Katalog

Avusturyalı yazar Robert MusH'rn 'Üç Kadın'ı Türkçede Varolmanın farklı boyutu 1991 / 96 s./ 10.000 TL. / CKK Kod Üç Kadın / Robert Musil / Çeviren: Zehra Aksu Yılmazer / Gecc Yayınları, Ocak No:051.013 VILDD ECEVİT Yimıincı yüzytlın ilk yarısında, geleneksel aıılalıını yeni biçim denemeleriyle yıkan |ames Joy ce, Marcel Proust vc Franz Kall<;i gibi avangardistlerın yanı sıra Avusturya yazınından ıki ya/.ır, getirdikleri yeni estetik degerler le dikkali çeker: I l e r m a n n Broch ve Robert Musil. Almanca vazında Franz Kafka'dan sonra iızerinde en çok bilimscl araştırma vapılan çağdaş yazar olan Roberı Musil (18801942), "Niteliksiz A d a m " (Deı Mann o h n e Kigenschatten) (193252) adlı 1672 sayialık lamam lanmamış ıızıın romanıyla 20. yüzvılın cn büyük romancılan arasında yerini almıştır Nietzsche ctkisı altında, egemen kültüre karşı eleştirel bir yaklaşım sergileyen Musil, geç burjuvazinin romantik bııeycilik anlavışım hedef alır; Batı'nın bu egemen sınıhndaki çok yönlü çöküşu sosvolojik, psikolojik ve estetik yönden ırdeler. Musil'in yapıtları, pozıtivistakılcı eğılim ıle dııygu yoğun bir estetik yaklaşım arasındakı gerilımde vaşanı bulur. Yazın, daha yürekli, daha ınantıklı kombine edilmiş; bir yaşamdır; olasılıkların üretilısi va da çözümlenmesidir." (Giince, 14'15 Kasım ?0 yu7yılın ılk yarısındn geleneksel nnlatımı venı hicim 'nelenyle yıkan Jovce Proust v ; Kafka'nın (ustteı yanı sır;ı Avusturya ya7inından f Musil getırdiğı estetıl degerlerle dlkkat ceker 1910 Fızık vc matemaıik dallarında da arastırmalaıı olan makıne muhendısı Musil, Newton liziğındekı neden sorıuc, ılişkısının boyııiunıı aşan ve 'olasılık' kavramını bilimsel (>l(,ütleri arasına alaıı yeni f izik an lavışını vazın alanına taijir Mıısi'in 'tanıanılannıı^, hazır bir dıinva göruşııne lahanımulu voktıır. Ya1 şam (înun için 'bir kcrt'lik olan'dır, surekli yiiK'k nen bir olgu değildır, olasılıklarla biçımlenır Onurı ligüıleri (ilasıhk iıibanı dırlar, gerçeklikle «ilasılıklar arasındakı suyuilaınalar dünyasında çabalamak tan hoşlanırlar Yaşanan gerçeğin k.trşısindaki alternatif diğerolasılık , Musil'in novellerının de etik ve estetik çe kııdeğıni oluşturıır Musil, üç ayrı novelden olıışan "Üç Kadm" (Drei rıauen ı 1924) adlı aıılatı kitabın da da varolmanın larklı bnyutlannı vurgular Ingili/ yazınında 'roman' yerıne kullanılan "novcl', Almanca vazında kısa anlatı türlerinden bırini tanımlar Goethe'ııin deyi^iyle, geleneksel vazında "dııyulınaını^ bir (ilavı" anlatır novel. Paul Ernst'e göre ise novcl, kapalı biçim vapısı ıçinde, birolavı yoğunlaştı rarak psıkolojik nedensclliktcn uzak olarak anlatmalıdır Mıısil'ın geleneksel yaklaşımına karşıt novel anlayışının iLmelini, ıı, \ aşuntı \ e psijik derinlik oluşturur. OriLiıı novel ligüıleri, eskiden beri var olan, ama karanlıkta kalmış bir gerce^in birdenbire bilinç katmanına ulaşmasını \asarlar İç ve dış dünya, duygu ve akıl, Musil'in tüm vapıtlarında oldugu gibi novellerinde de bileşımdedir. "Üç Kadın "da anlatılan üç erkektir özde; erkekle rin geçmişlcrı, davranı^ları ve geleteğe yönelik düşiinceleri anlatıda ver alırken, kadınlar suskun birtrr siluettirler valnızca. Bu belirsizlikleri onları daha önemli kılar, çiinkii belirsizlik ber 'olasılığı içindc laşır. Musil'in belkı de bu yüzden novellerine başlık olarak .ıldığı bu ııç kadın. "Grigia", "Portekizli Kadın" ve "Tonka" sır.ıdışı özellikler göstenrler; anlatilardakı ıslevleri, erkek figürleri lekdüze bir vaşanı biçimınden farklı bir varoluş düzlemine raşımaktıt Jiu alternatil vaşamda erkek, vaşam görüşii sonucıı çcvresindc oluşturduğu lek bovullu nesneler dünya sından ıızaklaşır. 'Erkeksi' bir vaşam biçiminde doyıırulmadan hılınçaltına ıtilen onenıli gereksininıler bilinç ışığına çıkar ve erkek Hgürler kişilik çözülınesi vaşarlaı. Jeolog Homo, calışmak için geldiğı italya da koylü kadın Grigia nın vardıımyla on rekı yaşamına yabancılaşır. Grigıa, ıçinde vaşadıklaı ı bu saf doğa parçnsının insandakı izdüşümüdiır saıı ı;i. "]Jortekızli Kadın' da ise, okurıınu Ortaçağa taşıı ıvlusil. Savaşçı .sovalye Ketten, alternatif yaşaın ix>yu uınıı ;»izeın dolıı l'ortekizli karısında l)ulur. Novelin cok katmanlı gerçekliğinde, savaştan başka bir SL^ düşünmeyen Jvetten, yazgısal bir rastlantı sonucu vv .'evsel gerceklikten iç dünvasının ılerinliklerınc ineı ]iu güçlü savaşçıyı rutin yaşamının karsıtı ııır boyun ceken rasılantı ise ;;rotesk bir sinek sokmasıdıı. Kaı • şıtlıklar. 'roni ve lutinin dısındakı larklı hoyut, ;itıı^ hın iıçüncü ııov?li "T'onkıı nın da ana ozellikleri arasındadıı Bi' iiilım adamı alr itüitiirden nasit, suskun ve sıradan bir l.ızlıı iliskisinıie vasar bu iarklı ix)yunı Üçııoveldeıiı^'ogun simgedokusu okıırıı gizemli h\r atmoslen göıiıriır: gerçek ve gerçekdnjinın ıçiçı t>i JamesJoyce dıığu, nesnelerin farklı bir ışık altında değiştiği ve 'olasılık' kavramının vurgulandığı ilginç öykülerdir bunlar; düşünscl alanda ise 'kimlik sorumalı'dır ırdelenen. Robert Musil'in ikı novel kitabından sonuıuusu ''Üç Kadın", geçen ay Türkçe olarak yayımlandı. Ama ne yazık ki Türkçe ınetinde Musil'in anlatım ınceliklerini yakalaınak olanak dışıydı. Musil, /or anlatan bir yazar. Thomas Mann'ın "Yazar, yazmakia zorluk çeken insandır" sözünıı, vazma eylemi sırasındaki tutumu ve ortaya koydugu yoğıın düşünsel içerikli entelektüel metinlerle belki de en çok doğrula yan yazardır Musil. Mıısil'i çevirmek, ber şeyden once bunun için zor. Kitabın çevirmeni ve yayıncısı, böylesine yetkin bir vazarı Türkçeve kazandırmak istemekle, özde saygı dııyulacak bir ışe kalkışmışlar. Ancak özensiz bir çevıri ve özensız bir denetleme, t>rtaya ii/ücü bir sonuç çıkmasina neden olınmuş. Anlaını vanlış aktaran tumceler, Musil'in özenli biçemini çoğıı yerde veremcven bir Turkçe anlatım ve atlanmış bölümler, okurun metınden /evk almasını engelliyor. i Alman ara>unııacı VC'ITIHT Zimmcrmann ın ' "Ponekizli Kadın'' ilgilı biçem iııcelemesinin uzun , ca bir bölümiinü, .ınlatınu >.ıinı/^a ilk iki paragralı • oluşiuruyor. Türkçe ıneıınde ise, degil biçeınin inıv , liklerinin tadına varnıak, novelin ana ligürü Keıteıı Beyi'nin iki kültiıı arasında kalmış kimliğinin bik1 farkına varamıyor okur. Çevirmen, 'Alman ve , "Roman' kültiirlerinı belirleyen "deutsch" ve . "\velscb sözcükleıinı "Alman' \e "vabancı uvrukltı (s. .?6) dive çevirmi>. (,evirı eleşlirisi uzerine çalı^an laı için "ÜçKadın' :ıı Tüıkçesı bir hazınc j v ''nzm revirisi bir znnaaı (ieğil, bir sanattır. Onemli '• ıiaıı nnlamı lcabaca aktarmak değildir hiçhır /anıan 'avnalv dildekı metnin ^anatsal inceliklerını bılınçlı . >laıak anıaçdilde voııne>es'alı^nıakuı. Bunun için de .evırmenın, yazınsal .cteneğinin vanı sıra bilimscl '< liigilerlr dc donanımlı ılınası t>erckir Son vıllarda ', anlı l>ıı .'eviri •»rtamının \ind»'viz Bu ovünülecvk ' jiı 111111111. Arıcal. ınc ^on 'illarda lıer alanda ıı/ ııankga saygının azaldığı '.ilkemizdı.. kültiirel dallaı iakı beıı 'aptıın. oldu mantığı, \o/claşr..ayı korıik ; i'nıekıen .>aşka bir ıst »•aranıa/ ,c\ıri dalının, so umluıugunuiı hilıncindc '•evırmenlere, yayıncılara ır fcleslıınıenlereı;ereksınımı\ar ~] S A Y F A 17 C U M H U R I Y F . T K I T A V S A ) . tiC