Katalog

G E Ç M İ Ş İ N G E L E C E Û İ Neşelenmek için bir kitap Bektaşi / Ali Püsküllüoğlu / Cem Yayınevi 5.000 TL / CKK~Kod No; 022.270 MELİH CEVD6T ANMY Bir'ırmak roman' JeanChristophe / Romain Rolland Çeviren: Adnan Cemgil / 4 cilt / 60000 TL / CKK Kod No: 500.143 OKlftYAKML "Bu onurlu insan hiçbir güç önünde eğilmemiş, kendi düsüncesinden hiçbir zaman şaşmamıştır." Alain, Romain Rolland için böyle söylüyor. Romain Rolland'ı Türk okuru gereği gibi tanımaz. Her şeyden önce büyük bir barış savaşçısıdır Rolland. Birinci Dünya Savaşı'ndaki tutumu, "Karışıklığın Üstünde" adlı kitabıyla her türlü bağnazlığı aşması, İsviçre'ye çekilerek Avrupa'da sürüp gıden kanlı savaşı ve savaş yandaşlarını suçlaması, bu yazarın güçlü kişiliğini gösterir. 29 Ocak 1886'da doğup 30 Aralık 1944'te ölen Romain Rolland için bir eleştirmen şöyle diyor: "Nietzsche ile Tolstoy'u, düşle eyfcmi birleştirmek isteyen Rolland, Fransız devriminin ilkelerine bağlı bir hümanistti. Yazın adamı olarak da ilk kez 'Jean Christophe' Irmak romanıyla ilk örneği verdi. Jules Romains ile Roger Martin Du Gard'a öncülük yaptı." Rolland, 1916'da Nobel Yazın Ödülü'nü aldı. 'Jean Christophe' dizisi ile Beethoven'le Michelangello'nun yaşamöyküleri ve Fransız devrimini konu alan tiyatro oyunları en ünlü yapıtlarıdır. 'Danton' adlı oyunu îkinci Romain Rolland ve 'JeanChristophe' Dostum Ali Püsküllüoğlu'nun şür biçiminden yararlanarak yazdığı Bektaşi öyküleri ikinci basıma ulaşmış, ben yeni gördüm. Bütün doğu ülkelerinde olduğu gibi, Türkiye'de de şiir çok yaygın bir anlacım aracıdır; bu bakımdan Bcktaşi'nin okurdan gördüğü ilgi doğaldır. Ama bu işin, deneyli ve iyi bir ozanımızın elinden çıktığını düşünmek, başanmn nedenini daha doğru acıklar sanırım. Ansiklopedi, Bektaşi fıkrası'nı şöyle tanımlıyor: "Genellikle dinin şekil kısmıyle ve şeriatın sert hükümleriyle alay eden ve Bektaşi'lere mal edilen anonim fıkralar." Buradaki anonim (kimin söylediği bilinmeyen) nitemi, Bektaşi fıkralarını haJkımızın yaratısı saymamız için yeterlidir; demek halkımız, şeriatın sert hükümleriyle daha başlangıçta alay etmeğe başlamıştır. Bunun üzerinde ne denli durulsa yerinde olur. Hacı Bektaş Veli, Horasan'dan Sıvas'a geldi. Amasya'ya giderek Baba İshak'a halife oldu. Bugün Hacıbektaş adını taşıyan Sulucak Karahöyük'e yerleştı. Derin bir bilgin ve mutasasavvıftı. Yeniçerıiiği onun kurmuş olduğu söylentisi ise tümden gerçeğe aykırıdır, çünkü H a a Bektaş Veli Osmanhlardan çok önce ölmüjtür. Aşıkpaşazadc dc bunu tarihindc özenle belirtmiştir. Hacı Bektaş, Arapça ve Farsça bilirdi. lıkralar, mizah yazınının en güzel örneklerini oluştururlar. Bunlarda bir söyleşi ya da öykü dile getirilir önce ve bu kısa girişin sonunda Bektaşi şaşırtıcı sözünü patlatır. Nasrettin Hoca fıkralarında olduğu gibi, burada da öykünün ya da söyleşinin kısa tutulmasına ö/en gösterılmiştir. Şimdi biz sayın Ali Püsküllüoğlu'dan dinleyelim: Bırakınca Kapı bir komşusu Sıkıştırmtş bir gün Bektaşi'yi: "Neden Namaz kılmıyorsun hiç, Erenler?" "Alışmadık, ondan" demiş Bektaşi. Komşu durmamış, Üstelemiş hem de: "Kırk gün Üst üste Bir kıl da, bak nasıl alışırsın!" Bektaşi gülmüş: "Hele" demiş, "a canım, a sultanım, sen üç gün bir bırak da bir daha kılabilir misin, gör bakalım!" Romain Rolland' 1916'da Nobel Yazın ödülü'nü aldı * Bunları sadece hazırcevaplık olarak nitelemek, Bektaşi'yi tanımamak demektir; onun düşüncesinde ve sözünde her zaman hiç şaşmaz felsefi bir doğrultu vardır ve bu, Türk halkının sağduyusunun, gerçekçiliğinin göstergesidir. Bunlara güleryüzlü doğrular demek yerinde olur. Bugün Anadolu'nun herhangi bir Bektaşi köyüne, kasabasına gidin, Hacı Bektaş evlâtlarının hep bu biçemde konuştuklannı görürsünüz. Romain Rolland "Jean Christophe "da 20. yüzyıl başının bütün sıyasal dalgalanmalarını, olaylarını, kişisel yaşam deneylerini de aktararak sunuyor. Dünya Savaşı yollarında İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda oynandı. 'Jean Christoohe'un iki cildi de Adnan Cemgil'in çevirisiyle önceki yıllarda yayımlandı. Yine de Türk okurunun bu büyük Fransız yazarını yakından tanıdığı söylenemez. 'Jean Christophe' ilk kez şair Peguy'nün 'Onbeş Günlük Defter' adlı dergisinde on yedi fasikül halinde yayımlandı. Daha sonra on cilt halinde yeniden basıldı. Bu büyük Irmak romanının yazılması 1904'ten 1912'ye kadar sürmüştür. Bir müzik adamının oğlu olan Jean Christophe da müzisyendir. Renanya'nın küçük bir kentinde yaşar. İlk üç cilt 'Gün Ağarırken', 'Sabah', 'İlk Gençlık' adlarını taşır. Romanın kahramanı Jean Christophe müzik dolu bir çocukluk, bir ilkgençlik yaşar, bir gün askerlerle köylüler arasında geçen bir çatışmada bir Alman subayını öldürür. Bu yüzden Paris'e kaçar. Jean Christophe 'Panayır', 'Evde', 'Antoinette' adlı romanlarında Fransa'daki yaşantısını anlatır. Müzisyen Jena Christophe Paris'te zorlu bir yaşam savaşı vermektedir. Arkadaşı ki bu kişide Rolland kendisini çizer Olivier Jeannin ona destek olur. Irmak romanı daha nice serüvenler, olaylarla sürer. Eleştirmenler bu Irmak romanının daha sonraki kuşaklara bir mesaj vcrmeye çalıştığını söylerler. Rolland bu roman dizisine kişisel yaşam deneylerini koymuştur, 19. yüzyıl sonundaki Almanya'nın, Fransa'nın aydın çevrelerinin eleştirisini yapmıştır. Yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başının bütün siyasal dalgalanmaları, olayları bu Irmak romanında yer almıştır. Eleştirmenlere göre bu büyük romanın kimi bölümleri eskimisse de Romain Rolland'ın ateşlı kişiliği okuru hâlâ etkilemektedir. Bu yüzden 'Jean Christophe' dizisi Fransa'da olduğu kadar bütün dünyada da büyük ilgi görmüştür. Adnan Cemgil uzun yıllar önce bu büyük yapıtı Türkçeye aktarmak, daha doğrusu kazandırmak özlemindeydi. Ölmez Eserler Yayınları'nda ilk iki cildi çıktı, ama gerisi gelmedi. Cemgil'in özel yaşamının türlü sıkıntııarı, engellemeler yüzünden 'Jean Christophc'un çevirisi ve yayımlanması bugüne dek tamamlanamadı. Şimdi Romain Rolland'ın yapıtının bütünü Engin Yayıncılıkça okurlara sunuluyor. Bu önemli yapıtı hem bir roman akıcılığıyle okuyor; hem de bir önemli tarih yapraeını, türlü olayları, bunalımları, kişileri ile tanıyor, anlıyoruz. D CUMHURİYET KİTAP SAYI 2* S A Y F A »