Katalog

OOOF OFF LINE Tanol Türkoğlu ([email protected]) BİLİM TARİHİ Meselesi gerçekten ticari amaçlı korsanla mücadele olan ilgili kamu kurumlarının teknik anlamda sağlıklı çözümler üretmesi gerekir. Bunu beklemek ve bu beklentisini dillendirmek ise günümüzün bilinçli vatandaşının bir vatandaşlık görevidir. Wallace’ı anma yılı Doğal seçilim yoluyla evrim kuramının yaratıcılarından Alfred Russel Wallace, ölümünün 100. yılında çeşitli etkinliklerle anılıyor. Osman Bahadır [email protected] Korsanla Naif Mücadele Tasarı halindeki yeni Fikir Sanat Eserleri Kanunu’nda ilginç bir madde var. Buna göre internet erişim hizmeti sunan firmalar mecburen altyapılarına müşterilerini izleyen bir yazılım eklemek zorunda kalacak. Bu yazılım, abonelerin internetten yasadışı olarak bir müzik ya da film dosyası indirip indirmediğini kontrol edecek. Bu kontrole takılan kişilere önce uyarı mesajı gidecek, devam ederse yaptırım uygulanacak. Böyle bir kontrol modeli akla farklı şeyler getiriyor. Artık müzik ya da film indirme devrinin neredeyse kapanmış olduğu bir devirde böyle bir kontrol modelinin önerilmesi basitçe bürokrasinin her zamanki geç kalması olarak mazur görülebilir mi? Yoksa kaçak mp3 arıyorum diye böyle bir kontrol marifetiyle internet kullanıcıları daha geniş bir anlamda denetim altında mı tutulmak isteniyor? Müzik ya da film dosyası indirmek demode olmak üzere. Çünkü bir yanda ücretsiz ve yasal olarak müzik dinleme imkanı sunan siteler var, diğer yanda da film izlemek isteyenler “streaming” denen bir model ile film izliyor; artık bilgisayarına dosya indirmiyor. Öte yandan teknik olarak böyle masumane bir kontrolü yapacak mekanizma internete erişenlerin herşeyini de kontrol edebilir kapasitede olacaktır. Kontrol mekanizmasına müzik dosyalarını denetimle başlayacak altyapının, örneğin kişinin sosyal medya etkileşimini de denetler hale gelmemesi için hiçbir teknik engel yok. Hele internet kullanıcılarının 2011’deki İnternetime Dokunma eyleminden beri devlet bürokrasisiyle arasındaki ilişkisinin nahoşluğu anımsanırsa, zedelenmiş olan güven müessesinin üstüne böyle bir “çizgi dışına kayma potansiyeli olan” modelin kurulması gerginliği daha da artıracaktır. Malum Gezi Parkı olayları sırasında ve sonrasında sosyal medya topa tutuldu ve çeşitli tedbirler alınacağından bahsedildi. Yukarıda anılan yasaya eklenecek böyle bir denetim mekanizması her ne kadar konuyla doğrudan ilgili görünmese de kurulacak olan bu tür bir yazılım altyapısının kontrol yelpazesinin zaman içinde genişleyebilme imkanına sahip olması sütten dili yananları ciddi anlamda düşündürüyor. Peki bu tartışmaya kurban gitmek üzere olan telif olgusuna korsan saldırılara karşı ne yapılabilir? Öncelikle ticari amaç güden korsan faaliyetlere tolerans gösterilmemesi gerektiği aşikardır. Ancak alınacak tedbirlerin de güncel ve sonuç verici olması gerekir. Bugün korsan müzik ya da film satışında internetten dosya indirme eylemi acaba ne kadar kritik? Internet üzerinde herhangi bir web sitesinden korsan yollarla dosya indirip bunu çoğaltarak korsan satış yapma senaryosu bugünün korsan probleminin en naif çözümlemesi olsa gerek. Korsan müessesesi bir CD ya da DVD’yi yüzlerce adet çoğaltmak için nasıl ki bilgisayarın cd sürücünü kullanmıyorlarsa, çoğaltılacak master kopyayı bulmak için de internet üzerindeki web sitelerini kullanmıyorlardır. Çok basit bir nedenden dolayı. Zamanın bu kadar süratle tüketildiği bir çağda kimsenin oturup da internet üzerinden saatlerce arama yapıp en güncel filmlerin korsan versiyonlarını bulmaya vakti yok. Meselesi gerçekten ticari amaçlı korsanla mücadele olan ilgili kamu kurumlarının teknik anlamda daha sağlıklı çözümler üretmesi gerekir. Bunu beklemek ve bu beklentisini dillendirmek ise günümüzün bilinçli vatandaşının bir vatandaşlık görevidir. D CBT 1393 12 /29 Kasım 2013 samlı araştırmalar yaptı ve türlerin niçin farklı bölgelerde farklı oldukları sorusuna yanıt bulmaya çalıştı. (Bali ile Lombok adaları arasındaki dar fakat derin boğaz, iki farklı faunayı birbirinden ayırıyordu. Wallace, bir tarafta Asya’nın tipik hayvanlarının, diğer tarafta ise Avustralya’nın tipik hayvanlarının yaşadığını saptamıştı. Bu sınır, bugün Wallace Çizgisi olarak anılmaktadır). Bağımsız keşifler, sadece kaşiflerini yüceltmekle kalmaz, fakat aynı zamanda keşfin objektiflik derecesinin yükselmesini de sağlar. Bu nedenle Wallace’nin doğal seçilim yoluyla türlerin evrimi kuramı, Darwin’in aynı kuramını güçlendiren bir gelişme olmuştur. Fakat Darwin’i Wallace’dan ayıran en önemli fark, türlerin evriminde doğal seçilimin temel bir rol oynadığını kabul etmesine karşın, evrimi etkileyen başka mekanizma ların da bulunduğunu söylemesiydi (örneğin organizmalar daki karşılıklı değişim olgusu, doğal seçilimle gelişmiş bir organın, seçilimle ilgili olmayan başka bazı işlevlere sahip olaAlfred Russel Wallace bilmesi vb.). Wallace ise evrimi dotam zamanı olduğunu” ileri sürdü. ğal seçilimle açıkladı ve evrimi etkileyen başka Evrim kuramının geliştirilmesinde Darwin faktörlere önem vermedi. Nitekim bu şekilde ile Wallace’ın taşıdıkları tarihsel roller, bitme bakmasının bir sonucu olarak, ilkel insanların yen bir tartışmanın konusudur. Stephanie Pain bugünkü insanlarınkinden farksız olan beyin yade yazısında, çok açık olmamakla birlikte, sanki pılarının ve zeka potansiyellerinin doğal seçilim Wallace’ın Darwin’in gölgesinde kalarak gerçek ilkesiyle açıklanamayacağını düşününce de medeğerinin ve rolünün bilim dünyasınca tam ola tafiziğe yöneldi. rak anlaşılmamış olduğu gibi bir tutum takınıyor. Darwin’in saha araştırmasının süresi, WalBu çerçevede, Chicago Müzesi’nden lace’ınkinden kısaydı ama onun araştırmalarının Lawrence Heaney’nin, “Wallace’ın, evrim ku kapsamı daha genişti ve bakışı çok yönlüydü. Bu ramının tarihinde bir dipnot ya da Darwin’in yüzden de bir güçlükle karşılaştığında bilimsel ‘destekleyicisi’ olmaktan çok daha fazlası oldu yaklaşımdan uzaklaşmadı. ğunu hatırlatmanın tam zamanıdır” sözlerine yer Wallace’ın evrim kuramına olan katkıları veriyor. Ayrıca Wallace’ın Harvard Üniversite çok değerlidir ve kendisi de elbette evrim kurasi Yayınevi tarafından basılan On the Organic mı tarihinde bir dipnottan ibaret değildir. Ancak Law of Change isimli kitabını yayıma hazırlayan türlerin evriminde doğal seçilim ilkesini kendievrim biyologu James Costa’nın, “Eğer Türlerin sinden 20 yıl kadar önce geliştiren ve kuramına Kökeni Üzerine’yi Darwin yerine Wallace yaz karşı yöneltilen her itiraza bilimsel açıklamalar mış olsaydı, kitabın ismini olasılıkla Değişimin getirmeye çalışan Darwin’in evrim kuramı tariOrganik Yasası Üzerine koyardı” şeklindeki söz hindeki yeri ile Wallace’ın yeri eşdeğer olarak lerini aktarıyor. görülemez. Wallace’ın evrim kuramının tarihinde Stephanie Pain, yazısında Darwin ile Walbirinci derecede rolü olduğu konusunda hiçbir lace arasındaki doğal seçilimin evrimdeki rolü kuşku yoktur. Wallace 12 yıl boyunca Asya’da konusunda ortaya çıkan fikir ayrılıklarına hiç ve Avustralya’da hayatını tehlikeye atarak kap değinmiyor. arwin’le birlikte (fakat ondan bağımsız olarak) canlı türlerin doğal seçilim yoluyla evrim geçirdiği kuramını geliştiren Alfred Russel Wallace (18231913), ölümünün 100. yılında başta İngiltere olmak üzere birçok ülkede çeşitli etkinliklerle anılıyor ve onun bilim tarihindeki yeri yorumlanıyor. Bu çerçevede kitapları yeniden yayınlanıyor, konferanslar, uluslararası sempozyumlar, sergiler düzenleniyor ve onun için web siteleri açılıyor. New Scientist dergisi de 9 Kasım 2013 tarihli sayısında, “A very rare specimen” (Çok ender bir tür) başlıklı yazıda, Stephanie Pain’in Wallace’ı değerlendiren bir yorumuna yer verdi. Stephanie Pain yazısında, “ölümünden 100 yıl sonra Wallace’ı, Darwin’in evrim konusundaki eşdeğeri olarak özel yerine koymanın