Katalog

Robert Musil'in "Üç Kadın" ı üstüne tartışma Elestirmenin yanıtı de objc, bizim bağlamımizda 'yazın ürünleriaraştırma ve inceleme as,amalarından geçilerek değerlendirilir; 'artı'ları ve 'eksi'leriyle sergilenir. Eleştiri, 'gelişme' ile iç içedir; daha iyıyi, daha doğruyu amaçlar. Ancak demokrasi geleneğinin henüz tam olarak yerles,mediği ülkemizde, 'eksi'iere değinen elestirmenin başının derde girmesi büyük ulasılıktır. Çoğu zaman, elestirmenin vurguladığı olguların araştırılması yerine, onu eleştiriye iten 'düşsel' motifler yaratılır; olay 'kişiselleştirilir.' Eleştir Robert Musil men, sözlü ya da yazılı, çok boyutlu saldırılara hedef olur. Bu da birçok eleştirmeni genelde yorumsuz kalmaya ya da yalnızca bulduğu 'artı'ları vurgulamaya yönlendirir. "Cumhuriyet Kitap"ın 60. sayısında yayımlanan "Varolmanın Farklı Boyutu" başlıklı yazım, özde, Türk okuruna yabancı bir yazarı, Robert Musil ve yapıtı "Üç KadırTı tanıtmaya yönelikti. Ancak özgün metni inceleme olanağına sahip yabancı filolojilerdeki bilim adamlarının görevlerinden birinin de kitabın çevirisiylc ilgili görüşjerini belirtmek oldıığu düşüncesiyle, çevirideki aksaklıklara 'kısaca' değindim. Çeviri, kültürlerarası etkileşimdeki en önemli etkinliklerden biri; kültürleri zenginleştiren bir öğe. Son yıllarda, çok sayıda bilimsel ve yazınsal metnin dilimizeçevrilmesi Türk kültürü açısından büyük ka/anç. Ne var ki bu çeviri metinlerinin birçoğunda, özgün metnin ne ölçüde yansıtıldığı ya da kullanılan Türkçenin niteliği tartışılabilir. Bu bağlamda, üniversitelerin özellikle çeviri dallarında görev yapan bilim adamlarına büyük sorumluluk düşmekte. Çeviri eleştirisinin yaygın olarak yapılması, çevirmenleri ku^kusuz daha titi/. çalısmaya yönlendirecektir. "Üç Kadın"ın Türkçe çevırisını baştan sona incelemiş değilim. Kitabın yalnızca yirmi sayfasının (s. 2646) kanjilastırmalı incelemesi sonucunda yapılan saptamalar dört ana bölümde ikişer örnekle verilmi^tir: 1) Eksik çeviri: s. 5 l'cle "Böylece..." tlive başlayan tıımceden önce gelen "Entscheidungen... erriet" so/cükleri arasındaki üç satır; s. 35 de "Ketten Beyi piskoposu..." tümcesinde "dem er das alles antat" van t ıımcesi; 2) Yanlış çeviri; s M'te içeriye scssizcc giren adama, uzun süre giyilmiş olup da ne zamandır görülmeyen ve insana biraz yabancı gelen bir mantoyu yeniden görür gibi bakmış ve usulcacık giyivermişti." (Bıırada giyilen mantodur, aılaın değil. İlgeç yan tumcesi yanlış anlama sonucu ana tümfeye donüjmüş.l; s. 26'daki "Welsch" (Bu sıizcuk yabancı uyruklu' olarak çevrilmiştir, yanhştır. Bir çevirmen Yıldız Ecevit'in, Musil'in "Üç Kadın" kitabına yönelttiği eleştirileri yanıtlayan çevirmen Zehra Aksu Yılmazer, eleştirinin somut örnekler taşıması gerektiğini belirtmişti. YıJdız Ecevit, çevirmen Yılmazer'i yanıtlayan bir yazı gönderdi. Sunuyoruz. E YILDIZ ECEVİT leştiri geleneği, insanın bireyleşme süreciyle koşutluk içinde gelişir;demokrasinin temel öğelerinden biridir; çağdaş Batı kültürünün özü sayılır. Ratı yazınları, eleştiri geleneğiyle içiçe gelişmiştir. Eleştiri bir değerlendirme işjemidir. Bilimscl bakış açısının egemen olduğu nesnel eleştiri C U M H U R İ Y E T K İ T A P KUL 0 B 0 Beyoğlu Belediyesi ile Cumhuriyet Kitap Kulübü'nün tstiklal Caddesi Mis Sokak'ta düzenlcdikleri Kitap Giinleri başladı. Ülkemizde yayın yaşamını sürdüren 130 yayınevinin 5000'i aşkm kitabının sergilendiği Kitap Günleri, 10 Haziran 1991 tarihine kadar sürecek. Her gün sabah saat 09.30'dan aks,am 21.30'a kadar açık kalacak olan Mis Sokak Kitap Günleri sergisi kapsamında imza günleri, söyleşiler ve müzik etkinlikleri gerçekleştirilecek. Yayın dünyasının tanınmış yazar ve sanatçıları, Kitap Günleri süresi boyunca zaman zaman okurlarla buluşacaklar. Kitap Giinleri'nde; yeni çıkan yapıtlar, çocuk kitapları, deneme, roman, öykü, şiir ve güncel kitapların yanı sıra sanat kitapları da sergilenecek.' Cumhuriyet Kitap Kulübü; üyelerini ve tüm okurları Kitap Günleri etkinliklerinde buluşmay,a çağırıyor. Mis Sokak'ta 'Kitap Günlepi' .> aradığına karşılık olarak sözlükte bulduğu her sözcüğü kullanamaz.) 3) Biçemi doğru aktarmayan çeviriler, s. 31 'de "...ve gereğinden kısa bir vedalaşmadan sonra gülünce, kansı da ona katıldı." ("eiliger als es nötig war, nahm er Abschied, Lachte beim Abschied, und da lachte Sie such." (Kısa tümceler gülme eylemine karşın biraz soğuk bir ayrılışı yansıtıyor. Oysa metinde olmayan "katılma" ve "kansı" sözcükleri uyumlu bir birlikteliği imgeliyor: Biçeme uygun olması için mesafeli anlatım çeviride şöyle vurgulanabilirdi: 'Gereğinden kısa vedalaştı, ayrılırken güldü, o zaman kadın da güldü.'); s. 32'de "Kaba şakalara karşılık vermek zorundaydı ve bunu erkek gibi yaparkcn gözlcri pek az oynuyordu." ("Er mussle grobe Scherze envidern und tat es wie ein Mann, aber seine Augen bewegten sich wenig dabci") Tüm paragraf boyunca Ketten'in davranışları ve iç dünyasındaki karşıtlık vurgulanıyor. Burada da 'aber' (ama) sözcüğüyle verilen karşıtlık çeviri metinde yok; 'bunu bir erkek gibi yapıyor, ama gözleri onu ele veriyordu' anlamı tümüyle ters çevrilmiş. 2, 3 ve 4. kategorilerde incelenebilir. 4) Türkçe yetersizliğinden kaynaklanan aksamalar: s. 36da "Böylece, dördüncü varisin bile her kahvaltıda karşısında gördüğü, görmediği bir oda duvarı gibi ulan şey son buldu."; s. 43'te "gençkedi", s. 36'da "gençkurt" Cgenç' sözcüğii insanlar için kullanılır, hayvanlarda yavru' uygıındur.) Yanlış avcılığına soyunmak gibi bir amacım yoktu. Rastgele seçilmiş bu örnekler, çevirınenin geçen hal ta yayımlanan yazısındaki ısrarlı isteği uzerine verilmi^tir. Çevirisinde, yerinde örnekler de sergileyebilen çevirmenin, çok daha iyısını yapabilecek kapası ledeolduğunainanıyorum. Amacım, daha iyiçevirilerin oktınmasına katkıda bulunmak valnızca; 'kösteklemek' ıleğıl Bira/ tlaha dikkaı, biraz daha tiıı/ çalışm.i ve biraz daha 'özenli Türkçe ... d Üı; kıulın Rcvbcıı MLIM! ' (,'mn'iı Zılıiii AkMi Yılma/ı*ı C,LnVayınl.iM,()cak I 9 9 l / % s , HUKH) 1 1 (.KKKodNo Gecen yılkı Mis Sokak etkinliklerinde Emre Kongar, Cevat Capan ve Hilmı Yavuz kltaplarını Imzalıyorlar ım ıııı S A Y F A 21 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 6 4