Katalog

OOOF OFF LINE Tanol Türkoğlu ([email protected]) BİLİM TARİHİ Google’ın yayınladığı yıllık istatistikler bir yandan global ya da ülke/şehir bazında yıllık eğilimleri gösterirken, diğer yanda şehir bazında gün gün hangi aramaların en çok yapıldığını da listelemekte. Emin Kalmuk Prof. Emin Kalmuk, İTÜ Elektrik Fakültesi’nin kuruluşunda en büyük emeği bulunan bilim insanlarından biridir. Osman Bahadır [email protected] 2013 Google İstatistikleri Google 2013 istatistikleri yayınlandı. Buna göre gerek global anlamda gerekse de ülke bazında en çok nelerin arandığı çeşitli kategorilere göre sıralanmış durumda. Buna göre Türkiye’nin en popüler on araması şöyle : 1) eOkul 2) OSYM 3) Altın Fiyatları 4) İşkur 5) Pepe 6) Rüya Tabirleri 7) Wolfteam 8) Gangnam Style 9) Justin Bieber 10) Ankaranın Bağları. Dünyada ise ilk on şöyle : 1) Nelson Mandela 2) Paul Walker 3) iPhone 5s 4) Cory Monteith 5) Harlem Shake 6) Boston Marathon 7) Royal Baby 8) Samsung Galaxy S4 9) PlayStation 4 10)North Korea. Bunun yanı sıra farklı kategorilerde en popüler onluk listeler de çıkarılmış durumda. Örneğin en çok aranan diyetler listesinde “göbek eriten diyet” bir numara. Diziler kategorisinde ise Güneşi Beklerken en çok aranan dizi olmuş. Filmlerde Celal ile Ceren, tatil yerleri kategorisinde Antalya, tariflerde sarımsak çayı, şarkıcılarda ise Müslüm Gürses en popüler aramalar. Nasıl yapılır bölümünde ise “abdest nasıl alınır” araması başı çekiyor. Global açıdan bakıldığında en çok dikkat çeken olay Boston Maratonu iken, tüketici elektroniğinde iPhone 5s, filmlerde Man of Steel, TV şovlarında Under the Dome en çok aranmış. Öte yandan Google’da bir başka istatistik daha var. O da gün gün Google’da yapılan aramaların neler olduğunu (belli başlı şehirler bazında) görüntülemek. Tabii bunlar günlük olduğu için genel listede yer almıyor ancak kısa süreli eğilimlerin neler olduğunu, gündemle paralelliğini görmek açısından önemli. Örneğin İstanbul’da yılın ilk günlerinde “milli piyango sonuçları” revaçta iken, yılın belli dönemlerinde “AÖÇ sınav sonuçları” ya da “ÖSYM” öne çıkabiliyor. Keza Mayıs Haziran aylarında “gezi parkı olayları” ya da “duran adam” aramaları öne çıkarken, ünlü bir kişinin öldüğü günlerde onunla ilgili aramalar günlük listede yer alıyor (örn. Müslüm Gürses, Metin Serezli, Neşet Ertaş, Turgut Özakman, Tuncel Kurtiz gibi). Buna ek olarak ilginç bazı aramalar da listede yer almış. Örneğin “Kaşıkçı Elması nerede bulunmuştur”, “ahenk kaidesi”, “abiye ne demek”, “niagara şelalesi” gibi. Benzer şekilde farklı şehirlerin de yıllık arama eğilimlerini izlemek mümkün. New York, Londra, Paris, Berlin gibi bildik şehirlerin yanı sıra, Abuja, Galvay, Yekaterinburg, Chengdu gibi daha az popüler şehirlerin istatistikleri de sitede yer almakta. Google istatistikleri gerek global anlamda gerekse de ülke ya da şehir bazında netizenlerin internet kullanımı hakkında bilgi vermesi açısından temel göstergelerden bir tanesi. Bu istatistikler başka ilginç bilgilerin üretilmesini de sağlayabiliyor. Örneğin İstanbul istatistiklerinde sıkça popüler televizyon kanallarının ismi öne çıkıyor. Bu demektir ki Türk kullanıcısı kanalın URL adresini internet tarayıcı programına direkt yazmak yerine Google’da arama yapıp gelen listedeki (büyük bir olasılıkla birinci) seçeneği seçerek web sitesine gidiyor. Bunu bir analoji ile açıklamak gerekirse Türk kullanıcısı adeta bir cafede oturmuş çayını içerken, elini uzattığında yetişebilecek mesafede olan peçetelikten peçete almak için garsonu çağırıp kendisine bir peçete uzatmasını isteyen müşteri gibi kullanıyor interneti. M ühendis Mektebi’nde (bugünkü İTÜ) Emin Hoca adıyla tanınmış olan Prof. Mehmet Emin Kalmuk’un İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Fakültesi’nin temellerinin atılmasında çok büyük bir rolü oldu. 1869’da İstanbul’da doğan Mehmet Emin Kalmuk, küçük yaşta babasını kaybettiği için büyük zorluklarla karşılaştı. Darüşşafaka Lisesi’nden birincilikle mezun olduktan sonra bu okulda matematik öğretmenliğine atandı. Öğretmenlik yaparken aynı zamanda PostaTelgraf İdaresi’nde de çalışıyordu. Daha sonra da Fransa’ya gönderildi ve 1899’da ülkesine döndü. (Çok ilginçtir ki, 1880’li yıllarda Darüşşafaka Lisesi, Osmanlı ülkesinde elektrik bilgisinin verildiği en önemli eğitim merkezi durumundaydı. Bu durum elbette 1880 yılında Darüşşafaka Lisesi’nin öğretim programına elektrik derslerinin koyulmuş olmasından kaynaklanıyordu. Bu dersleri veren kimse de, Osmanlı Posta ve Telgraf Nezareti’ne danışmanlık yapan Fransız elektrik mühendisi Emile Lacoine (18351899) idi. Darüşşafaka’da ve elektrik derslerinde başarılı olan öğrenciler, liseden mezun olduktan sonra telgraf ve telefon tekniği öğrenmeleri için Fransa’ya gönderiliyordu. Ünlü bilim insanı Salih Zeki ve yazar Ahmet Rasim de bu okulu birincilikle bitirdikten sonra Fransa’ya gönderilen öğrenciler arasındaydı). Emin Kalmuk İstanbul PTT idaresinde çeşitli görevlerde bulunduktan sonra telgraf ve telefon işleri müdürlüğü de yaptı. Bu kurumun gelişmesinde ve özellikle telefon ve telgrafın ülkemizde etkin hale gelmesinde büyük hizmetleri oldu. Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na Almanya’nın yanında girmesi nedeniyle ülkemizden ayrılan 25 İngiliz mühendis ve teknisyeninden devraldığı İstanbul telefon tesislerini dört Türk teknisyen ile mükemmel bir biçimde yönetmiş ve telefon konuşmalarının aksamadan sürmesini sağlamıştır. Emin Kalmuk, Köln, Paris, Budapeşte, Londra ve Lizbon’da toplanan uluslararası telgraf ve telsiz telgraf kongrelerinde Türkiye’yi temsil etmiş, KastamonuBakü, MarmarisLazkiye denizaltı kablolarının döşenmesinde, İstanbulElAriş havai hattının yapılmasında, İstanbulKöstence kablosunun tamirinde ve LazkiyeKıbrıs kablosundaki arızanın giderilmesinde büyük başarılar göstermiştir. (Romanya hükümeti, 1919 yılında İstanbulKöstence kablosunun tamir edilmesi için eleman bulamayınca Fransa’dan yardım istemiş, fakat verilen cevapta bu işin Türkiye’de telgraf mühendisi olan Emin Bey tarafından mükemmel bir biçimde yapılabileceği bildirilmişti. Nitekim başvuru üzerine Emin Kalmuk bu sorunu çözümlemişti. Emin Bey’in bir özelliği de son derecede özverili bir insan olmasıydı. Örneğin, LazkiyeKıbrıs kablosundaki arızanın giderilmesi çalışmaları sırasında, birlikte çalıştığı İngiliz mühendisler Emin Bey’e ülkesinde ne kadar maaş aldığını sorduklarında, Emin Bey de o zaman devletten aylık olarak 750 kuruş aldığını söylemekten utandığı için, “45 İngiliz lirası alıyorum” demişti. İngilizler de bu parayı dahi az gördüklerini söylemişlerdi.) Emin Kalmuk, Darüşşafaka’da 27 yıl hocalık yapmış, bu sürenin 18 yılında ücret almamıştır. Ayrıca İstanbul Darülmuallimin’de ve Darülmuallimat’da, Yüksek PTT Mektebi’nde, Askeri Fen Tatbikat Mektebi’nde öğretim görevinde bulunmuştur. Mühendis Mektebi’ndeki görevine ise 1927 yılında geometri hocası olarak başlamış, 1929’da müderris olmuş ve 1934’te de, İstanbul Üniversitesi’nde daha önce kurulmuş bulunan Elektromekanik Enstitüsü’nün Mühendis Mektebi’ne devredilmesi üzerine bu okulun bünyesinde Elektrik Fakültesi’nin kurulmasında özellikle Prof. Burhanettin Sezerar ve Prof. Fuat Külünk ile birlikte büyük bir hizmet vermiştir. 1935 yılında kurulan Muhabere Şubesi’nin yönetimine Prof. Emin Kalmuk atanmıştı. Muhabere Şubesi’ndeki telgraf ve telefon derslerinin açılması ve geliştirilmesi başlıca olarak onun eseridir. Prof. Emin Kalmuk, 1915 yılında yayınladığı Elektrik ve Mıknatısiyet Dersleri, Mukaddimat adlı kitabında (256 sayfa), statik elektrik, elektrik alanları, mıknatısiyet, elektromıknatıs alanları, elektrik ısısı, elektrik akımının yarattığı kimyasal olaylar vb. konularını işlemektedir. 1921 yılında yayınlanan Telgrafı Elektrik, Kısım I adlı kitabında (416 sayfa) ise telgrafın tanımını vermekte, telgraf devresini, pusulaları, elektrik kaynağını, pilleri, telgraf pillerini, hat pilini, mors telgrafını vb. anlatmaktadır. Telefon Aletleri ve Techizatı adlı 1938’de Yüksek Mühendis Mektebi Kütüphanesi yayını olarak basılan kitabının da (327 sayfa) onun önemli bir yayını olduğunu söyleyebiliriz. 31 Aralık 1943’te kendi isteğiyle emekliye ayrılan Ord. Prof. Emin Kalmuk 20 Mart 1954 tarihinde İstanbul’da vefat etti. Onun ülkemiz biliminin gelişmesindeki unutulmuş kurucu hizmetlerini saygıyla anıyoruz. BİR RİCA Okurlarımızdan da bir ricada bulunuyoruz: Ord. Prof. Emin Kalmuk, kendi el yazısıyla 33 sayfa tutan yaşam öyküsünü yazmıştı. Onun bu notları şimdiye kadar yayımlanmadı. Bu notların kimde veya nerede olduğuna dair bilgisi olan okurlarımızdan bizi bilgilendirmelerini rica ederiz. CBT 1397 12 /27 Aralık 2013 Bilim Akademisi Konferansları19 İmgeler ve Algı Bilim Akademisi popüler bilim konferanslarının 19.’su 28 Aralık 2013 Cumartesi günü 17:00’de Bahçeşehir Üniversitesi Beşiktaş yerleşkesi Fazıl Say Salonu’nda gerçekleştirilecek. Konferansta Prof. Dr. Bülent Sankur “İmgeler ve Algı” başlıklı bir konuşa yapacak. Ayrıntılı bilgi için. www.bilimakademisi.org