Katalog

Gece karanlık, gündüz kara Karatma Geceleri / Rıfat Ilgaz ÇınarJYajınları / 242 s. 9.500 TL / Kod No: 026.021 NECATİ GÛHGÛR Yıl: 1944, mayısın 24. günü. Şair karartma gecsleri Rıfat Ilgaz, "Türk milleti adına adalet dağıtmaya mezun" İstanbul 1 numaralı Örfi İdare Mahkemesi'ncc, 5 yıl, 5 ay, 25 güne mahkum edildi. Türk milleti adına Rıfat Ilgaz'ı yargılayan ve mahkum eden kurul, iki askerle bir hukukçudan oluşuyordu. Emrindesin insanı hiçe sayanların! Bir liseli talebeyle vuruldu bileklerin Kırk mahkumun sürüklediği zincire Tek suçumuz; hür insanlar gibi konuşmak, Kiuplar suç ortağımız... Evet, Rıfat Ilgaz'ın suçu kitabıydı: Kırmızı kapaklı bir kitap! "Sınıf" adı altında on dokuz şiirini bir araya getirmişti, 1944 yılında... Edebiyat öğretmeniydi. Bir yandan da, insanımı/ı kuşatan toplumsal sorunlara, şair duyarlığıyla ilgi gösteriyordu. Çevresindeki yenik, ezik, çileke^ insanların yaşam serüvenlerini anlatıyordu şiirlerinde... Onun, bu insan scvgisi karşıhksız kalmadı! Dönemin egemen güçleri de kendisine gerekli ilgiyi göstermekte geç kalmadılar. Sonuçta, 5 yıl, 5 ay, 25 güne hüküm giydi Ilgaz. Dünya, bir savaş yangınının icindedır o günlerde. Hitler fasizmi, benzinle buluşan ateş gibi yayılmaktadır dünya haritası üzerinde... Almanya'da doğan ve gittikyc güclenen bu tek parti modeli, o günlerde bırtakım çcvrclcrin gönlünü çelmekte; cazip bir yönetinı biçimi olarak iştahLrını kabartmaktadır. O gönlü çelinenlerin bir bölüğü de Türkiye'nin yazgısını ellerinde tutmaktadırlar! Bir yandan smırlarımıza kadar gelip dayanmıs bu yangın ateşine karşı "karartma" uygulanmakta, öte yandan Alman Nazı Partisi'nin dünya görüşüne sempatiyle bakılmaktadır... Kömürsüzlük, ckmekMZİik, sabunsuzluk, ılaçsızhk, pahalılık, karaborsacılık ve ırkçılık kol gezmektedir memlekette... İşıe bu ortamda, yazdığı şiirlerden ötürü, insana olan sevgisinden ötürü, kötülük ve haksızlıklara şair yüreğinde yer vermeyişinden ötürü mahkum edilen Rıfat Ilgaz; kendisinden ve İkinci Dünya Savaşı'nın karartmalı koşullarından biı roman çıkarıp topluma armağan ediyor: "Karartma Geceleri". Yanlış anlaşılmaları önlemek için, Rıtat Ilgaz, önce konuya bir açıklık getiriyor. "Karartma Geceleri öncelikle bir romandır", diyor. "Bir anılar kitabı değildir. Romanla anı, iki ayrı yazın türüdür. Anıda güdülen, zamansal sıradır; roman ise buna bağlı kalmaz. Tıpatıp yaşamın kendisi değildir roman. Rıfat Ügaz'ın yaşamına benz^r yanları da vardır elbette, Karartma Geceleri'nin. Ama bu, Rıfat Ilgaz'ın yaşamöyküsü anlamına gelmez. Bir dönemin öyküsüdür. Genel anlamda, sorgunun, i>kencenin öyküsüdür. Kimi olaylar başımdan geçti, evet; ama onlan yazmadım. Çünkü romanlık malzeme olma niteliği yoktu." Karartma Geceleri'nin bajki^isi Mustafa Ural'dır. Simge bir kişi. Kimlerin simgesidir Mustafa Ural? İkinci Dünya Savaşı yıllarında fajmnin duvarına carpan aydınımı/ın simgesi! "Mustafa Ural okumuj bir ınsan. Sözcüğün iki anlaııııyla da... Okumakla da yeıinmemiş; yazmalara kalkıjnıı^. Ya/nıaksa, su(,l.ırın katmerlisi! Kararttn.\ gecclcri ivindc bir av olnıui... Dünya faşızmin pcnycsindeyken, Mustafa da sürckli kacıyor. Kinıden kaçıyor? Mustafa Ural, 1914'lerın bir insanıydı. Pa^izmin cgemcn oldugu bir dünyada, .ısken mahkemelerde yargılanmış, sorgulardan ı^kfncclerden geçmış bırıydı... O yıllardan bugünc, dünyanın koşullarında hızlı bir deği$inı yaşanmıştı. Rıfat Ilgaz, 'Karartma Geceleri'nin anı değil roman oldugunu belirtiyor RIFAT ILGAZ * * • Rıfat Ilgaz "Karartma Geceleri"ni, 1939'dan 1946ya kadar süren sıkıyönetimli yılların ürünu olarak deflerlendırıyor Köprülerin altından nice sular akmıştı, ama, Mustafa Ural'ların sayısı da gittikçe artmıştı Türkiye'de. Ne sıkıyönetimlerin, ne sorguların ne işkencenin ardı kesilmemişti bir türlü... "Bugünün de romanı Karartma Geceleri. Bir çağın sorununu ıçeriyor. Tarıhte kalmış, geçıp gıtmış bir olayı anlatmıyor. Almanya'da faşizm yıkıldı ama, biz bunun izlerini toplum yaşamından silip atamadık bir türlü. Çesitli zamanlarda, çeşitli kılıklarda yeniden hortlatılıyor. Babıali'de gizliaçık Alnan hayranlığı vardı o yıllarda. Okullar o terbıyc üzcrine yöneıilirdı. Hitler yenilmeseydi, Türkiye'nin yöneticileri ondan etkilenmeye devam edeceklerdi. 1944'ün 19 mayısında, İsmet Paşa'nın bir demeci vardır. Arşivlerde bulunabilir. 'Örgütlü sağcılarla da uğraşmamız gerek' diyordu İsmet Paşa. Yani kafatasçılarla. Almanların savaşı yitirmesi üzerine bu tavır gündenıe gelmişti. Yenilgi belirince, İsmet Paşa Hitler'e tavır aldı, Almanya'ya karsı savaj ilan etti. Ondan önce karşı çıkılmıyordu. Oysa Hitler'in Türkiye'ye saldırmaii kaçınılmazdı. Trakya ve Süveyş'i zorlamadı Hitler Türkiye'ye girmck için. Stalingrad'a girme çabasındaydı. Burayı alabılseydi, Türkiye'ye Kafkasya, İran ve Süveyş ü/ermden rahatlıkla girerdi. Plan böyleydi. Ama tuımadı... İşte, dışarıdan bizi tchdit eden bu faşizmin gölgesi, içeride aydın ve sanatçılarımızı ezmeye uğra^ıyordu. 1939'dan 1946'ya kadar yedi yıllık bir sıkıyönetim hüküm sürdü Tiemlekette. Gelmiş geçmi^ cn sert, en etkili sıkıyönetimJi. Karartma Geceleri o Mkıyönetimli yılların hir ürünüdür." Yönetmen Yusuf Kurçenli'nin senaryolaştırdığı, Tarık Akan'ın da Mustata Ural'ı c.ınlandırdığı Karartma Geceleri, böylece bir kez de sinema yapıtı olarak gündemdeki yerinı alıyordu. [1 Rıfat Ilgaz gecesi Türkiye Yazarlar Sendikası tarafından düzenlenen "Ustalarımızla Birlikte" gecelerinin üçüncüsü Rıfat Ilgaz'a ayrıldı. İlki Ccvdet Kudret'e, ikincisi Burhan Arpad'a ayrılan gecelerin üçüncüsü 12 Mart 1990 Pazanesi günü Karaca Tiyatrosu'nda yapılacak ve Cengiz Bektaş'ın yöneteceği bir Rıfat Ilgaz paneliyle açılacak. Panele konuşmacı olarak tlhan Selçuk, Ferruh Doğan ve Ahmet Oktay katılacak. Daha sonra, Ilgaz'ın "Karartma Geceleri" adlı yapıtını kısa bir süre önce beyazperdeye uyarlayan yönetmen Yusuf Kurçenli ve filminbaşoyuncusu Tarık Akan, Ilgaz'ın romanıyla ilgili düşüncelerini dile getirecekler ve filmden bazı bölümier gösterilecek. Tiyatro sanatçıları Zeki Alasya ve Metin Akpınar, "Hababam Sırufı"nı ilk kez sahneye aktardıkları günlerin anılarını anlatacaklar. Canan Sabuncu tarafından sunulacak olan gecede, ömer özgeç, Rıfat Ilgaz'ın şiirlerinden gerçekleştirdiği bestelerini seslendirecek. Fotoğraf sanatcısı tsa Çeîik ise Ilgaz'ı dialanyla anlatacak. Bazı sanatçılar tarafından Rıfat Ilgaz'ın şiirlerinin de okunacağı gecede Aydın Ilgaz tarafından 15 dakikalık bir video gösterimi de yapılacak. Video gösteriminde Rıfat Ilgaz, günlük yaşamından, kauldığı panel ve imza günlerinden görüntülerle ekrana getirilecek. S A Y F A 7 8 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 5