Katalog

Sağlık Rahim Ağzı Kanseri ve Erken Tanıda Bilgisayar Destekli Görüntü Analiz Sistemleri Rahim ağzı kanseri cinsel yolla bulaşan HPV (Human Papilloma Virus) enfeksiyonu sonucu gelişir. Enfeksiyon, kanser aşamasına gelinceye kadar (yaklaşık 1020 yıl) çoğunlukla sessiz kalır, klinik olarak belirti vermez. Kanserin erkenöncül lezyonları sitolojik inceleme [Pap Smear Testi] ile saptanabildiğinden, bu uzun süreçte düzenli Pap smear kontrolünün yapılması, zamanında tedavi için büyük önem taşır. Doç. Dr. Özlem Aydın, VKV Amerikan Hastanesi R ahim ağzı kanseri tedavi edilebilen ve korunulabilen az sayıda kanser türünden biri olmasına karşın, hâlâ kadınlarda kanser ölümlerinin ikinci en sık nedenidir. Dünyada her yıl 500,000 yeni hasta bildirilmekte ve 288,000 kadının ölümüne yol açmaktadır. RAHİM AĞZI KANSERİ CİNSEL YOLLA BULAŞAN HPV (HUMAN PAPİLLOMA VİRUS) ENFEKSİYONU SONUCU GELİŞİR HPV yaygın bir virüstür ve Amerika Birleşik Devletleri’nde yılda 6 milyon insan HPV enfeksiyonuna yakalanmaktadır. HPV enfeksiyonu, cinsel yaşamı aktif olan genç popülasyonda sıktır (1625 yaş) ve kadınların en az %50’sinin yaşamlarının bir döneminde enfeksiyonu geçirdiği, erkeklerin ise %50’sinde enfeksiyonunun varlığı bildirilmektedir. Her biri spesifik rakamlar ile isimlendirilmiş, 150 den fazla HPV tipi tanımlanmıştır. Bunların kansere en sık yol açan tipleri; HPV Tip 16 ve Tip 18’dir. Genital bölgede siğil (wart, kondilom) adı verilen lezyonların oluşumuna en sık yol açan HPV tipleri ise Tip 6 ve Tip 11’ dir. Virüs, esas olarak cinsel temas ile bulaşır. Daha az sıklıkla ise, virüsle enfekte hücrelerin bulaşmasıyla (iç çamaşır, mayo, havlu, klozetler, vb) yayılabilmektir. Isıya, bazı dezenfektanlara dirençli olduğu ve prezervatifin (kondom) tam koruma sağlamadığı bilinmektedir. Cinsel yolla bulaşan HPV, rahim ağzındaki epitel hücrelerine yerleşerek bu hücrelerde kansere kadar ilerleyebilen değişikliklere (anormallik) yol açabilmektedir. Sıklıkla geçici enfeksiyon şeklinde izlenen hastalık, virüsü aldıktan yıllar sonra da ortaya çıkabilir. Uzun süreli inatçı enfeksiyon, rahim ağzı kanseri için risk oluşturur. HPV enfeksiyonu geçiren her kadında rahim ağzı kanseri gelişmez! Virüs ile enfekte olan kadınların %80 kadarında enfeksiyon birkaç yıl içerisinde kendiliğinden iyileşmektedir. Rahim ağzı kanseri gelişimi için önemli risk faktörleri; HPV enfeksiyonu (şarttır ancak yeterli değildir), bağışıklık sisteminde zayıflık (ikinci en önemli risk faktörü), cinsel aktivitenin erken yaşlarda başlaması, birden çok seksüel partner, A ve C vitamini eksikliği ve sigara kullanımıdır. HPV enfeksiyonunun varlığı; Pap smear testi, rahim ağzından alınan hücre ve doku örneklerinde elektron mikroskobik inceleme, özel boyama (İmmünositokimya) ve “HPV testi” olarak da bilinen moleküler yöntemler ile saptanabilmektedir. RAHİM AĞZI KANSERİNDE ERKEN TANI İÇİN DÜZENLİ PAP SMEAR TESTİ YAPILMASI ŞARTTIR Rahim ağzı kanserinin erkenöncül lezyonları, sitolojik inceleme [Pap (Papanicolaou) Smear Testi] ile saptanabilmektedir. Virüs ile enfekte olan kadınların çoğunda klinik olarak hastalık belirtisi olmaz ve kanser aşamasına gelinceye kadar sessiz kalır. Enfeksiyondan sonra kanserin gelişmesi, yaklaşık 1020 yıl kadar süren oldukça uzun bir süreçtir. Bu nedenle rutin olarak düzenli Pap smear kontrolünün yapılması, hiç belirti vermeden uzun yıllar içerisinde ortaya çıkan bu kanserin gelişmeden önce tedavi edilebilmesi için büyük önem taşır. Pap Smear testi, tıp tarihindeki en büyük başarılardan birisidir. Bu tarama testi ile, rahim ağzı kanserine bağlı hastalık/ölüm oranında %7080 azalma sağlanmıştır. Tedavi edilmediğinde yüksek oranda ölüme yol açan rahim ağzı kanserinde, erken tanı ve tedavi ile tam kür (iyileşme) sağlanabilmektedir. Rahim ağzı kanseri olan kadınların çoğu, düzenli Pap smear tarama testi yapılmamış kadınlardır… PAP SMEAR TESTİ HANGİ YAŞTA VE NE SIKLIKLA YAPILMALIDIR? Tarama testi için hedef popülasyon 2165 yaş arasındaki kadınlardır. 2129 yaş arasında üç yıl, 3065 yaş arasında ise beş yıl arayla düzenli olarak tekrarlanmalıdır. Gerektiğinde Pap smear testi ile eşzamanlı olarak HPV testi de yapılabilir. Jinekolog hekim tarafından, spatul ya da fırça yardımıyla rahim ağzından alınan hücreler cam slayt (lam) yüzeyine yayılarak ya da koruyucu bir sıvı içerisine alınarak incelenmek üzere PatolojiSitoloji laboratuvarına gönderilir. Örnekler laboratuvarda otomatik cihazlar ya da manuel yöntemlerle hazırlandıktan sonra, anormal hücrelerin varlığı açısından mikroskop altında değerlendirilir ve Patoloji/Sitopatoloji uzmanı hekim tarafından raporlanır. Mikroskobik incelemede, normal hücreler arasındaki anormal hücrelerin aranıp bulunması amacıyla yapılan tarama işlemi; son derece dikkatle yapılması gereken, yüksek insan performansı yanı sıra deneyim gerektiren ve zaman alan oldukça zor bir süreçtir. PAP smear testi, hastalığın tanısı için çok iyi bir yöntem olmakla birlikte kusursuz değildir. Bu yüzden PAP smear tarama testinin düzenli aralıklarla yapılması büyük önem taşır. PAP SMEAR ÖRNEKLERİNİN TARANMASINDA BİLGİSAYAR DESTEKLİ GÖRÜNTÜ ANALİZ SİSTEMLERİ (OTOMATİK TARAMA SİSTEMLERİ) Pap smear örnekleri; laboratuvarda yüksek volüme sahip olması ve mikroskopik değerlendirmenin yüksek insan performansı gerektiren tümüyle manuel bir prosedür olması nedeniyle bilgisayar destekli otomatik tarama sistemleri için daima bir hedef olmuştur. Son yıllarda, büyük emek ve para harcanarak geliştirilmiş olan bu sistemlerin iki hedefi vardır; hastalığın tanısında doğruluk oranını yükseltmek ve laboratuvarda iş yükü açısından verimliliği arttırmak. Sistemin temel avantajı; daha fazla sayıda smear örneğini daha az hata ile, daha kısa sürede tarayabilmesidir. Bu cihazlar; otomatik bir mikroskop ve görüntüleri analiz eden bir bilgisayardan oluşur. Amerika, Avrupa ve Avustralya’da yapılan çalışmalarda insan tarafından yapılan manuel tarama ile karşılaştırıldığında, laboratuvar verimliliğinde ve tanı doğruluk oranında artış gözlenmiştir. Cihaz; optik hücre seçme algoritmasına sahiptir. Anormal hücreleri, çekirdek morfolojisi esasına dayanarak tanır. Anormal çekirdekler, normale göre daha iri olduğundan ve yüksek DNA içeriği nedeniyle daha koyu boyandığından sistem; “en iri ve en koyu renkli” objeleri (hücre çekirdeklerini) seçmeye programlanmıştır. Pap smear slaytındaki hücrelerin tamamını kısa sürede, hatasız, standart bir şekilde tarar ve anormal algıladığı hücreleri digital olarak işaretler. Daha sonra işaretlenmiş olan hücreler; sitoloji teknikeri tarafından ve son aşamada da PatolojiSitopatoloji uzmanı hekim tarafından değerlendirilerek yorumlanır ve final sitoloji raporu düzenlenir. Bu yeni teknolojinin; hastayı daha fazla koruması ve mikroskopik taramayı yapan sitoloji teknikerlerini ve uzman Normal hekimleri, anormal olan birkaç hücreyi bulmak için yüzlerce normal Pap smear slaytını taramasına bağlı ortaya çıkabilecek «Tükenmişlik Sendromu» ndan koruması umulmaktadır… PAP SMEAR TESTİNDE ANORMAL Anormal HÜCRELER SAPTANIRSA Anormalik derecesine göre; a) 612 ay sonra yeniden Pap smear testi yapılarak kontrol sağlanır; b) HPV varlığını ve tipini belirlemek amacıyla HPV testi yapılır; c) Rahim ağzı, jinekolog hekim tarafından mikroskop ile detaylı bir şekilde muayene edilir (kolposkopi) ve varsa şüpheli görünen odaklardan doku biyopsisi alınır. Kanserin erkenöncül lezyonunun varlığı, patoloji laboratuvarına gönderilen biyopsi örneğinde de doğrulanırsa, rahim ağzında lezyonun bulunduğu bölge basit bir cerrahi girişim ile çıkartılır ve böylece süreç kansere ilerlemeden durdurulur. RAHİM AĞZI KANSERİNDEN KORUNMADA HPV AŞISI Kadınlarda rahim ağzı kanserinin gelişmesini önlemek amacıyla, son yıllarda geliştirilmiş profilaktik (koruyucu) aşılardır. Koruyuculuğunun en az 4,5 yıl olduğu bildirilmektedir. Maksimum koruma için, 926 yaşlar arasındaki kız çocuklarının cinsel aktiviteleri başlamadan (yani virüs ile karşılaşmadan) önce aşılanması önerilmektedir. Aşı yalnızca kansere en sık neden olan HPV tiplerine (Tip 16 ve 18) karşı koruma sağladığından, rahim ağzı kanserlerinin geri kalan %30’una karşı korumadığı bilinmelidir. Dolayısıyla, aşılı olmak Pap smear testini geçersiz kılmaz. Aşı yapılmış olsa bile, düzenli olarak Pap smear testi yapılması önemli ve gereklidir. Düzenli Pap Smear Tarama Testi Hayat Kurtarır! CBT 1408 17 /14 Mart 2014