Katalog

Metin Toker'in kaleminden 'Demokrasimizin İsmet Paşa'lı Yılları* Tek partiden çok partiye K İ T A P T A N B İ R B O L Toker'in 5 kitaptan oluşacak dizisinin ilk kitabı "Tek Partiden Çok Partiye" yayımlandı. Toker, "Aradan geçen 30 senenin sonunda, 1990'da, 1960'ta girdiğimiz sıcak baharın getirdiğine tekrar maruz kalmayalım" diyor. etin Toker'in ilki bugünlerde yayımlanan Demokrasimizin tsmet Paşa'lı Yılları adlı kitap dizisi beş kitaptan olusacak. Dizide fiilen ve bir süre sonra da hukuken Türkiye'nin çok partili siyasi rejime geçme dönenıinin başlangıcı olan 1944'ten İsmet Inönü'nün öldüğü 1973 tarihine uzanan dönem anlatılıyor. Dizinin ilk kitabı tek partiden çok partiye geçiş dönemini (19441950), ikmci kitabı DP'nin altın yıllarını (19501954), üçüncü kitabı demokrasiden darbeye kadar olan dönemi (19541960), dördüncü kitabı darbeden demokrasiye kadar olan dönemi (1960İsmet Inönü'nün Başbakanlıktan ayrıldığı yıl olan 1965), son kitabı İsmet Inönü'nün son yıllarını (19651973) anlatıyor. Beşinci kitap, 12 Mart olayını, Bülent Ecevit'in Başbakan olmasını ve ismet Inönü'nün CHP'den kopmasını kapsıyor. Metin Toker, Demokrasimizin İsmet Paşa'iı Yıllan adlı kitabını neden yazdığını şöyle anlatıyor: "Bu kitabı yazmaya lüzum görmemin sebebi, bugünkü birtakım sorunlar ve konular hakkında düşünülürken, bu M aONSELİ ftML raya.neredcn vc nasıl geldiğimizin mutlaka bilinmesi gereği. İşte bugün erken bir genel seçim yapılmalı mı, yapılmamalı mı sorusu, bugünün demokratik açıdan ortaya çıkardığı sorunlar tartışılıyor. Mesela çok partili demokratik rejimde 45 yılını doldurmuş Türkiye'de bir hükümet başkanı Mecliste dış politika ile ilgili genel görü}me yapılırken elindeki kendisine verilmiş yazılı metinde Kıbrıs i;ı gibi bir konuyu unutup atlarsa, 45 senelik bir demokratik rejim tecrübesi olan memleket buna basbakan diye tahammül eder mi? Yoksa bu adamın kendiliğinden, 'Ben bu işi yapamıyorum. Ben bunu atlarsam yuh olsun bana. Ben o zaman tran'a giderken yanlışlıkla Irak'a giden uçağa da binebilirim. Demek ki ben bunları yapacak kabiliyette değilim, hâla bir taşra avukatı olarak kalmısım, çekileyim ben' der mi? Eğer demez ise demokratik rejimde 45 yılını doldurmuj bir memlekette bu adamı hâlâ orada tutarlar mı? Tutmamak için ne yaparlar? Böylesi gelmiş mi Türkiye'yc? Eğer gelmiş ise geldiği zaman bundan nasıl kurtulunmuştu? Türkiye'de bunların bilinmesi lazını iken bilinmiyor. 1960'ta DP ile CHP'nin 'Bu memleket bir erken seçime gitmeden idare edilemez, onun için bir erken seçime gidclim, aramızda anlaşalım, yeni bir seçim ka <unu yapalım' diye anlaştıkları, Adalet Bakanı Esat Budakoğlu'nun bajkanlığında, Turan Feyzioğlu'nun iştirakiyle bir seçim kanunu hazırladıkları, fakat bu sırada Adnan Menderes'in ortadan kaybolduğu bilinmiyor mu? İstiyorum ki yaşamış olduğumuz birtakım olayları bilmediğinıizden ve nasıl sonuçlandığını unuttuğumuzdan dolayı, aynı şekildc yajamayalım. Aradan geçen 30 senenin sonunda, 1990'da, 1960'ta girdiğimiz sıcak baharın getirdiğine tekrar maruz kalmayalım." Kitabı nasıl hazırladıruz? Her dönem için evvela o dönemin önemli gazetelerini taradım. Dizi, gazetelerde yazılmış olan kronoloji, o devri yaşamış olanların her biriyle yapılmış olan konuşmalar ve benim o sıralarda kendi gazetecilik statüm dolayısıyla bildiğim, gördüğüm, yaşadığım olavlar ve değerlendirmelerden oluşuyor. Mesela, birinci bölümde tsmet Paşa, Demokrat Parti'yi kurmak için müracaat etrrüş olan Celal Bayar'ı Çankaya Köşkü'ne çağırıyor. Ve kendisine diyor ki, "Celal Bey, sizin partinin programında dinin muhafazası diye bir bölüm var mı?" Celal Bey, "Hayır Pasam. Biz devletin laik olduğunu söylüyoruz programımızda" diye cevap veriyor. Bunu bana Celal Bayar anlattı. Kitapta yer alan anılarınızdan birisini anlatabilir misiniz? Benim o sırada işgal ettigim görev dolayısıyla yakından yaşadığım bir olayı anlatıyorum ilk kitapta. Pazar günleri, gazetede gece çalışıyordum. O zaman saat ikiye kadar çalışılırdı. Bir akşam çat kapı, Adnan Menderes ile Fuat Köprülü geldiler. O gün Bevkoz'da bir toplantı varmış. "Acaba onun haberini görebilir miyiz? Biraz değiştirebilir miyiz?" dediler. Getirdik muhabir arkadaşların yazılarım. Onlar gözlüklerini taktılar, okudular. "Bazı yerlerini değiştirelim mi?" dediler. Ben de, "Siz bunları söylediniz de bizim arkadaş mı yanlıs yazmıs?" diye sorduın. "Yok canım. Biz orada öyle konuştuk. Bunların Türkiye çapında böyle konusulmuş gibi yazılmasını doğru bulmuyoruz. Müsaadc edin de şurayı biraz değiştirelim" dediler. Peki dedik. Biz o zaman DP'yi tutmasak bile sempatik karşıhyoruz. Bu tür şeyler var. Kitabı yazmaya ne zaman karar vcrdiniz? Kitap evvela 19541964 arası 'İsmet Paşa ile 10 Yıl' diye çıktı. "Akis"te ilave olarak yayımlanmıştı. Bin tanelik ek vaptık. Kapak da verccektik. Bir de baktık ki üç bin tane talep geldi. Onu kitap yapmaya karar verdiğimizde ...1946'nın eylül ayında ne Celal Bayar ile Adnan Menderes'in "liberal politika" temayülü emareleri vardı ne de "demokrasi ve özgürlük savaşı"nda kendilerine güvenilemeyeceğine inandıracak bir davranışları... Ancak DP parlamenter rejimin işletilmesi için CHP'nin yanındaydı. Dış politikada ise onun da ilerisindeydi: İktidar ile el eleydi. Sol takım; DP'den bunun için umudu kesti. Celâl Bayar daha ağustosun başında, Meclisten çıkıp da o coşkun halk kalabalığı ile karjılastığında ve onun başına geçecek yerde yürüyüşüne Anadolu Kulübü'nde son verdiğinde Cami Baykurt'tan suçlayıcı bir mesaj aldığını hatırlar. Cami Baykurt DP liderini, "halk hareketınin gelişmesine ve bunun Çankaya eteklerine kadar ilerlemesine mani olmak"la itham ediyor, "böylece bu halk hareketınin gelişmesini önlediniz" diyordu. Sol takım, Bayar ve arkadaşlarından hiç yüz bulmadı. DP onların hâkimiyeti altında olduğundan sol takım için başka kahraman aramak lazımdı. Sertel ve Baykurt ihtiyar mareşali ele geçirmeyi planladılar. Cami Baykurt mareşali askerliği zamanından tanıyordu. Ama asıl Tevfik Rüştü Aras, eski Cenelkurmay Bajkanıyla, Atatürk zamanında uzun dostluk yılları sürdürmüştü. İki kafadar, Baykurt ve Sertel, 2 Evlül 1946 tarihiyle Fevzi Çakmak'a bir mektup kaleme aldılar. Marejalin mektuplarının kontrol edildığinden jüphe ediyorlardı. Bunu, Tevfik Rüştü Aras vasıtasıyla elden göndermeyi tercih ettiler. Bugün devlet arjivlerinde o mektubun Zekeriya Sertel'in evinde sonradan Sıkıyönetim Komutanlığı'nca yapılmış aramada bulunan müsveddesi mevcuttur. Müsvedde Arap harfleriyledir. JIerhalde aslı da, Marcsalin rahat okuması için öyleydi. Ama o, Marejalde kalmıştır. 1946'nın sol takımı, ihtiyar askeri "parlamento dışı muhalefet"e teşvik ediyordu. Mektuplarında diyorlardı ki: "Mecliste kürsüye çıkın ve cumhurbaskanının, Meclisin, hükümctin gayri meşru olduğunu ilan edin. Böyle bir Mecliste kalarak onun mesuliyetlerine iştirak edemeyeceğinizi bildirin. 'Gemisi batniak üzere bulunan bir amiral" gibi bavrağınızı alarak dışarda, halkla beraber onun hakkını ve davasını müdafaa cdiniz."... beş baskı yaptık. 1960'larda 15 bin baskı yaptık. Şimdi kitaplar üç bin, en kabadaytsı bes bin basılıyor. Bu kitaplar bugün ender kitaplar diye, Etap Marmara Oteli'nde 80 bin liraya satılıyor. O zaman 20 liraydı. Onun için Bilgi Yayınevi sahibi Ahmet Küflü istedi. "Bunu kitap yapalım" diye. Yapalım da bunlardan bir kısmı yok. Yani bu bir zincir sayılırsa 1944 ile 1973 arasında, iki halka hiç yazılmamış. Bir, 19501954, ikincisi 19651973. Şimdi oturup bunları da yazdım. Bu suretle, zincirin bütün halkaları tamamlanmıs oldu. tsmet tnönü ile ilgili kitapların çok satılmasının nedeni nedir sizce? Bir defa yakın tarihe Ugi var. Gençler yavaş yavas o yakın tarihi bilmediklerinin bilinci içine giriyorlar. Bu kitapları tekrar yazıp bir dizi yapmak, aklıma bu nedenle geldi. Seçim nedeniyle Ege bölgesine gidiyorum. Bir gün gazetenizden Sedat Ergin ile beraber Izmir'den Ankara'ya geliyoruz. Baktım Sedat Ergin gibi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden mezun, gazetecilik yapmış, yajı da 30 dolaylarında biri, 27 Mayıs'ı, yani 27 Mayıs'ın niçin yapılmış olduğunu hiç bilmiyor. 27 Mayıs, 12 Mart ve 12 Eylül'ü sanki paralel birtakım olaylar gibi görüyor. Bana "Ağabey, biz bunları hiç bümiyoruz" dedi. Ben dc "Oku, öğren" deyince "Nereden okuyacağız?" diye sordu. Bu kitap dizisinin hazırlanmasındaki bir sebep de bir kaynak dizi olsun Ve o kaynak dizi tartısılsın istemem. D Demokrasimizin İsmet Paşa'lı Yılları: Tek Partiden Çok Partiye (194450) / Cilt I / Metin Toker / Bilgi Yay.nevı / 254 s. / 10.000 TL. / Kod No: 000.000 Metin Toker, ismet Paşa'lı yıllarda. S A Y F A 8 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 5