Katalog

12 Bilim Tarihi CBT 1437 /3 Ekim 2014 Cumhuriyetin elektriği Cumhuriyet yönetimi, İstanbul’daki elektrik kullanımını yaygınlaştırmak için 1926 yılında yeni ve daha büyük bir buhar türbini satın almıştı. OOOF OFF LİNE Tanol Türkoğlu [email protected] Canlı İnternet İstatistikleri İnternetle ilgili istatistikleri canlı sunan siteler, yeterince hızlı hareket edememenin bile geri kalmak anlamına geldiğinin basit birer örneği gibi. Internet ve onunla ilgili güncel istatistiklere ulaşmak yakın zamana kadar kolay değildi. Çoğunlukla araştırma şirketlerinin ya da kar amacı gütmeyen kurumların raporlarına bel bağlanıyordu. Ancak artık bu konuda da “canlı” veriler sunan web siteleri oluşmaya başladı. Hatta bazı web siteleri, anlık güncelleme yapan bu istatistikleri sunan sayaçlarını lisanslıyorlar. Yani dileyen parasını ödemek koşuluyla bu bilgileri kendi web sitesinde kullanabilir. Bu tür web sitelerinden olan internetlivestats.com sitesine göre bu yazının kaleme alındığı gün itibariyle internetle ilgili güncel bazı bilgiler şöyle • Toplam internet kullanıcı sayısı (global): 2 milyar 979 milyon 958 bin 700 • Toplam web sitesi sayısı (global): 1 milyar 71 milyon 893 bin • Bugün gönderilen eposta adedi: 98 milyar 805 milyon • Bugün yapılan Google arama adedi: 1 milyar 860 milyon • Bugün yazılan blog yazıları: 1 milyon 705 bin • Bugün gönderilen tweet sayısı: 315 milyon 925 bin • Bugün Youtube’da izlenen video sayısı: 3 milyar 639 milyon 910 bin • Bugün Instagram’a yüklenen foto sayısı: 55 milyon 155 bin • Bugün Tumblr sitesine yükleme sayısı: 61 milyon 631 bin • Aktif Facebook kullanıcı sayısı: 1 milyar 307 milyon 348 bin • Aktif Google+ kullanıcı sayısı: 646 milyon 940 bin • Aktif Twitter kullanıcı sayısı: 299 milyon 660 bin • Aktif Pinterest kullanıcı sayısı: 47 milyon 500 bin • Bugün yapılan Skype arama sayısı: 63 milyon 444 bin • Bugün hacklenen web site sayısı: 21 bin 500 • Bugün satılan bilgisayar adedi: 360 bin 700 • Bugün satılan akıllı cep telefon adedi: 1 milyon 785 bin 622 • Bugün satılan tablet adedi: 330 bin 180 • Bugünkü internet trafiği: 969 milyon Gb Osman Bahadır [email protected] İ stanbul’da geniş ölçekli ilk elektrik kullanımı, Haliç’teki Silahtarağa Elektrik Fabrikası’nın 14 Şubat 1914 tarihinde elektrik üretimine başlamasıyla olmuştu. Bu fabrikanın kurulması için ilk girişimler 1911’de başlamış ve 1912’de de 6.000 kilovatlık bir buhar türbini satın alınmıştı. Fakat Balkan savaşı ve 28 Eylül 1913’te İstanbul’da yaşanan ve fabrikayı da etkileyen sel felaketi nedeniyle elektrik üretimine başlanabilmesi ancak 1914’te gerçekleşebilmişti. Ülkemizde kömürle çalışan ilk termik sant 1912’de alınan buhar türbini ile 1926’da alınan rünümleri. ral olan bu fabrikada üretilen elektrik sadece Avrupa yakasında kullanılabiliyordu. Anadolu yakasının da elektrikten yararlanabilmesi için 1926 Mayıs’ında Boğaz’dan iki adet yüksek gerilim kablosu geçirilmişti. Fakat bundan önce fabrikanın elektrik üretme kapasitesi arttırıldı ve 18.000 kilovatlık güce sahip yeni bir buhar türbini satın alındı. Silahtarağa Elektrik Fabrikası’na yeni alınan buhar türbini ile ilgili olarak Ameli Elektrik dergisinin Nisan 1926 tarihli 5. sayısında (s.266269) yayınlanan “Silahtarağa Fabrikası’nın Yeni Türbini” başlıklı yazıda başlıca olarak (ve bugünkü dilimizle) şunlar söyleniyordu: “ Elektrik şirketi bu senenin başlangıcında, şimdiye kadar tesis ettiği makinelerin tamamından daha mükemmel ve kudretli yeni bir makineyi kesin olarak faaliyete geçirdi. Bu, elektrik üretmeye yarayan ve 18.000 kilovatlık bir enerji üreten bir buhar türbinidir. Bu rakamın ifade ettiği kudret (enerji) hakkında bir fikir oluşturmak için, adi bir lambanın 50 vatlık bir kudrete karşılık geldiği ve bir kilovat yakmak için 20 lamba gerektiği ve bu suretle yeni makinenin aynı zamanda bu lambalardan 360.000 adedini işletebileceğini hatırlatmak kafidir. Bu makinenin dönen kısımları dakikada 3000 ve saniyede 50 devir yapmaktadır. Bu harikulade sürate rağmen hiçbir sarsıntı duyulmadığı gibi, dönen kısımlara bakılınca bunların adeta hareketsiz oldukları zannedilir. Makinenin inşasında ve montajındaki sıhhat o derecededir ki, sabit kısımlar ile hareketli kısımlar arasında bazı yerlerde milimetrenin onda ikisini aşmayan, gayet ince aralıklar vardır. Bu makine, şehrin aydınlatılması, tramvayların hareket etmesi ve değirmenler, atölyeler, iplik fabrikaları vb. gibi birçok fabrikaların işlemesi için gerekli elektriği yalnız kendi başına sağlamaktadır. 25 sene evvel, elektrik üretmek için pistonlu buhar makineleri denilen, gelişmemiş ve çok yer kaplayan makineler kullanılıyordu. Buharlı türbinlerin icadı, elektrik sanayisinde devrim meydana getirerek, buhar türbininin kesit olarak gö büyük bir şehri beslemek için asgari boyutlarda sadece bir makinenin kullanılmasının yeterli olması imkanını vermiştir. Buhar türbinindeki kanatçıkların adedi 19.000’dir. İşte buharın bu kanatçıkların üzerine yaptığı sürekli etki, hareketli kısmın dakikada 3000 devir olarak seri şekilde dönmesini sağlamaktadır. Yeni türbin, sökülerek bir tarafa konmuş olan eski türbinin işgal etmiş olduğu mevkiye yerleştirilmiştir. Eski türbin 6.000 kilovatlık idi. Yeni makinelerin yapımında dikkate alınacak önemli hususlardan biri, her şeyden evvel makinenin işlemesindeki güvenlik derecesinin yüksekliği ve idaresindeki kolaylıktır. Böyle bir türbin makinesine 3 kişi nezaret etmektedir. Bu makinelerin sahip olmaları gereken bir diğer özellik de, az miktarda buhar ve dolayısıyla az kömür sarf etmeleridir. Yeni türbin eskisine nazaran yaklaşık % 25 oranında daha az kömür tüketmektedir. Makinenin yegane mahzuru, bu tür makinelerin tesisinin pahalıya mal olmasıdır. Mevcut makine dairesinin tekrar kullanılması ve bu yüzden azami miktarda meblağın tasarruf edilmesine rağmen, 18.000 kilovatlık yeni türbinin kurulması 500.000 Türk lirasına mal olmuştur.” Aynı web sitesinde bir saniyede yapılan işlem adetleri de yer almakta. Örneğin 1 saniyede; • Gönderilen tweet adedi : 7 bin 755 • Instagram’a yüklenen foto adedi: Bin 351 • Tumblr yüklemeleri: Bin 509 • Skype’ta yapılan konuşma adedi: Bin 548 • Internet trafiği: 23 bin 575 Gb • Google’da yapılan arama adedi: 45 bin 713 • Youtube’da izlenen video adedi: 89 bin 224 • Gönderilen eposta adedi: 2 milyon 337 bin 373 Bu istatistikleri yukarıdaki gibi hareketsiz bir kâğıt levha üzerinde değil de sürekli artan birer sayaç olarak bir ekranda izlemenin yarattığı etki daha farklı oluyor. Yeterince hızlı hareket edememenin geride kalmak anlamına geldiğini bu sayaçları izlerken kolayca anlayabiliyor insan. (Geleceğe Not : O sırada bizim sosyal gündemimizde okullarda baş örtmenin yaşı, dövme, piercing yaptırıp yaptırmama gibi önemli konular vardı).