Katalog

www.iku.edu.tr Venedik Bienali ve Türk Sanatı Prof. Dr. Mehmet Üstünipek, İKÜ Sanat ve Tasarım Fakültesi, Sanat Yönetimi Bölümü Başkanı BİLİM KÜLTÜR VE EĞİTİM Y irminci yüzyıl ve günümüz sanatının en önemli etkinliklerinden biri olan Venedik Bienali, 2015’te 120 yılı geride bırakmış bulunuyor. Bu süreçte dünya sanatının önde gelen birçok sanatçısı ve pekçok yenilikçi sanat yaklaşımı burada kendilerini göstermiş, uluslararası sanat ortamına ilk kez Venedik’te dahil olmuşlardır. Ülkelerin kendi sergi alanlarında resmi temsilerinin yanı sıra özellikle daha yakın dönemlerde bienal kapsamında yer alan sergilemelerle de pek çok sanatçı ve eser bu öncü sanat etkinliğinde yer almıştır. Bienalin Kısa Tarihi: 1895 yılında bazı sanatçı ve yazarların girişimleriyle ilki düzenlenen bienal, 1907 İlk Venedik Bienali’nin afişi yılından itibaren sergilemeler için ulusal pavyonlara da keltıraş Nijad Sirel’dir. Bu bienalde Türkiye, Tunus ve yer vermeye başlamıştır. İki dünya savaşı arası dönem Malta’yla birlikte ayrı bir sergi pavyonunda yer almıştır. de modern sanatın birçok önemli temsilcisi eserlerini Daha az sanatçının seçildiği sergide, Türkiye 6 ressamın bienalde sergilemiş, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 20 eseri ve 3 heykeltraşın 5 eseriyle katılım gerçekleştirbienal, dünya sanatındaki gelişmelerin en dikkat çekici miştir. sahnelerinden biri haline gelmiştir. İlk başta Avrupa öncü 1962 yılında düzenlenen serginin komiseri yeniden sanatına yönelen etkinlik kısa sürede dünya çapında çağ ressam Sabri Berkel olmuştur. Türkiye İtalyan pavyonundaş sanata kapılarını açmış, 1950’lerde Amerikan Soyut da ayrılan salonda 12 ressamın 12 eseri ve 1 heykeltraDışavurumculuğu ve 1960’larda Pop Art akımı bienalde şın 6 eseriyle katılmıştır. yer almıştır. 1962 ve 1990 yılları arasında 1970’lerden itibaren yaygınTürkiye Venedik bienallerine katılmalaşan Kavramsal Sanatın Venedik mıştır. Bu süreçte kavramsal sanat biBienali’ndeki ağırlığı giderek belirginenalde ağırlık kazanmaya başlamıştır. leşmiş ve 1980 yılındaki bienalin kü1980’li yılların sonlarında özellikle ratörleri Achille Bonito Oliva ve Harold küratör Beral Madra’nın girişimleSzeeman, sanatsal gelişmelere odakri ve yazılarıyla Türkiye’nin Venedik lanmak amacıyla Aperto adı verilen bir bienallerine katılımı konusu yeniden bölüm açmışlardır. Bundan sonra kavgündeme gelmiştir.2 Nihayet 1990 ramsal sanat bienalde giderek daha yılındaki bienalde Türkiye, İtalyan fazla yer almaya başlamıştır. pavyonunda ayrılan 15 metrelik bir Bienalde Türk Sanatı: 1990 yılınduvarda Beral Madra’nın küratörlüdaki 44. Venedik Bienali’nden önce ğünde Kemal Önsoy ve Mithat Şen’in Türkiye bienale sadece 3 kez; Güzel soyut tarzda resimleriyle yer almıştır. Sanatlar Genel Müdürlüğü’nün hima1993 yılında gerçekleşen bienalde ise yesinde ve Güzel Sanatlar Akademisi Beral Madra’nın küratörlüğünde Serhat tarafından düzenlenen sergilerle 1956, Kiraz, Erdağ Aksel ve Adem Genç’in 1958 ve 1962 yıllarında katılmıştır. Bu enstalasyonlarının yer almış olması yıllar Türk sanatının Avrupa sanatıyla çağdaş Türk sanatında kavramsal uygueşzamanlı olarak soyut sanata yöneldi 1956 Venedik Bienali’nde yer alan lamaların Venedik Bienali gibi uluslaraği ve uluslararası sanat etkinliklerinde Heykeltraş Ali Hadi Bara’nın demir rası bir etkinlikte ilk kez sunulması açıdaha yoğun bir şekilde yer almaya baş heykeli sından dikkat çekicidir. Türkiye 1995 ladığı bir dönemdir. yılındaki bir sonraki bienale (Venedik 1956 yılında düzenlenen serginin komiseri1 ressam Bienali’nin yüzüncü yılında) katılmamış, 1997 yılında ise Sabri Berkel’dir. Venedik Bienali’nde kendi sergi pavyon Bienal kapsamındaki “Modernlikler ve Bellekler: İslam ları bulunmayan ülkelere İtalyan pavyonunda yer ayrıl Ülkelerinden Çağdaş Sanat” sergisinde Beral Madra’nın maktadır ve Türkiye katıldığı bu ilk Venedik Bienali’nde küratörlüğünde Serhat Kiraz ve İnci Eviner’in enstalasyonİtalyan pavyonunda ayrılan salonda 17 ressamın 20 ları sergilenmiştir. 1999 yılında Türkiye’nin resmî katılımı eseri ve 6 heykeltraşın 10 eserinden oluşan bir sergi ger olmasa da Venedik Bienali küratörü Harold Szeeman çekleştirmiştir. Uluslararası sergiye Kutluğ Ataman’ı davet etmiş ve bura1958 yılında düzenlenen serginin komiseri hey da sanatçının bir video çalışması yer almıştır. 2001 yılındaki 49. Bienale Türkiye, Beral Madra küratörlüğünde “Itırlı Bahçe” adlı sergiyle katılmıştır. Nuova Icona Galerisi’ndeki sergide; Murat Morova enstalasyon, Ahmet Öktem video, Sermin Sherif video ve fotoğraf, Xurban.net video çalışmalarıyla yer almışlar, sanatçıların ortak çalışması olan bir enstalasyon ise Thetis Park’ta sergilenmiştir. 2003 yılında Bienalin ana mekanlarından olan Arsenale’de 200 metrekarelik bir alanda bir kez daha Beral Madra küratörlüğünde “In Limbo” adlı sergiyle katılım gerçekleşmiş; burada Nuri Bilge Ceylan ve Ergin Çavuşoğlu’nun video çalışmaları, Gül Ilgaz, Neriman Polat ve Nazif Topçuoğlu’nun fotoğrafları sergilenmiştir. 2005 yılında Fondazione Levi, Accademia’da yer alan Türkiye Pavyonunda Beral Madra küratörlüğünde Hüseyin Çağlayan’ın video ve enstalasyon çalışması yer almış, ayrıca bienal kapsamındaki bir sergide Bülent Şangar’ın bir fotoğrafı sergilenmiştir. 2007 yılında bu kez Vasıf Kortun’un küratörlüğünde Türkiye Pavyonu ilk defa olarak kendine ait bir mekânda, bienalin ana mekanı olan Arsenale’deki Artigliere binasında konumlanmıştır. Burada Hüseyin Bahri Alptekin’in bir led video enstalasyonu sergilenmiştir. 2009 yılındaki 53. Venedik Bienali’nde ise Türkiye’nin katılımı Başak Şenova küratörlüğündeki “Lapses” adlı sergiyle gerçekleşmiş ve sergide Banu Cennetoğlu ve Ahmet Öğüt’ün enstalasyonları yer almıştır. 2011 yılında Fulya Erdemci küratörlüğünde Ayşe Erkmen’in bir enstalasyonu ve 2013 yılında Emre Baykal’ın küratörlüğünde Ali Kazma’nın video çalışmasının yer aldığı Venedik Bienali’nin bu yıl gerçekleşen 56. sında ise Defne Ayas’ın küratörlüğünde Sarkis’in “Respiro” adlı enstalasyon ve fotoğraflardan oluşan sergisi bulunmaktadır. Bu yıl ayrıca bienal kapsamındaki sergilerde Kutluğ Ataman ve Meriç Algün Ringborg’un birer enstalasyonu izlenebilmiştir. Türkiye, 1950’li yıllarda Güzel Sanatlar Akademisi’nin çabalarıyla resim ve heykellerden oluşan sergilerle başlayan katılımını 1990’dan sonra Beral Madra ve 2007’den itibaren Vasıf Kortun gibi diğer küratörlerin çabalarıyla enstalasyon, video ağırlıklı kavramsal nitelikli sergilerle sürdürmüştür. Devletin ve İKSV gibi kurumların yanı sıra özel kuruluşların da sponsorluk desteği verdiği yakın dönem katılımları Venedik Bienali gibi büyük ölçekli bir uluslararası etkinlikte Türk sanatının temsiline verilen önemi ortaya koymaktadır. Türkiye’nin 2013 yılında, Venedik Bienali’nde 20 yıllığına bir ulusal pavyon kiralamış olması da Türk sanatının uluslararası sanat arenasında yer alma konusundaki tutarlılığın bir göstergesidir. . KAYNAKLAR: DONAGGIO, Adriano; Biennale di Venezia, Giunti, Italia MADRA, Beral; İki Yılda Bir Sanat Bienal Yazıları 1987 2003, Norgunk, İstanbul, 2003 Venedik Bienali Katalogları 1 “Sergi komiseri”ni bugün “küratör” tanımı içinde değerlendirebileceğimiz bir konuma yerleştirmek mümkündür. 2 MADRA, Beral; “43. Uluslararası Venedik Bienali Evrensel Bir Sanat Atölyesi”, Cumhuriyet Gazetesi, 30 Ağustos 1988, s.4 02 23 Aralık 2015 “Başarılı Mezunlar” Karma Sergi