Katalog

Sağlık Osteoartrit: Kireçlenme Osteoartrit, romatizmal hastalıkların en sık görülenidir. Bunun yanında kas iskelet sistemi hastalıkları içinde en fazla yeti kaybına neden olan hastalıktır. Dr. Yaprak Ataker, Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü Halk arasında kireçlenme olarak bilinen osteoartrit eklem kıkırdağının bozulması ve kıkırdak altındaki kemikteki değişimlerle seyreden, dünyada en yaygın olarak görülen eklem hastalığıdır. Osteoartrit yalnız insanların değil tüm omurgalıların hastalığıdır. İlkel hayvanlarda, balık, kuş, mamut ve mağara ayılarında osteoartrit gösterilmiştir. Küçük dinozorların fosillerinde ayak bileğinde, tarih öncesi kanguruların bacaklarında osteoartrit varlığı, bu hastalığın kemiğin evrimsel sürecinde erken dönemlerinden beri var olduğunun kanıtıdır. Osteoartrit, romatizmal hastalıkların en sık görülenidir. Bunun yanında kas iskelet sistemi hastalıkları içinde en fazla yeti kaybına neden olan hastalıktır. Toplum taramalarında erişkinlerin %37’de osteoartrite bağlı röntgen bulgularına rastlanmıştır. Bunların dörtte birinde ise orta şiddetli hastalık vardır. Osteoartrit, metabolik kemik hastalıkları (Akromegali, kalsiyum depo hastalıkları gibi), inflamatuar eklem hastalıkları (inflamatuar artritler, septik artritler gibi), anatomik bozukluklar (bacak boyu kısalıkları, doğumsal kalça çıkığı gibi), travmalar (kırıklar, eklemi zorlayan tekrarlayıcı küçük travmalar gibi) ikincil nedenlerle olabileceği gibi hiçbir nedene bağlı olmaksızın da gelişebilir. Birincil osteoartrit denen bu tip özellikle 40 yaşından sonra görülür. Osteoartrit çoğunlukla aynı ailede birden çok kişide görülebilir; ne var ki genetik faktörlerin yanında başka risk faktörleri de vardır. Elde nodüllerle seyreden osteoartriti olan bir kişinin birinci derece akrabalarında osteoartrit görülme olasılığı 2 kat daha fazladır. Bu tip osteoartrit kadınlarda daha fazla görülür. Obezite, osteoartrit gelişiminde ikinci sıradaki risk faktörüdür. Obezite özellikle vücut ağırlığını taşıyan diz, kalça gibi eklemleri etkiler. Kas iskelet sistemi yaralanmaları bir diğer risk faktörüdür. Tekrarlanan eklem yüklenmesine yol açan çiftçilik, madencilik, bale gibi bazı meslekler de osteoartrit gelişme riskini arttırırlar. Osteoartritin görülme sıklığı ilerleyen yaşla beraber artar ancak yaşlanma osteoartrit sebebi değildir. Osteoartrit genç erişkinlerde daha çok yaralanma, biyomekanik bütünlüğün kaybına bağlı gelişebilmekle beraber en çok yaşlılarda görülür. Osteoartrit sıklığı kadınlarda erkeklere göre daha fazladır. Yaşa göre bakıldığında 45 yaşın altında erkeklerde sıklık fazlayken, 45 yaşın üzerinde kadınlarda daha sık görülmektedir. Kireçlenme nedir? rasında 30dk’dan kısa süren eklem tutukluğundan yakınırlar. Esneklik kaybı eklemin kullanımını zorlaştırır. Eklemin hareketi ile gıcırtı, sürtünme hissi olur. Etkilenen eklemde kemik çıkıntılar oluşur. Etkilenen eklemde şişlik görülebilir. Eklem yüzeyini kaplayan kıkırdağın doğal yapısını kaybetmesi ve yıpranması ile başlar. Kıkırdak altındaki kemikte osteofit denen düzensiz yeni kemik oluşumu başlar. Eklem aralığı daralır. Birincil osteoartritte el parmaklarının küçük eklemlerinde nodüller oluşur ve bu nodüllerle beraber eklemlerde şekil bozuklukları gelişir. Osteoartritin tanısı için direk grafi (röntgen) yeterlidir. Ayırıcı tanı açısından bilgisayarlı tomografi, manyetik alan görüntüleme, sintigrafi gibi ileri görüntüleme tetkikleri istenebilir. Osteoartrite özgü tanısal bir laboratuvar (kan, idrar) testi yoktur. Ancak iltihabi romatizmal hastalıkları dışlamaya yönelik laboratuvar tetkikleri yapılması gerekebilmektedir. Ayırıcı tanı için gereken olgularda eklem sıvısı analizi yapılır. Osteoartrit yıllar içinde ilerleyen geri dönüşümsüz bir süreçtir ve tam bir tedavisi yoktur. Tedavide amaç ağrıyı ortadan kaldırmak ve fonksiyonu arttırmaktır. Ağrı çok şiddetliyse cerrahi tedavi gerekebilir. Hafif osteoartritte ağrı vardır ancak günlük yaşam aktivitelerini kısıtlayacak düzeyde değildir. Bu durumda doktorunuzun aşağıdaki önerilerde bulunabilir: İstirahat: Ağrı ve enflamasyon (yangı) olan eklem 1224 saat istirahat ettirilir. Eklemin tekrarlayıcı hareketleri kısıtlanır ve saat başı 10 dk mola verilmesi önerilir. Egzersiz: Ağrı azaldıktan sonra yürüyüş, yüzme, bisiklet gibi hafif egzersizlere başlanır. Eklemi sabitleyen kas dokusunu güçlendirmeye, dayanıklılığı arttırmaya yönelik egzersizler yapılır. Ağrılı, şiş, hassas eklemleri zorlayan egzersizlerden kaçınılmalıdır. Egzersiz sonrası 2 saatten uzun devam eden ağrı varsa eklem zorlanmış olabilir. Kilo verme: Aşırı kilo diz ve kalçalar gibi yük taşıyan eklemlerdeki stresi arttırır. Birkaç kilo dahi vermek eklemlerdeki stresi azaltarak ağrıyı azaltır. Sıcak soğuk uygulama: Hem sıcak hem de soğuk ağrınızı azaltabilir. Dolaşım veya duyu problemi olan kişiler sıcak ve soğuk uygulamalarını doktor kontrolü olmadan yapmamalıdır. Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Fizik tedavi ajanları ile ağrı ve enflamasyon azaltılırken, etkilenen eklemler ve osteoartritin şiddeti göz önünde bulundurularak kişiye özel egzersiz programı düzenlenir. Atel veya tabanlıklar: Ağrıyı azaltmaya yönelik özel ateller, tabanlıklar kullanılabilir. Bunlar ya eklemi hareketsiz kılarak istirahate sevk eder, ya da eklemi destekleyerek üstüne binen stresi azaltır. Orta düzeydeki osteoartritte tedaviye ilaçlarla başlanabilir. Ancak burada ilaç tedavisi tek başına yeterli değildir; kilo kontrolü ve egzersiz osteoartrit tedavisinin olmazsa olmazıdır. İlaç tedavisinde basit ağrı kesiciler, steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar doktorunuzun önerisi doğrultusunda kullanılabilir. Bütün bu tedavilere rağmen ağrı halen devam Eklemlerde ne gibi bir değişiklik meydana getirir? ediyorsa osteoartrit şiddetli seyrediyor demektir. Bu durumda kuvvetli ağrı kesiciler, eklem içi kortizon enjeksiyonu, eklemin kayganlaşmasını sağlayan viskosuplemantatif tedaviler uygulanabilir. Osteoartrite bağlı ağrı zaman zaman alevlenir. Bu alevlenmeler ile başa çıkabilmek için alınabilecek önlemler: • Sağlıklı beslenme ile kilo kontrolünü sağlayın. • Doktorunuzun önerdiği şekilde ilaç tedavinizi uygulayın. • Ağrılı ekleminizi koruyacak yardımcı cihazlar (Baston, koltuk değneği vs) kullanabilirsiniz. • Eklemlerinizi zorlayacak aktivitelerden kaçının. Örneğin sıkı bir kavanozu açmak, bez sıkmak, uzun süre çömelik pozisyonda çalışmak gibi. • Taşınan cismin ağırlığını birkaç ekleme dağıtın. Örneğin ağır bir cismi taşırken iki elinizi kullanın. • Duruşunuzu düzeltin. Kötü duruş ile eklemlerin yük dağılımı bozulur, kaslar ve bağlar gerilir. Duruşunuzu geliştirmenin en kolay yolu yürüyüştür. Hızlı yürüdükçe dik durmak için kaslarınız daha çok çalışır. Yüzme sporu da duruşu geliştirmeye yardımcı olan bir spordur. • Doğru ayakkabı seçimi diz, kalça, omurga osteoartritinde eklemlerin yük dağılımını dengelemeye yardımcı olduğundan özellikle önemlidir. Osteoartrit zamanla ilerleyen dejeneratif bir hastalıktır. Osteoartriti olan hastaların üçte birinde belirgin yetersizlik gelişir. Eklem ağrısı ve sertliği günlük hayatı kısıtlayacak şekilde hayatı etkileyebilir. Bazı kişiler artık çalışamaz hale gelebilir. Ağrı ve fonksiyon kayıpları bu kadar şiddetlendiğinde protez önerilebilir. Cerrahi tedavi uygulanamayan kişiler ağrı tedavisi ve yardımcı cihazlarla günlük yaşamını sürdürebilir. Kireçlenmesi olan kişi nelere dikkat etmeli? Kireçlenmenin nedenleri nelerdir? Kireçlenme tanısı nasıl konur? Kireçlenme nasıl tedavi edilir? Kireçlenme genetik bir rahatsızlık mıdır? Kireçlenmenin komplikasyonları nelerdir? Kireçlenmenin yaşla ilgisi var mıdır? Osteoartritin en önemli belirtisi ağrıdır. Ağrı hareket sırasında veya sonrasında artar. Eklemler dokunmakla hassastır. Hastalar sabah uyandıklarında veya uzun süre istirahat son Kireçlenme belirtileri nelerdir? CBT 1393 17 / 29 Kasım 2013 Osteoartrit vücudumuzdaki herhangi bir eklemi etkileyebilir. En sık el, omurga, yük taşıyan kalça, diz gibi büyük eklemleri tutar. Osteoartrit tek eklemi tutabileceği gibi birden fazla eklemi etkileyebilir. Kireçlenmenin en sık görüldüğü yerler nereleridir? Cerrahi tedavi diğer tedavi yöntemlerine cevap vermeyen olgularda uygulanır. Cerrahi tedavi seçenekleri şunlardır: Protez (Eklem replasmanı): Etkilenen eklem yüzeyi çıkarılarak yerine metal protezler yerleştirilir. Kalça ve diz en sık protez uygulanan eklemlerdir. Günümüzde omuz, el bileği, parmak, ayak bileği protezleri de uygulanmaktadır. Protez cerrahisi ile aktif, ağrısız yaşam hedeflenir. Eklem çevresinin temizlenmesi (debritman): Eklem içinde serbest gezen kemik, kıkırdak parçalarının temizlenmesidir. Özellikle dizde yırtılmış kıkırdak, serbest cisimlere bağlı kilitlenme varsa faydalıdır. Artroskopik (kamera sistemi) olarak uygulanır. Eklemin dondurulması (artrodez): Eklem hareketi cerrahi olarak engellenerek ağrı ortadan kaldırılır. Ancak eklem hareketliliği engellenmiş olur. Protez uygulanamayacak olgularda veya eklemlerde seçenektir. Kireçlenme tedavisinde cerrahi hangi durumlarda uygulanır?