Katalog

Sanatın doruğunda ölüm 47 yıl yaşadı Yılmaz Güney. Bunun 11 yılı cezaevlerinde, yarım yılı sürgünde, iki yılı askerlikte, üç yılı da yâdellerde yersiz yurtsuz geçti. Ama inanılmaz temposuyla 53 filme senaryo yazdı, 110 film çekti, 17 film yönetti, 4 roman, yüzlerce öykü kaleme aldı. Yılmaz Güney'in ilk ve son öyküleri D B I R İBRAHİM KARAOfiLU ur ey zaman, n e güzelsin. Goethe'niıı Fau s t ' u n d a n b u tümceyi alarak Ü Z A şiirine katan Andrey Voznesenski, "Hayır, yürü ey zamanYürü! Sakın d ö n m e geriye!" diye siirdürür dizelerini Oysa, bazen dönmeli gerilere; başlanan, yürünen noktayı bulmak, n e kadar uzağa varılabildiğini anlamak i*,in. Varılan yer; sanatının d o r u ğ u n d a ölüm. Ve ölen; yüreğini yıırdunda u n u t m u ş bir sürgün. Yayımlanan ilk öyküsüyle sürgüne giden, son öyküsünü siirgünA R A Ş T I R M A K İ T A B I Su'yun gözyaşları Yayınları / 108 s. H2O / lvan Ulich / Çeviren: Lizi Behmoaras / Afa Ülkemizde Okulsuz Toplum adlı kitabıyla tanınan lvan Illich, Avusturya kökenli Amerikalıbirdenemeci 1926da Viyana'da doğan Illich, tarıh, teoloji ve felsefe okudu. Din adamı olarak bir süre Vatikan'da çalıştıktan sonra 1951'de New York'a yerleşip yoksul mahallelerde papazlık yaptı. 60lı yılların başında, Uçüncu Dünya'nın cğitim ve küîtürel bagımsı/lık sorunları ü/erinde çalışan bir îağımsız üniversıte kurdu. Başlangıçta amacı, gonullüleri Latin Amerika dillcri ve kulturleri konuMjnda eğitmek olan kuruluş (CIDOC), kısa zamanda Güney Amerika askcri diktatörluklerine karşı muhalefetin merkezlerinden biri oldu. CIDOC'un 1976'da kapattlmasından bu yana Illich, Alman, Japon ve Amerikan üniversitelerinde dersler vermektedir. "Uiç kimse başkasına zaman kaybettirmeden zaman kazanamaz" görüşunu savunan lvan Illich, IL'Ü adlı kitabının Türkçe basımı için yazdığı önsüzde bu kıtabı, dikkatleri "madde" tarıhine çekmek ıcin yazdığını soylüyor ve şoyle devam ediyor "Gerçekliğin yalnızca bir sıfat olarak değil, isim olarak da tarih tarafından yaracıldığını vurgulamak istcdim. Okurlarımın, maddeyle ya da bedensel sıvılarla ilgili olsun, etle ya da ateşle ilgili olsun, en temel duyusal algıların bile zaman içinde değişime uğradıklarını vc farklı geleneklerde farklı şekillere büründüklerini bizzat okuyarak yaşamalarını istcdim." Kimyasal formülü H2O, çok basit görünmekle birlikte tam olarak açıklanamayan karmajık fıziksel ve kimyasal özellilder gösteren "Su", lvan Illich'in kaleminden bambaşka boyutlara ulaşıyor. Suyu HiO'ya; HiO'yu da suya tercih edenlerin; hepimizin okuması gereken bir yapıt... de kuran bir sanatçı. Onu anlamak için dönüp bakmalı gerilere. "...47 yıl yaşadı dünyamızda, Yılmaz Güney. Bunun da 11 yılı cezaevlerinde, yarım yılı sürgünde, 2 yıl askerlikte (sürgün bölüğünde), 3 yılı da yâdellerde yersiz yurtsuz geçti. Yaratıcılık için, alınyazısı pek az zaman bıraktı kendisine. Ama o inanılmaz bir çalışma temposuyla 53 filme senaryo yazdı, 110 film çekti, 17 film yönetti. 4 roman, yüzlerce öykü yazdı. Yaşasa dahakimbilirneleryaratacaktı?" (1) Ülkemizin bozbıılanık bir döneminde, yoksulluklar içinde yaşadı çocukluğunu, ilkgençliğini Güney. Babası ırgat basji Hamit. Annesi Güllü. Yedi çocuklu bir ailcnin oğlu. Çocukluğunda ırgatlara suculuk, çapa ekiminde atçılık, pamuk toplayıcılığı, A bağ bekçiliği, simit ve gazoz satıcılığı Yazarlıkta da önemli bir bınkımı olan Yılmaz Cuney. Yunan Bıçağı adlı son Oykusunu fllme alma yapmib. Lise yıllarında film pursantaj V dusunuyordu memurudur. Bu yıllarda Gaziantep, alan bu öykülerin adından ve niteliklerinden biçbir Elazığ, Mardin, Diyarbakır yörelerindeki sehirleri, yerde söz edilmemiş olması Türk yazını vc bu konukasabaları, köyleri dolaşmıştır. Bilinçaltı bu yörelerda inceleme yapanlar için bir eksiklik sayılmalıdıı" de yaşadıklarıyla yüklüdür. îlk öykülerini yaşadıkla(2) diyor. Yalçın'ın bu düşüncelerıne kattlmamak rını yazarak kurar. Yaşadığı dönemin toplumsal soolaM değil. runlarını, çelişkilerini, insanuzamzamaneylem ilişYılmaz Güney'in ilk öykülerini ve sonraki yazarlık kilerini düş gücünün sınırlarını zorlayarak, yaşanılan serüvenini izlediğimizde önemli bir birikimle çıkar gerçeklerden yeni gerçeklikler üreterek yansıtır. karşımıza. İlk romanı "Boynu Bükük öldüler"in Duygu yokluğu yönünden başarılı, bilinç akımı "Orhan Kemal Roman ödülii"nü alması hiç küçümtekniğiyle, sinematografik anlatımla örülü, fantastik s>enmeyecek ve onun adını ülkemiz yazın tarihine gegerçekliğe varan öykülerdir ilk yazdıklan. öykülerinçirecek önemli bir başandır. de yarattığı fantastik gerçeklik bir kaçış, bir sığınma Son yıllarda Güney'in kitapları ve onunla ilgili yazıdeğildir. Yeni dünyalar aramanın, toplumsal sorunlan kitaplar yayınlanmaya başlandı ülkemizde. Atilla ların çözümünde sanatı dönüştürücü bir güç olarak Dorsay'ın kitabı ilk merhaba oldu. Erdal Öz, "Boygörmenin anlayışı etkindir. Öykülerin dokusundaki nu Bükük Öldüler"i ve diğer kitaplarını yayımladı. rantazya; bir tepki, bir eleştiri öğebidir. Yergisel bir Gölge Yayınları, Sovyet yazar Abdul Anbiyeviç Hüboyut katmıştır öykülerine. Ayrımsanmayan gerçekseynov'un "Yılmaz Güney" adlı kitabını, Umut Yaleri yansıtmanın aracı olarak vardır. Ve bu tavrı yazın yıncüık da Güney'in son öyküsü "Yunan Bıçağı'nı eleştirmenlerinden önce dönemin İstanbul Cıımhuyayımladı. riyet Savcısı tarafından "keşfedilmiştir." "Yunan Bıçağı" adlı son yapıtı, ölümünden önce "ölüm Beni Çağırıyor" adıyla yayımlanan kitabınyapmayı tasarladığı bir filmin öyküsüdür. Yunanlı da, ilk dönem öyküleri var Günev'in. Bu kitaptaki öybir göçmenin Istanbul'dan başlayıp Yunanistan'a, küler (Oğluma Hikâyeler dışında) 17 yıl önce Altan oradan Paris'e uzanan yaşamının trajedisidir. Bu öyYalçın'ın Yılmaz Güney Dosyası (Bir Sanatçı Yargıküsünde"...Paris bin yüzlü bir şehirdir... Biryanıyla lanıyor) adlı kitabında yer almıştı. Altan Yalçın'ın kişenliği, bir yanıyla sefaleti, bir yanıyla dehşeti yaşar tabı, uzun bir arastırma, derleme sonucunda oluşParis... O hem genç bir kız kadar çekici ve taze, hem muş değerli bir kaynak niteliğindedir. Umarım yeni de bir acuze gibi itici ve iğrençtir" diye betimlcr Pa baskıları yapdır ve Güney'i tanımayan yeni kuşaklara ris'i. ulaşır. Bu kitabında Güney'in öyküleriyle ilgili olarak İlk öykülerindeki "fantastik gerçekçilik"ten son Altan Yalçın; " Güney'in bizzat kendi kuşağı içeriyapıtlarındaki "eleştirel gerçekçiliğe" kadar uzanan sinde hakkı yenmiştir. Güney sincmacı olmak isteçizgisiyle, inândığı değerîerle kendini gerçekleştiren miş, bu konuda direnmiş ve sinemacı olmuştur. Bu Yılmaz Güney, ülkemizin küîtürel mozayiğindc bir doğru. Fakat bu gelişim onun yaşama serüveninde granit gibi yaşayacaktır yapıtlarıyla. D edebiyatçı kişiliğinin silinmesi ya da yok sayılması (1) Hüseynov, A. Anbiyeviç "Yılmaz Güney (Yaşamı Sanaiçin yeterli değildir. öykülerin duygusal yanı ağır u)"Golge Yayınları 1990 basmakta, zaman zaman alaya varan bir dil, konuş(21 Yalçın, Altan "Yılmaz Güney Dosyası" Yöntem Yayınları, ma dilinin aynen yazı diline aktanlması olarak niteleOcak 1974 nebilecek bir gUncellik öykülerinde kendini açığa ölüm Beni Çağırıyor / Yaba Yayınları / vurmaktadır. Zamanın geçerli yazın dergilerinde yer Yunan Bıçağı / Umut Yayımcılık S A Y F A 7 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI »4