Katalog

G E Ç M I Ş I G E L E C E u I 'SanatEstetık' kıtabı üstüne Hangisi taklit ediyor? Bızde elmantn kılosu btn lıradan gıdıyor, Cezanne'ın elma sepetı tablosu satışa çıkanlsa yuz mılyonlara satılırdı Ne tuhaf, aslı ucu? takhdı pahalı. "ljte sanatın gücü" demek gelıyor ınsanın aklına Resım sanatı, Platon'dan Dıderot'ya kadar, doganın taklıdı olarak bılıntgelmemış mıdır' Ama Platon'da bu, uçuncu dereceden (once elma ıdeası, sonra elma ve en sonra elma resmı) bır taklıttır, bu yuzden de değersızdır Dıderot ıse, resım eleştınlerınde, doğayı tıtızce taklit etmenın erdemını over, doğaya bağlıhğı desteklcr Geçen yıl tenımu/ lyında basılmış olan "Paris Salon Sergileri" adlı kıtap (Dems Dıderot Çevıren Kaya Üzsezgın), unlu duşunurun bu konudakı yaklaşımmı oğrenmemıze oianak vermekle, gerçekten buyuk bır boşlugu doldurmuş sayılmalıdır Sanatçılara ve sanat merakhlanna salık verırım Marmara Unıversıtesı Guzel Sanatlar Pakultesı yayınlan arasında bu yıl basılan "SanatEstetik" adlı kıtap ıse (Domınıaue JameuxÇevıren Gonen Güzey) konuya daha çok felsefel açıdan yaklaşan ılgınç bır yapıt. Şoylt dıyor Domınıaue Jameux "Uyumlu, çekici, sevimlı ya da gorkemli bir peyzajın sanat değeri taşıdığını söyleycmeyiz de, aynı peyzaj içınde bır Kralîarın Secdesi sahnesini, veya bir soyhınun etrafındakilerle birlikte yurüyüşünü gösteren bir on bejind yiizyıl tablosu için bunu seve « v e söyleriz. Bu, sanat cscri ilc doğa arasındaki ilişkilerin, yalın kopyanınkinden farklı olduğunu gosterir. Genellikle doğa derkcn, değistirilnıemis, özgün, aslına uygun olay ve davranışlar anlatılmaktadır. Oysa sanat eseri insanın, kiıltürün, tarihin ve ıçindc yaşanılan toplumun oluşturduğu bir özü alıp iştc bu doğanın ycrinc koyar." Sanata bakış açıları ne denh değışık olursa olsun, sanat hıçbır zaman doğanın taklıdı ıle yetınmemıştır Işte burada, elımızdekı kıtabın ya/arı, çok ılgıny, hatta özgun bır goruşu dıle getırıyor, dıyor kı "Sanat bir seyin yapılışındakı doğallıktır." Gerçekten de, buyuk sanat yapıları ancak bu açıdan doğaya benzetılebılır Güç olan da budur Zorlanmadan ortaya çıkarılmış olmak Bızım edebıyatımızda eskıden çok sık kullanılan bır soz vardı Sehl ı mumtenı Şu anlama gelırdı Kolayca soylenmış ızlenımını uyandıran, okuyana, "Bunu ben de söyleyebilirdim" dedırten, ama ışte bu yuzden en guc olan soz ya da dıze Bır kıışun otmesı, bır Çiçeğın açması bıze ne denh doğal gelırse, oylesıne doğal olan yaratış. Buna varabılmek ıçın sanatçı butun omrunce dıdınır, duşlenemeyecek zorlukları yener Joseph Joubert dıye bırı, "Sanat sanatı gizlemektir" demış Buna benzer bır sozu de Andre Gıde soyluvor "En üstün sanat, ilk anda farkedilmeyen sanattır." Oscar Wılde'ın sozu ne şaşırtıudır, bu unlu ozan ve oyun yazarı, o gune değın taklit uzerınc soylenenlerı tam tersıne çevırmış, "Doğa, sanatı taklit ediyor" demıştı Şaşırtıcılığı, doğruluğunu bastıran hır soz Bu Fransız duşunuru de, "îzlcnııncı rcsimden sonra Seine Nehri'nin rengi degişti" dıye yazmıştı Yazıvmn başına dontcegım sınıdı Pahalılıktan yakınıp duruyoruz ya, sakın doganın sanatı taklit etmesınden kaynaklanmış olmasın bu durum? Öyle ya, elma resmt yuz mılyonlar edınıe, bı/ım eskı, /avallı, alçakgonullu elma da bın hraya fırlayıverdı • Mellh Cavıtet Anday Sanat Estetik / Domınıquı Januux / Çcvıren Goncn Gu^cy M U Guzel Sanatlaı rakultesı Yayınları / 54 s / 5 000 TL Alev alev cadılar Erkeklerin fantezilerinde yarattıkları cinsel suçu işleyen kadınlar, toplumun değer yargılarına aykırı düşen kadmlar, geceleri tuhaf rüyalar eören cahil genç kızlar, erkeklere başkaldıran yüksek tabakadan güçlü kadınlar.... 8 Mart Dünya Kadınlar Günunde "Şeytan Kanlar' Y BMU BÜRSAUR SYVERTSEM OSLO ırmıncı yuzyılın bıtmesıne on kala yaşam bızlere, hâlâ kadınların yukunun erkeklere oranla daha ağır, guçler dengesının çogunlukla karşı cıns lehıne oldugunu sık sık hatırlatıyorsa ve de karamsarsak bıraz Heie gunlerden 8 mansa Kadın yazarlar grubunun sabah kahvaltısına, femınıstlerın basın toplan tısına, kadın panclıne ya da aksam uzerı yapılacak yuruyuşe katılmaya, evışçocuk yuvası uçgenı içınde kosubnıaktan zaman bulamıyorsak tasalanmayalım! Iyımser bır onerımız var Gunluk uğraşjar bıtıp de ev sakınlerı uykuya çekılınce, pıkaba Dollie de Luxe ıkılısının, konusunu 1486 yılında ıkı Alman engızısyon gorevlısı tarafından kaleme alınmış "Maleus Malefıcarum"un bır bolumunden alan cadılar rock operası "Which Witch"ı yerle>ıırelım Sevgılısı pıskopos Fuchs von Heıdelberg tarafından cadı oidugu sa raşması gerekırdı dıye duşunulebılır Ancak ılahı bır dengeye ve karşıtlara ınanan Ortaçağ duşuncesı, Tann'nın melekler aracılığıyla lyılık, karşıtı olan şeytanın da cadılar aracılığıyla kotuluk yaptığını savunur, hastalık, olum, kısırlık, kotu gıden hasat, kısacası tum felaketlerden bırı lerını sorumlu tutardı Doğuramayacak kadar yaşlı, yoksul ve çırkın kadına ne buyurulur' Işte tam şeytanın unsel ılışkıde bulunmak ısteyecegı bır tıp' Ya erkeklerin akılla rını başlarından alan genç, guzel kadınlar3 Tanrı bu kadar cınsellık buyurmuş olamaz. Onlar da cadı Çok konuşanlar da ncpsı hepsı kaynar kazana1 Kadınları bılırsınız, ıradelerı zayıftır, hele ış cınsellıge gelınce şeytana yem oluverırler Sırtınızı donersenız gece vaktı ormana kaçıp çırılçıplak dans ederler şeytanla Ne ığrenç! Cadılar gokten ınmış bırer lutuftu kılıse ıçın Cadılar varsa kı vardılar, herkes ateşlerde yananlan gormuş, haykırışlarını duymuşlardı seytan da vardı, şeytan varsa ce hennem de var demektı O halde ne yapmalı, kılıseyc gıtmelı, vergı odemelı, buyuklere saygıda kusur etmeme h. Insanların sevmesıne ızın venn severler, oldurmesıne ızın y/rın oldururler Ancak ınsanoğlu yaptığının haklı gerek çesıne ınandırır kendını Işkencecıler cadılara ruhları şeytandan kurtulsun dıye ezıyet ettıler Merak edıyorum, bugun doğru olduguna ınanarak yaptıeımız şeylerden hangısı gelecek kuşakları tıpkı bugun tadıların yakılmasının bızı dehşete duşurduğu gıbı dehşete duşurecek " Ikı Alman Domınıken dın adamının Papa'dan 1486 yı lında aldıkları yazılı resmı ızınle başlayan, engızısyon gorevlılerının ustun çabalarıyla surdurulen ve 18 yuzyıl ortalarına kadar Avrupayı kasıp kavuran, kadınlara uygu lanan orgutlu teror tarıhe "Cadı Avı" adıyla geçmış bulunuyor Uç yuz yıl boyunca yuz bınlerce kadın akıl.ılma/ ışkencelerden geçırılerek akıl almaz ıtıraflarda bulunduk tan sonra (tılsımlı supureeye bınerek tan yerıne uçmak, orada dıger tum cadılarla Dirlıkte sabbat ayınıne katılmak, yanı yıyıp ıçıp dans ederek şeytanla ılışkıde bulunmak, vaftız edılmemış bebelefî şeytana kurban etmek) dıgerlerıne ıbret olsun, ayrıca ruhları huzura kavuşsun dıye ateşe atıldı, bu masraflı hızmetlerın faturası da gerıde kalan yoksul aılelere odetıldı (Kıtapta cadının zındanda yedıklerınden ış kencenın, savcının, gardıyanın ucretlerıne, ateşe taşınan odunun bedelıne kadar 1597 yılından kalma aynntılı bır fatura bulunuyor) Halkı butun belaların sorumlusu olan' komşusundan kurtarmak ıçın muthış kampanyalar yuru tuldu, ıhbarlar ozendırıldı 5 Chemsford cadıları asılırken cadıların yardımcısı hayvanlar seyredıyor vıyla Papa'nın da ıznıyle yaktırılan Maria Vıttoria dı Benevento'nun şarkısına kulak verırken, "Satans Kunnfolk/Şeytan Kanlar" adlı kıtabın yapraklarını çevırelım ve dıyelım kı Şükiır bu gunümiize! Bestecı/şarkıcı Benedicte Adrion ve tngrid Bjernov ıkıhsının opera ıçın derledığı malzemevı caduarla ılgılı bu lunabılen tum kaynakları tarayarak gelıştıren Norveçlı ga zetecı Hege Duckert'ın yazdığı kıtabın onsozu, unlu femınıst yazar Fay Weldon'a aıt "Insanlığın beş yuz yıl boyunca cadıları bulmak, onla ra ıjkencc etmek ve yakmaktan daha yaratıcı ışlerle uğ Neden Kıtap bu sorunun yanıtını Avrupa'nın 15 ve 16 yuzyıllarda yaşadığı geçış donemı karmaşasında arıyor Sa vaş ve vebadan kınlan toplumda Tann'ya karşı savaş ve ren bır şeytana gereksınım vardı (Konunun uzmanları şeytanın yanı sıra tam 2 665 866 746 664 yardımcı ıblısın varlıgını da bılımsel olarak saptamışlardı o gunlerde) Ar tan vergılerın, gıderek yoksullaşan koylunun hcdef olarak açgozlu yonetıcılen, toprak sahıplerını, kjlıse ılerı gelen lerını değıl cadıları alması ıstenıyordu Cadı ateşlen goğu tuttuğunda halk yonetıcılennın kendılerı ıcin bır şeyler yaptığını duşundu, sevındı Domınıkan keşışlerı Papa'nın da ıznıyle cadı avını başlatırken eksık bır yaratık olan kadını ımanın ve ınsanlığın yanı erkeklerin en buyuk duşmanı ılan ettıler lahammuısuzluğun dınsel kılıfı da hazırlanmıştı Erkeklerin fantezıle rınde yarattıkları cinsel suçu işleyen kadınlar (şeytanla ılışkı), komşuların dedıkodularına hedef olan, toplumun değer yargılarına aykırı duşen kadınlar, doğa bılgısı kuv vetlı ebe kadınlar, gecelerı tuhaf ruyalar goren cahıl genç kızlar, erkeklere başkaldıran yuksek tabakadan guçlu ka dınlar Yanı cadılar Geçmış olsun denebılır mı kadınlara, hoşgorusuzluk yaşadıkça? D S A Y F A 9