Katalog

Sa l k Moleküler Görüntülemede Yenilikler Günümüzde Pozitron Emisyon Tomografisi/Bilgisayarlı Tomografi (PET/BT) entegre cihazı fonksiyonel düzeydeki görüntüleri kesitsel anatomik bilgiler ile değerlendiren eşsiz bir sistemdir. Klinik kullanıma girmesi, özellikle onkoloji alanında devrim yaratmıştır. Prof. Dr. M. Onur Demirkol – VKV Amerikan Hastanesi, Nükleer Tıp ve Moleküler Görüntüleme ve Tedavi Bölümü tedir. Ga68 PSMA PET/BT tetkiki ile prostat kanseri yaygınlığı, tedavi cevabının değerlendirilmesi en yüksek duyarlılık ile sağlanabilmektedir. PSMA ve benzeri moleküller tedavi edici radyoaktif ilaçlar ile işaretlenerek, yayılmış prostat kanseri tedavisinde de uygulamaya girecektir. Yakın gelecekte, konvansiyonel tedavi yöntemlerine (kemoterapi radyoterapi) yanıt vermeyen çeşitli onkolojik hastalıklarda tümörün içerdiği reseptör tipi, içerdiği özel moleküller, enzimatik yollar, belirlenecek, uygun radyoaktif peptitler seçilerek tedavileri yapılabilecektir. Bu konuda, önemli uluslararası merkezler ile koordineli çalışmalar yürütülmektedir. Son yıllarda uygulamaya giren diğer molekül, Flor18 sodyum florid’dir (NaF). Kemik PET/BT çalışmalarında kullanılmakta ve bölümümüzde rutin olarak yapılmaktadır. Kemik PET/BT incelemesi kemik sintigrafisi ile tamamen yer değiştirmek üzeredir. Bu yöntem ile daha sensitif ve daha spesifik olarak primer ve metastatik kemik lezyonlarının tanısı mümkün olacaktır. merkezimizde enjeksiyon sonrası toplam 23 saat geçireceğinizi düşünerek plan yapınız. PET/BT tetkikini isteyen doktorun istek yazısını ve bütün tetkiklerinizi (özellikle raporları ile birlikte tomografi ve MR filmleri, patoloji raporları, laboratuvar testleri gibi) yanınızda getirmelisiniz. A merikan Hastanesi, Nükleer Tıp Bölümü Moleküler Görüntüleme Merkezi en güncel teknolojiye sahip PET/BT sistemleri ile Türkiye ve Avrupa’daki en önemli merkezlerdendir. Merkezimizde iki adet PET/BT cihazı bulunmaktadır. Elimizdeki PET/BT sistemleri bu teknolojilerin geldiği son noktadır. Bir referans merkezi olarak planlanmış ve kurulmuştur. Bu sistem ile yaklaşık 2mm boyutunda ve metabolik olarak aktif lezyonlar görüntülenmektedir. Bu mükemmel görüntülemenin en düşük radyasyon dozuyla ve yarı zamanda sağlandığı düşünülürse gelinen nokta hayranlık uyandırıcıdır. PET/BT ÇEKİMİ Onkoloji hastalarında, iyikötü huylu kitlelerin ayrımını sağlamada, kanserin evrelendirilmesinde, tümörün habaset derecesinin ve organ içerisinde yaygınlığının tespitinde, tüm vücut metastazlarının belirlenmesinde, nüksü saptamada, tedavi yönteminin seçilmesinde, tedavi cevabının değerlendirilmesinde, radyoterapi planlamasında, gerçek tümör kitlesinin belirlenerek doğru yerin doğru dozda ışınlanmasını sağlamada kullanılır. Bu değerlendirmeler sayısal bilgi ile de desteklenir. Bu sayısal değerler ile tümör davranışının anlaşılması mümkün olur. Onkolojik hasta grubunda, PET tek seferde tüm vücudu görüntülemesi ile diğer tüm görüntüleme yöntemlerinin toplamından daha fazla bilgi veren eşsiz bir yöntemdir. Sonuç olarak, PET/BT olmaksızın birçok onkolojik hastanın değerlendirilmesi olanaksızdır . Günümüzde bütün bunlar için en yaygın kullanılan molekül, işaretli glikozdur. PET sistemlerinde kullanılan yaklaşık 200 molekülden biridir. İşaretli şeker molekülü, tümör hücrelerinin glikozu kullanma hızının artması prensibine bağlı olarak tümör metabolizmasını gösterir. Bunun yanında işaretli aminoasitler ile proteinler, DNA, reseptörler, antikorlar, hormonlar, ilaç molekülleri, enzimatik yollar görünür ve ölçülür hale getirilebilir. PET/BT, akciğer nodüllerinin habaset potansiyelini araştırmada, akciğer kanseri, lenfoma, melanoma, kalın bağırsakrektum, başboyun, özofagus kanserleri, meme, tiroit ve diğer endokrin tümörlerde, genitoüriner, pankreas, karaciğer, merkezi sinir sistemi, kasiskelet sistemi tümörlerinde kullanılmaktadır. Unutulmaması gereken nokta, bu tümörlerin hepsinin tek bir molekül ile görüntülenmesinin mümkün olmadığıdır. Tümör tipine ve yerleştiği organa bağlı olarak işaretli moleküller farklılık gösterir. Ülkemizdeki nadir, Avrupa’daki sayılı merkezlerde yapılabilen Galyum68 peptit PET/BT incelemesi bölümümüzde 2011 yılı itibari ile uygulanabilmektedir. Bu amaçla Sağlık Bakanlığı ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından lisanslanan ‘Sentez Laboratuvarı’ kurulmuş ve yüksek teknoloji gerektiren radyoaktif peptitlerin bölümümüzde işaretlenmesine başlanmıştır. Bu moleküler görüntüleme yöntemi, nöroendokrin tümörlerin tedavisinde devrim yaratmıştır. Bölümümüzde, Ga68 PET/BT ile bu tip reseptörlere sahip olduğu kanıtlanan tümörler, Lutesyum177 ve Ytrium90 işaretli peptitler gibi tahrip edici radyoaktif bileşikler ile tedavi edilmektedir. Bu tedavi yöntemleri yüksek başarı oranı ile uygulanmaktadır. Son günlerde prostat kanseri teşhis ve tedavisinde yeni bir dönem açan prostat spesifik membranöz antijen de (PSMA) sentez laboratuvarımızda Ga68 ile işaretlenebilmek ONKOLOJİ’DE KULLANIMI SAYILI MERKEZLERDEN BİRİ Moleküler görüntüleme ve tedavi alanında referans olark çalışan merkezimizde, ülkemizden ve çeşitli ülkelerden gelecek meslektaşlarımızın eğitimi ve deneyimlerinin paylaşılması mümkün olacaktır.Bu bölüm aynı zamanda Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi bünyesinde kurulacak olan Nükleer Tıp Moleküler Görüntüleme ve Tedavi Merkezi’nin çekirdeğini oluşturmaktadır. Pozitron emisyon tomografisi, nörolojik bilimlerde ve psikiyatride, beyin glikoz metabolizmasını, oksijen tüketimi ve kan akımını göstermede, Alzheimer hastalığı ve diğer bunama nedenlerinin ayırıcı tanısında, epilepsi odaklarının saptanmasında, sinir sistemiyle ilgili bir çok reseptör ve molekülün görüntülenmesinde kullanılmaktadır. Buna en yaygın örnek Parkinson hastalarında dopamin reseptörlerinin durumunun ve tedaviye cevabın değerlendirilmesidir. Kardiyoloji ve kalp damar cerrahisinde, koroner arterlerin kan akımının sayısal olarak belirlenmesi ve koroner arter hastalığı tanısı, kalp kasının yağ asidi, glikoz metabolizması ve oksijen tüketiminin gösterilmesi, reseptörlerin görüntülenmesi PET ile mümkündür. Kalp krizi geçiren hastalarda geri kalan canlı kalp dokusu miktarını belirlemede ve bu sayede revaskülarizasyondan yararlanacak hastaların seçiminde de kullanılmaktadır. Tüm bu uygulamalara ek olarak, 12 yıl içerisinde PET/MR cihazlarının da rutin kullanıma girmesi ile moleküler görüntüleme teknikleri ile çok daha detaylı tıbbi bilgilere ulaşılacaktır. REFERANS MERKEZİ OLARAK ÇALIŞACAK Size yardım edecek tekniker çekimden önce ve sonra yapmanız gerekenler konusunda sizi bilgilendirecektir. PET çekiminde hastanın kan şekeri seviyesinin belli aralıkta (60150mg/dL) olması gerekir. Bu nedenle hastanın kan şekeri parmaktan kan alınarak ölçülür. Kan şekeri seviyesi uygun ise hastaya PET görüntüleme için gerekli olan radyoaktif şeker (florodeoksi glukoz; FDG) toplar damar yolu ile enjekte edilir. Kan şekeri belirlenen değer arasında olmayan hastaya farklı prosedür uygulanır. Kalp çekilecek PET/BT hastalarında prosedür farklıdır. Radyoaktif şekerin vücut içerisindeki dağılımını tamamlaması için hasta 1 saat sakin, loş ve rahat bir ortamda bekletilir. Enjeksiyon sonrasında herhangi bir farklılık hissedilmez. Hasta çekim için hasta PET/BT kameraya sırtüstü yatırılır. Yaklaşık 20 dakika sürecek çekim esnasında vücudunuz tamamen gevşemelidir ve olabildiğince hareketsiz yatmalısınız. Uzun süre hareketsiz yatmakta zorlanabilecek hastaların (örneğin ağrılı hastalar) önceden haber vermesi uygundur. Çalışmanın tipine bağlı olarak, size kontrast madde de verilebilir. Bu BT görüntüsünün kalitesini artırmak için bir boyamadır. Ga68 peptit PET/BT ve kemik PET çalışmalarında bekleme süresi farklıdır. Hastaların özel bir odada bekleme ihtiyacı yoktur. SIK SORULAN SORULAR PET/BT öncesi yapılması gerekenler Standart PET/BT çekimleri için açlık gerekmektedir. Bu nedenle randevu saatinden en az 4 saat önce hafif bir yemek yemeli veya kahvaltı yapmalı ve daha sonra bol miktarda su veya şekersiz içecekler içmelisiniz. Tuvalet ihtiyacınızı gidermenizde hiçbir mahsur yoktur. Kullandığınız ilaçları kesmenize gerek yoktur. Sadece şeker (diyabet) ilaçları PET görüntülerini etkileyebilir. Bu nedenle şeker hastalarının Nükleer Tıp bölümü doktorları ile çekim öncesi temasa geçmesi gerekmektedir. Eğer mümkünse, çekimin yapılacağı gün rahat bir kıyafet giyiniz ve uykusuz kalmamak için kafeinden kaçınınız. PET/BT ile ilgili olarak HASTA HAZIRLIĞI NASIL YAPILMALI? Ne kadar radyasyona maruz kalıyorum? PET’de kullanılan radyoaktif maddenin vücuttan atılma/yok olma hızı çok yüksektir. Genelde dakikalar veya saatler ile ifade edilir. Çekim sonrası diğer kişiler ile herhangi bir mesafe bırakmak gerekmemektedir. Bu nedenle çocuklarda bile güvenle kullanılabilen bir görüntüleme yöntemidir. Ancak herhangi bir bilinen ve kanıtlanmış etkisi olmadığı halde çekim sonrası 12 saat hamileler ve 16 yaş altı çocuklardan 12 metre kadar uzakta olmanız önerilmektedir. Bütün tıbbi bilgilerimi anlatmalı mıyım? Tüm tıbbi sorunlarınızı, rahatsızlıklarınızı işlemi gerçekleştirecek hekime anlatmalısınız. Size radyoaktif ilaç ve kontrast madde verilmeden önce kalp problemi, böbrek problemi, diyabetik, astım ve alerji gibi rahatsızlıklarınızın olup olmadığını hekime söylediğinizden emin olun. Hamilelik şüpheniz varsa ya da halihazırda kemoterapi ve/veya radyoterapi görüyor iseniz, tüm bunları eksiksiz olarak belirtiniz. Yanınızda tüm tıbbi belgelerinizi (laboratuvar, görüntüleme, tedavi) ve kullandığınız ilaçları getiriniz. CBT 1402 17 / 31 Ocak 2014 Bu çekim bize nasıl yardımcı olacak? PET ve BT, hastalıkların teşhisi ve takibi için çok önemli bilgiler veren görüntüleme yöntemleridir. PET vücudun metabolizma ve biyolojisi hakkında daha fazla bilgi verir, fakat bu işlemde tümörün tam lokalizasyonunu belirlemede yetersiz kalabilir. PET bir tümörün varlığını ve yerini açığa çıkartabilir, BT tümörün tam lokalizasyonunu belirler, PET görüntülerinin kalitesini arttırır. Bu müthiş teknolojinin hastaya yararı, erken teşhis, doğru evreleme, doğru tedavi ve hasta takibidir.