Katalog

HUKUK POLİTİKASI Bilgisayarlı tomografi zararlı mı? Ancak, sigara içerek kansere yakalanmadan ileri yaşa gelebilenlerin oranı çok düşük. Tanısal BT dozları gibi çok düşük radyasyon dozlarında hiç Bu konuda bize gelen bir soru: ‘Radyasyonla ilgili bir yazınızı okudum. Bi bir zararı olmaz ya da kesin zararı olur demek de sikletten düşen 4 yaşındaki yavrumuza gittiğimiz bilimsel olarak doğru bir yanıt değil. Belki de hasta hastanede bir beyin Bilgisayar Tomografisi (BT) yakınları, doktorun açıklamasını kendilerine göre uygulandı, film şükür  temiz çıktı ama aldığı radyas yorumlamış olabilirler. Doğrusu, vücuda zararlı yon dozuyla ilgili kaygılarımız arttı ve hiç bitmedi. olma riskinin çok düşük olduğunun belirtilmesiydi Radyasyon onkologları ve radyoloji doktorları farklı ki sanırız bu konuda çalışan uzman doktorlar böyle yorumlar yaptılar. Kimisi gönül rahatlığıyla hiç bir söylemişlerdir. Buradan, çok az bir olasılıkla zararlı sıkıntının olmayacağını söylerken kimisi de tered da olabilir, ama çok daha büyük bir olasılıkla zararı dütlü açıklamalar yaparak öngörülemez bir etkinin olmaz sonucu çıkar. Öte yandan, sanıldığının akvarlığını belirttiler. Acaba kalıcı bir hasar oldu mu sine, büyük bir risk taşımayan radyasyona odaklave BT zararlıysa, neden bu kadar kolay çekimine narak, yaşamımızdaki çok daha büyük başka riskler göz ardı edilmemeli ve konuya objektif bakmalıyız. izin veriliyor. Yazımızın sonunda söyleyeceğimizi başında söy Aşağıdaki çizelgede çeşitli etkenler sonucu ortaya leyelim: Her şeyin bir riski olduğu gibi bilgisayarlı çıkabilen ölümcül kanser riskleri, her 10.000 kişi tomografinin de bir riski vardır ama bu risk, aşağı için veriliyor. Görüldüğü gibi her 10.000 kişiden da sayısal olarak diğer risklerle karşılaştırmamızdan aşırı yemek yiyenlerin 3.000’i, günde bir paket sigada görüleceği gibi, çok çok azdır. Tanısal BT’de, ra içenlerin 2.500’ü, günde bir şişe bira içenlerden hastanın vücudunda oluşabilecek ortalama 2 mSv 200’ü ölümcül kansere yakalanabilirlerken, BT beyin tanısında ise bu, sadece 1 kişidir. Ölümcül kanser Toplumda Her 10.000 Radyasyon Yanlış anlaşılmasın: BT’de oluşan etkenleri ortaya kişide uygulamalarında radyasyon dozunun riski, çok düşük çıkma başgösteren oluşabilen etkin olmasına rağmen, önemsizdir ve her oranları ölümcül kanserli dozlar durumda, herkes BT yaptırabilir demek (ortalama) kişi sayısı Aşırı yemek yemek %30 3.000 de istemiyoruz. Her ek doz, ister radyasGünde 1 paket sigara (ya %25 2.500 yondan ister örneğin sigaradan kaynakda tütün) lansın makul olarak ulaşılabilir düzeye Günde 1 şişe (0,5 litre) bira indirilmelidir/c/. Yaşam boyu çok çeşitli ya da 0,25 litre şarap %2 200 İş yaşamı (stres) %6 600 risklerle birlikte yaşadığımız görülmeli Havadaki zararlı maddeler %2 200 ve tıpta tanı için başka seçenek olmaBT Beyin bölgesi tanı dığında ve BT’yi uzman doktorlar ön(Yıllık doğal radyasyon doz %0,01 (on 1 Ortalama 2 mSv riski kadar) binde bir) doz gördüğünde bu çok düşük riski de göze BT Göğüs kafesi tanı almalıyız ve kaygılanmamalıyız. Unu(thorax); BT Miğde %0,03 (on 3 Ortalama 6 tulmaması gerekir ki yukardaki kaza tanı; Barsaklar tanı binde üç) mSv doz sonucu tanısal BT yapılmasaydı, durum (kontrastlı) öğrenilemeyecek ve acaba çocuğumun BT Kalın barsak tanı %0,1 10 Ortalama 20 beyninde kalıcı bir hasar oldu mu? somSv doz rusuyla yaşanılacaktı. Ya da BT uygulamasında beynin bir bölgesinde hasar görülseydi ve /a/ (=0,002 Sv)’lik radyasyon dozu sonucu, ölümbu erken tanı sonucu tedavi başlatılsaydı – iyi ki BT cül kanser riski ortalama olarak 10.000’de 1’dir (= yaptırmışız! da denilebilirdi. /b/ 1/10.000) . Bunun anlamı: Bilgisayarlı tomografi Bu konularda daha ayrıntılı bilgiler için ‘Radyapılan her 10.000 kişide, alınan radyasyon dozu yasyon ve Sağlığımız’ kitabımıza bkz., sonucu 1 kişide ölümcül kanser ortaya çıkabilir. Nobel Akademik yayınları, 2014, (http://noHer insan vücudunun, belirli bir etkene karşı belyayin.com/detay.asp?u=4025). aynı tepkiyi göstermediği bilinir. Örneğin günde 1 paket sigara içenlerden 40 yaşında ölümcül akciğer kanserine yakalananlar olduğu gibi, bunlardan 80 yaşında bile kansere yakalanmayanlar olabiliyor. mSv (=mili Sievert), radyasyon doz birimi olan Sievert (Sv)’in binde biridir. (Ayrıntılar için: Radyasyon ve Sağlığımız? kitabı /a/Ek 2 ve /b/Ek 11’e bkz). /c/ ALARA (As Low as Reasonable Achievable) ilkesine /a/ Hayrettin Ökçesiz [email protected] http://okcesizhayrettin.blogspot.com Yüksel Atakan, Dr. Radyasyon Fizikçisi – Almanya, [email protected] Sağlık Bakanlığı Gezi Parkı eylemleri sırasında “revir açıp işleterek amaç dışı faaliyette bulunmak” savıyla davalar açarak, yargıçlardan Ankara ve Hatay Tabip Odaları yönetim ve onur kurullarının üyelerinin üyeliklerini düşürmelerini istiyor. Hükümet Herşeye Hükmedemez Bildiğimiz gibi, Gezi Parkı’nın yok edilmesini barışçıl eylemlerle protesto edenlere, polis gücü vahşice kullanılarak müdahale edilmişti. Bu barbarlığa karşı duyulan tepki, tüm ülkeye yayılmıştı. Bu gösteriler giderek artan bir polis zoruyla bastırılmaya çalışıldı. Gezi eylemlerinde polis şiddeti sonuç olarak, dokuz kişinin ateşli silahla, gaz kapsülleriyle, sopalarla öldürülmesine, yaklaşık on bin kişinin yaralanmasına, on bir kişinin gözünü yitirmesine yol açtı. Ambulansların çoğunlukla yetersiz kaldığı bu olaylarda, Tabip Odaları ve tüm gönüllü hekimler ilkyardım hizmeti vermişlerdi. Bakanlığın ileri sürdüğünün aksine, bu yardımların Anayasa’ya, hukuka ve ilgili pozitif hukuk normlarına uygun olduğu düşüncesindeyim. Uygar bir vicdanın bu uygunluğu görmekte zorlanmayacağını düşünüyorum: Söz konusu Anayasa normlarından başlayarak en son ve somut düzenlemeye kadar, herhangi bir kuralın hekimlik yeminlerinde dile gelen ideallerin, yüksek değerlerin çiğnenmesine cevaz verecek bir biçimde yorumlanması ve uygulanması hukuka aykırıdır. İnsan yaşamını korumak için, insan yaşamının korunmasını zorlaştıracak düzenlemeler yapılması, emirler verilmesi başlı başına mantıksal bir hatadır. Hiç bir hukuksal temellendirme böyle bir hataya dayandırılamaz. Bir pozitif hukuk normunu kavrayabilmek için, koruduğu üstün değerlerin neler olduğunu ortaya çıkarmak ve onu bu değerlere göre yeniden yorumlamak gereklidir. Türk tabip odalarının faaliyetlerini düzenleyen hukuk normlarından, insan yaşamının korunmasını tehlikeye atacak biçimde bir anlam çıkarmak ve bunu savunmak ancak “hukuk güvenliği” adına girişilebilecek bir durumdur: “Yani, yasa yasadır ve salt yasa olduğu için geçerlidir ve herkes ona salt bu nedenle koşulsuz bir itaat borçludur”, biçiminde bir temellendirmeyle bu tutumu haklı göstermeye çalışabiliriz. Ancak üzerinde fazla düşünmeden giriştiğimiz böyle bir düzen koruma çabası, bizi sonunda düzen yıkan ve insanlara acı veren bir körleşmeye doğru sürükler. Bu yüzden örneğin, bir idari işlemle adalet değeri ağır ve açık biçimde çiğneniyorsa, bunun dayandığı pozitif hukuk normunun ihmal edilerek, söz konusu işlemin iptal edilmesi, hakkaniyet buyruğunun açık bir gereğidir. Ankara Tabip Odası Yönetim Kurulu üyelerinin bu işlem ve eylemleri böylesine bir gerekten zorunlu olarak doğarken, Sağlık Bakanlığı’nın bu talebi, böyle bir gereği keyfi bir biçimde görmezlikten gelen kaba bir kavrayışa dayanmaktadır. Daha açık ve somut bir ifadeyle, Sağlık Bakanlığı 1999 Gölcük ve 2011 Van depremlerinde hatırına getirmediği bir cezalandırma düşüncesini, aynı vahamet ve aciliyet derecesine sahip olan Haziran Eylemlerinde nasıl akıl edebilmiştir, doğrusu sormak gerekir. Ankara Tabip Odası’nın Gezi eylemleri sırasında, insan yaşamını korumak amacıyla revirler kurarak önkoşulsuz, önyargısız, tıbbi ilk yardıma muhtaç herkese bu hizmeti vermesi her türlü hukuka ve yasaya aykırılık yargısından fersah fersah uzak tutulması gereken asil ve insani bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımı mahkum etmek isteyen her bakış bu sıfatların hiçbirini taşıyamayacak kadar aşağıda bir yerde bulunmaktadır. Yargıç cesur, bilge, bilgin, ölçülü ve tüm bu erdemleriyle adaletli olmalıdır. O kılı kırk yaran bir mevzuatçılığın çoğun keyfilikten öteye geçmediğini çok iyi bilir: Summum ius summa iniuaria. Her yönüyle çıldırmış, çürümüş, kokuşmuş bir devlet yönetimiyle karşı karşıyayız. Mahkemelerde yargıç, savcı, avukat olarak görev yapan tüm öğrencilerime sesleniyorum: Derslerimizi anımsayınız lütfen! kaldıracaktır. Gerçekte elbette kedinin ya canlı ya da ölü olduğunu (ama iki durumun aynı anda olmadığını) biliriz. Ancak, kedinin dalga fonksiyonu, kedinin canlı ve ölü olduğu durumların bindirimi yani süperpozisyonudur; bu anlamda, dalga fonksiyonu sadece gözlemcinin inançlarının bir tanımıdır. Kedinin hem canlı hem de ölü olduğu gerçek bir durumun varlığı, bir maçta, bir taraftarın, sonuç levhasına bakmasından önce, tuttuğu takımın hem kazanan hem de kaybeden olmasına benzetilebilir. Gerçekte böyle bir durum, bir saçmalık, bir megalomanyak kişinin kendi akıl durumunun dünyanın varolmasını sağlamasına inanmasından farksızdır. Beklenti şu ki, KuBizm, açmazları “çözerek”, fizikçilerin kuantum kuramının temel özelliklerine bunlar her ne ise yoğunlaşmalarını ve zamanlarını bu türden gerçek olmayan ve hatta saçma Alatlı, A., 2007, “Schöredinger’in Kedisi”, Everest Yayınları. Bahadır, O., 2013, “Kuantum kuramı üzerine ilk kitap: (Yeni Kuanta Fiziği, M. Refik Fenmen, 1940), Cumhuriyet Bilim Teknoloji (CBT), sayı 1396, 20 Aralık 2013, s.12. Baysal, B., 2013, “Erwin Schrödinger ve Kuantum Devrimi”, J.Gribbin’den çeviri, Alfa yayınları, Istanbul (Kitap hakkında, Prof Baysal’ın tanıtım yazısı için, bknz: CBT, 20 aralık 2013, s.15.) Fuchs, C.A., 2013, “QuBism, the perimeter of quantum Bayesianism, http://arxiv.org/abs/1003.5209 Fuchs, C.A., 2011, “Coming of Age with Quantum Information”, Cambridge Univ. Press. Mermin, N.D., 2012, “Quantum mechanics: fixing the shifty split”, Physics Today, Temmuz 2012, s.8 Penrose, R., 1998, “The Large, The Small and Human Mind”, Türkçesi: ?Büyük, Küçük ve İnsan Zihni”, C.Türkman çevirisi, İzdüşüm Yayınları, Istanbul, 2005, s.90. von Bayer, H.C., June 2013, “Quantum weirdness? It’s all in your mind”, Scientific American, s.4751. bilmecelerle vakit kaybetmelerini önleyecektir Kaynakça CBT 1410 19 /28 Mart 2014