Katalog

şen ilk yazarlar kuşağındamm. "Patlama"yı yaratan yazarlar, benim önümdeki yolu açtılar. Korkuya ya da alçakgönüllülüğe kapılmadan yeni sesler buldular. Dahası, bu yazarlar kendilerine yalancı denüebileceğinden ya da yapıtlarının abartılı, barok ve aşırı duygusal olmakla suçlanabileceğinden korkmadılar. Politikadan ya da toplumsal sorunları dile getirmekten korkmadılar. Yalnız, bu ve başka Latin Amerikalı yazarlara sık sık yakıştırdan bir edebiyat biçiminin, büyülii gerçekçiliğin salt Latin Amerika'ya özgü bir olgu olduğu ileri sürülüyor. Ben buna inanmıyorum. Büyülü gerçekçilik, dünyayı çekip çeviren görünmez güçlerin, yeni düşlerin, söylencelerin, masalların, coşkunun, tutkunun, tarihin at oynattığı bir edebiyat aracı ya da bir görme biçimidir. Bütün bu güçler, buyülü gerçekçiliğin usdışı, açıklanamaz yönlerinde yer bulurlar. Ve yaşama böyle bakış Afrika ve Asya edebiyatında, hemen bütün azgelişmiş ülkelerin edebiyatında vardır. Büyülü gerçekçilik yeryüzünün dört bir yanında vardır. Gerİ T A I Y A N B A S I N I D A N çekliğin bütün boyutlarını görebilmek ve yazabilmektir büyülü gerçekçilik. Peki, sizce, dünyayı büyülii gerçekçiliğin prizmasından görme biçimi, yazarların çoğunlukla gelişmekte olan iilkelerden çıkan böyle bir edebiyat tarzı, gerek kültürel, gerek ekonomik açıdan hızla ve gittikçe daha sıkı bir biçimde bütünleşen bir dünyada ayakta kalabilir mi? İletişimin belirlediği ve tanımladığı bir dünyada yaşadığımız için bütünleşme kaçınılmaz. Günümüzde yalnız bırakılma yalnızca olanaksız bir şey değil, aynı zamanda istenilecek bir şey de değil. Ne var ki bugüne kadar bilgi, kültür, ablaksal ve ekonomik alışkanlıklar aktarımı büyük ölçüde tek yönlü gerçekJeşti, yani kuzeyden güneye. Gerçek bütünleşmenin gerçeldeşmesi için kuzey ile güneyin birbiriyle değişime girmesi gerekir; oysa bugün kuzey bizden bazı şeyleri alıp götürüyor ya da bazı şeyleri bize dayatıyor, bu dayattıkları arasında hükümetler de var, "Dallas" ve "Hanedan" da. Farklı seslar Sizin sorunııza dönecek olursak, büyülü gerçekçilik açısından bir tehlike yok bence. Aslında bakıyorum da bu edebiyat aracı birçok sanayileşmiş ülkede, özellikle de ABD'de çok güzel bir biçimde kullanılıyor. Bugün, ABD'deki azınlık gruplarından çıkan büyük yazarlar kendi seslerini büyülü gerçekçiliğin olağanüstü, zengin Lmge dünyasında buluyorlar. Louise Erdrich, Toni Morrison, Alice Walker ve AmyTan gibi yazarlarda büyülü gerçekçilik olarak nitelenebilecek benzersiz, zengin bir üslup göze çarpıyor. Bu kadınlar, sanayileşmiş ülkelerden çıkan romanların çoğuna damgasını vuran üsluptan kopmuş olan yazarlardan. Sanayileşmiş ülkelerden çıkan romanların çoğunda gerçeklikle pragmacı, minimalist bir tarz ve üslupla yüz yüze geliniyor, yalnızca insanın denetim altına alabildiği şeylerden söz etme cesareti gösteriliyor. İnsanın egemen olamadığı, denetleyemediği şeyler yadsınıyor. Son on yıldır ABD'ye sık sık geldim, ama şimdilerde gerçek bir değişiklik görüyorum. Farklı türden sesler konusunda bir açıklık var. Anık, kitle iletişim araçlannın kendilerine anlattıklarını olduğu gibi kabul etmeyenlerin sayısı artıyor. Bu, yeni bir iletişim biçiminin, gerçek bir alışverişin, halklar ve kültürler arasında yeni bir ilişkinin başlangıcı olabilir. SayıiR yuar Latin Amerika edebiyatı, ABD'de benimsendi. Bu açıdan, kültürel alışveriş güneyden kuzeye doğru oldu. Bu tür bir kültürel alışverişin Kuzey Amerikalıların düşüncesinde nasılbiretkisioluyor? Gerçekçi olmak gerekirse, örneğin kendi kitaplarımın bugüne kadar herhangi bir etkisi olduğunu sanmıyorum. Kitaplar aslında neyaparki? Beni ilgilendiren, kitaplarımın Kuzey Amerikalıları neden etkilemediği değil, edebiyatın Latin Amerikalılar için neden bu kadar önemli olduğu. Bir yazarın Latin Amerika'da sabip olduğu saygınlık ve güç, beni her zamanşaşırtmıştır. Kuzey Amerika'nınhiçbir şeyi Latin Amerika'da yazarları kadar saygı ve ün kazanmamıştır. Latin Amerika'da bir yazar devlet başkanlığına aday olabilir. Söz gelimi, Mario Vargas Llosa, savunduğu politikalar özellikle sağlam olduğu için değil, büyük bir yazar olduğu için devlet başkanı adayı oldu. Üstelik de bir cahiller kıtasında; yerli halkların özgün lehçe ya da dillerinde hemen hiçbir şeyin yayımlanmadığıbirkıtada. ••" Isabel Allende anlatıyor Isabel Allende, Şili eski Cumhurbaşkanı Salvador Allende'nin erkek kardeşinin cocuğu Bugıyı 48 yaşında olan Isabel Allende, yeni kitabı "Eva Luna Anlatıyor" un büyuk başarısı nedeniyle, yalnız ülkesınde değıl Avrupa'da da büyük bir ilginin udağı oldu. Şimdi ya/ann ceşitli konularda kendisine sorulan sorulara verdiği yanıtlardan kısa bölümleri birlikte okuyalım: Giinah ? Yasaklanandır, önyargıdır, duyuların, hazzın, erosun özgürlüğünü kısıtlayan her şeydir.Günah şiddetin kutsanmasıdır. Masal ? • Ben büyük bir masal hırsı/.ıyım. Herkesin bana, gündelik öykülcrini, hayallcrini, efsanelerini anlatmasını isterim. Şiddet? Yoksulluktur, yoksunluklur Acı? Tüm yaşam ıçın gereklı bir itki. Acı öğreticidir, acı düşünmeye ve yazmaya iter. Yazı? Sözden once gerceklik değil, gölge vardır Sö/, gelimi ben aşıksam, bundan söz etmek, yazmak isterim. Eğer bunu yapmazsam, uçar gider Sözcüklerle saptamak isterim Işte ya/ının amacı hudııı helleği bir yere tespil t'tmek öykü? öykü, bırınin, ö/ellikle seçilmiş bir hedefe hrlattığı bir ok gibidir, gerilimi ve lıızı bellidir. Bu yüzden ilk sözcükle yola lyı (.ıkmak gerekir. Roman? Bir danteldir Avnntı, avrıntı öriilerek vazılır. Yazınsal olgunluk? Ya/ınsal ulgunlugun doruk noktasına ve yaşamıh mü/iğine sadece şjiirle ulaşılabilir. Ben asla ş>ur olamam. Bende o yetenek yok. . Masallarınızın birindeki o sözcük salan saıan kadın kim? Benim. Ben dc so/.cukler, masallar satarak geçjniyorum O sözcük satan kadının gizi ne bize öğrctir misiniz? • Söylersem öykünün büyüsü bozulur. isabeı Allende ve Breıten Breıtenbach. Parıs te ınsan hakları kollokvumunda (Mayıs. 1985) (Fotoğraf Mesut Tufan) CUMHURİYET KİTAP SAYI 64 S A Y F A 11