Katalog

8 Türkiye’de Bilim CBT 1496/20 Kasım 2015 Türkiye’nin bilim potansiyeli Nobel ödülü getirir mi? Aziz Sancar’ın Nobel ödülünü kazanması ülkemizde büyük bir coşku yarattı ve hemen arkasından, Türkiye adresli bir Nobel bilim ödülü olabilir mi sorusunu gündeme getirdi. giler temel bilimlerde, kimya; yer ve çevre bilimleri; yaşam bilimleri ve fizik bilimleri dallarında yüksek kalitede araştırma sonuç(orhon@itu.edu.tr) larına yer veriyor. Nature Index, ülkeleri ya da kurumları rofesör Aziz Sancar’ın Nobel ödülünü kendi vxeri tabanında üç temel parametre kazanması ülkemizde büyük bir coşku ile değerlendiriyor: Bunlardan en basiti yayarattı. CBT, özel sayısında bu olayı yın sayısı, AC* (article count): Her ülke ya çok anlamlı bir şekilde “bilimin ve buluşun da kurum, yazarlarından birisinin o ülke ya derin hazzı” olarak tanımladı [1]. Olayın da kurumdan olduğu her bilimsel makale yarattığı heyecan hemen arkasından, Türki için, bir yayın sayısı (AC = 1) alıyor. ye adresli bir Nobel bilim ödülü olabilir mi İkinci parametre oransal yayın sayısı, sorusunu gündeme getirdi [24]. Bu yazı, FC (fractional count): FC, her yazarın yayıhem bu soruyu sayısal verilerle güvenilir bir na göreceli katkısını yansıtıyor: Bir bilimsel boyutta değerlendirmek, hem de Türkiye’de makale için en yüksek FC değeri olan 1.0, henüz çok bilinmeyen Nature Index’in deği katkılarının aynı düzeyde olduğu varsayımı ile, yazarlar arasında eşit olarak Tablo 1. Nature index – 2015 ülke sıralaması dağıtılıyor. Örneğin, 10 yazarlı bir Sıra makalede her yazara FC olarak 0.1 Ülke AC FC WFC No veriliyor; aynı ülkeden ya da kurum1 ABD 26721 19520.02 17590.36 dan olan yazarlar için FC değerleri 2 Çin Cum. 9697 7065.74 6735.30 o yayın için toplanıyor. Üçüncü parametre ağırlıklı oran3 Almanya 8816 4616.35 4063.71 sal yayın sayısı, WFC (weighted 4 İngiltere 8104 3968.33 3379.59 fractional count): Bu parametrenin 5 Japonya 5009 3368.61 3139.33 hesaplanması için seçilen dergiler6 Fransa 5325 2556.77 2178.07 de çok sayıda yer alan ve genelde çok yazarlı olan astronomi ve astro7 Kanada 3284 1682.78 1527.56 fizik alanlarındaki yayınların ağır8 İsviçre 2805 1303.77 1217.22 lıkları 1/5 oranında düşürülüyor; 9 Güney Kore 2056 1248.74 1167.79 daha basit bir ifade ile, anılan alan10 İspanya 3017 1343.54 1083.92 lardaki yayınlar için WFC = 0.2 FC olarak veri tabanına dahil ediliyor. … Nature Index’ de değerlendirmeler 30 İrlanda 378 122.75 111.14 genelde ağırlıklı oransal yayın sayı31 Arjantin 346 145.87 100.51 sı, WFC, esas alınarak yapılıyor. 32 Şili 908 203.24 95.78 Scientific American dergisinin Suudi Ekim 2015 sayısında [6], bir yıl33 443 94.97 92.96 Arabistan lık dönemde incelemeye alınan 34 Meksika 457 155.94 90.19 57.000 bilimsel yayının gerek ülke gerekse kurum bazında hazırlanan 35 Yunanistan 347 109.27 84.63 Nature Index sonuçları çok çarpıcı 36 Macaristan 304 97.42 78.09 bir gösterimle yayınlandı. Bu veri 37 Güney Afrika 477 121.77 77.72 tabanı kullanılmak suretiyle 1 Eylül 38 Türkiye 256 87.53 71.22 2014 31 Ağustos 2015 dönemi arasındaki bir yıl için oluşturulan 39 İran 148 83.51 66.92 ülke ve kurum sıralamaları aşağıda40 Slovenya 134 40.47 39.37 ki Tablolarda özetlendi. Sıralamalarda WFC parametresi esas alındı; şik yönlerini tanıtmak amacını taşıyor. ancak diğer iki parametrenin de benzer soEsas itibarı ile, Türkiye’nin üst düzey nuçlar verdiğini hemen belirtmemiz gerek. bilimsel araştırma potansiyelini gerçek bo Bu Tabloları yukarıdaki tanımları da hatırlayutu ile görebilmek için güvenilir sayısal yarak dikkat ve ibretle inceleyelim: verilere başvurmak gerekli. Bunun için en doğru kaynak tartışmasız Nature YayıncıTablo 1 ülke sıralamasındaki ilk on ülkelık Grubu’nun (Nature Publishing Group) yi ve Türkiye’nin de içinde bulunduğu gruoluşturduğu Nature Index veri tabanı [5]. bu veriyor. Listenin başında toplam 57.000 Endeks değerlerini oluşturan veri tabanı yayının 26.721’inde yer alan (% 46) ve için bağımsız bir aktif araştırıcı grubu ta WFC değeri 17.589 olan ABD yer alıyor. rafından belirlenen üst düzey seçiciliğe ve İnanılmaz bir bilimsel sıçrama yapan Çin saygınlığa sahip 68 derginin bilimsel araş Halk Cumhuriyeti 6.682 WFC değeri ile tırma yayınları göz önüne alınıyor. Bu der ikinci sırada. Arkadan Almanya, İngiltere, Derin Orhon, Seval Sözen, Cansu Karaca, Buşra Allı P Fransa ve Japonya geliyor. 10. ülke olan ve 5 araştırma kurumunun sıralamasını veİspanya’nın yayın sayısı, AC, 3017; ağır riyor. Listede yansıtılan bilimsel güç gerçekten inceleyenleri hayrete düşürecek ölçüde lıklı oransal yayın sayısı, WFC, 1083. Listede Türkiye nerede? Yayın sayıları göz kamaştırıcı: Birinci sırada 2640 yayın sayısı ve bire kadar inen toplam 59 ülke arasında, 256 AC ve 72 WFC sayıları ile 38. sıra 796 ağırlıklı oransal yayın sayısı (WFC) da!.. Ekonomik krizle boğuşan Yunanistan ile Harvard Üniversitesi yer alıyor. Yedinci sıradaki UC Berkeley’in üst düzey bilimsel bizim dört sıra üstümüzde... Aynı dönemde Türkiye’nin web of scien potansiyeli Türkiye’nin yaklaşık 5 katı!.. ce (WOS) veri tabanında taralı 36.000’den Çin Cumhuriyeti bu listeye hem Pekin Ünifazla bilimsel yayını gözüküyor; bunlar versitesi ile hem de araştırma kurumlarında dan sadece Tablo 2. Nature index – 2015 Dünya kurum sıralaması 256’sı NaSıra Kurum Ülke AC FC WFC ture Index’e No girebilmiş.   Üniversiteler         Üstelik bu 1 ABD 2640 879.17 796.71 Harvard University yayınlardaki 2 ABD 1423 544.69 509.86 Stanford University ülke ağırlığı, 3 Massachusetts Institute of ABD 1581 524 492.43 yani WFC/ Technology (MIT) AC oranı sa4 Japonya 1339 543.75 487.81 The University of Tokyo (UTokyo) dece %28. 5 İngiltere 1483 480.67 391.89 Başka bir University of Cambridge bakış açı6 İngiltere 1408 431.99 387.16 University of Oxford sı ile, ABD 7 University of California Berkeley ABD 1356 428.10 367.19 26.700 bi(UC Berkeley) 8 University of California, San ABD 879 354.47 342.33 limsel yayıDiego (UC San Diego) nın %73’üne 9 Swiss Federal Institute of İsviçre 946 357.87 336.28 bütünü ile saTechnology Zurich (ETH Zurich) hip iken, biz 10 Çin Cum. 1147 332.79 300.75 Peking University (PKU) toplamda Araştırma Kurumları 256 yayına 1 Chinese Academy of Sciences Çin Cum. 3865 1605.13 1455.56 sadece %28 (CAS) oranında 2 French National Centre for Fransa 4921 857.18 716.78 katkıda buluScientific Research (CNRS) nabilmişiz. 3 Almanya 2974 880.56 654.93 Max Planck Society Değer4 Helmholtz Association of German Almanya 1591 415.34 410.21 lendirilen Research Centres dergiler 5 ABD 791 336.75 336.75 National Institutes of Health (NIH) arasından, ülkemiz bilim Tablo 3. Nature index – 2015 Türkiye kurum sıralaması camiasınca Sıra URAP URAP Kurum AC FC WFC daha fazla No Sıralaması Puanı 1 tanınan ve saBilkent Ü. 28 11.78 11.78 4 677.69 dece ses geti2 ODTÜ 27 8.54 6.73 1 767.35 3 recek bilimsel İzmir Yüksek Tek. Enst. 7 3.92 3.92 16 575.71 buluşlara yer 4 Ankara Ü. 23 3.56 3.16 5 677.32 vermeleri ile 5 İstanbul Teknik Ü. 21 3.15 2.91 6 674.88 ünlü Nature 6 Boğaziçi Ü. 29 3.42 2.86 12 625.17 ve Science 7 Gebze Teknik Ü. 8 2.70 2.70 7 657.94 dergilerine 8 Koç Ü. 8 2.61 2.61 11 639.82 yakından 9 Akdeniz Ü. 9 3.14 2.54 23 546.74 bakalım: 10 2014 yılında Hacettepe Ü. 13 2.49 2.09 2 705.30 Nature’da 4, Science’da 7 Türkiye adresli yazı yayınlan açık ara birinci sıraya yerleşmiş olan Çin mış. Bunlardan ikisi tek yazarlı olmalarına Bilimler Akademisi ile girmeyi başarmış; bu karşın bilimsel makale özelliği taşımayan iki kurum birlikte Harvard Üniversitesi’ne yorum tipi yazılar; geri kalan dokuzunda oranla yaklaşık 2 kat yüksek bir yayın poda sayıları 19 ila 179 arasında değişen tansiyeli sergiliyor. toplam 502 ortak yazar arasına 18 Türk Son olarak, Türk üniversitelerinin benbilim insanı karışmış. Dolayısıyla, bu do zer şekilde değerlendirildiği Tablo 3’deki kuz makaleden (AC = 9), Türkiye hesabına verileri Tablo 2 ile kıyaslayarak ibretle incekaydolabilen oransal yayın sayısı (FC) sa leyelim. Önde gelen üniversitelerimizin çodece 0.8... ğunda WFC sayılarının 2.0–4.0 aralığında Tablo 2 Nature Index’in değerlendirdiği kaldığını görüyoruz. Sayılar üniversiteleri8.390 kurum arasından, üst düzey bilimsel mizin durumunu yeterince ortaya koyduğu yayın üretiminde başta gelen 10 üniversite için, ayrıca yoruma gerek yok.