kısım cıva, 1 lOkısım nitrik asitle karıştırılır. Cam kap hafifçe ısıtılır. Bu ısıtmada cıva çözündüğü için zehirli kırnuzı buharlarçıkarır. Tamamen çözününce elde edilen sıvı 25 katı su ile karıştırılarak "cıvalı su" elde edilmiş olur ve kullanılmak üzere şişelcre konur. Daha önce hazırlanmış olan alt ın amalgamı bir bıçak yardımıyla düzgün bir taş üzerine yayılır. Sert bir fırça önce cıvalı suya daldırılıp sonra taş üzerindeki altın amalgamına sürülür. Böylece fırçaya alıııan amalgam düzgün bir S A Y F A 9