Katalog

Sağlık Burun kanaması deyip geçmeyin! Burun, damar yapısının zenginliği ve dış ortama olan yakınlığı nedeniyle kanama riskini de beraberinde getirir. Vücudun dış dünyaya sürekli açık bu kapısı, aynı zamanda enfeksiyonlara karşı koruyucu IgA, IgM ve IgA da salgılar. Bu salgıların azlığı ya da yokluğu burun enfeksiyonlarına karşı direnci kırar ve kanama nedeni olabilir Dr. Saim Ergün – Amerikan Hastanesi Kulak Burun Boğaz Bölümü Burun kanamalarının sıklığı: Genel popülasyonun % 60’ında oluşan burun kanamalarının % 10 kadarı doktora başvuruyor ve ancak bunların binde 2’sinde uzun süreli ve/veya şiddetli burun kanaması görülüyor. Yine halkın % 4 kadarında yılda birkaç tekrarlayan burun kanamaları tespit edilmiştir. Genetik olarak solunum burundan başlar ve akciğerlerde sonlanır.Bu solunum havasının akciğerlere zarar vermeyecek hale getirilmesi burnun görevidir. 24 saatte burun yoluyla alınan hava 14.000 litredir. Burun solunum havasını ısıtır, nemlendirir ve temizler. Ve bu işi saniyenin 20’de biri gibi kısa bir sürede gerçekleştirir. Normalde vücut sıcaklığından 25 derece daha soğuk olan burun içi eksi 12 derece de solunum havasını +25 dereceye dek ısıtır. Bu görevini zengin ve yüzeysel damar yapısı sayesinde başarır. Damar yapısının bu zenginliği burunun dış ortama olan yakınlığı nedeniyle aynı zaman da kanama riskini de beraberinde getirir. Vücudun dış dünyaya sürekli açık bu kapısı aynı zaman da enfeksiyonlara karşı koruyucu IgA, IgM ve IgA da salgılar. Bu salgıların azlığı ya da yokluğu burun enfeksiyonlarına karşı direnci kırar ve kanama nedeni olabilir. Burun kanamaları ön ve arka burun kanamaları olarak ikiye ayrılır. Burun orta bölmesinin ön kısmında atar ve toplar damarlar birleşir ve geniş yüzeysel bir ağ yapar. Özellikle çocuklarda kanamaların büyük çoğunluğu bu bölgeden oluşur. Bu kanamalar ön burun kanamasıdır. Burnun arka kısmında daha büyük damarlardan oluşan arka burun kanamaları daha ciddi seyrederler. Daha çok orta ve ileri yaştaki hastalarda görülür.Bu bölgeye ulaşım da daha zordur. Ancak yine de burun kanamalarının büyük çoğunluğu yaş fark etmeksizin ön burun kanamalarıdır. Burnun görevi ve yapısı: gibi bazen burunsinüs radyolojik tetkikleri gerekebilir ve bu bize sinüslerde ya da burnun zor görülen bölgelerindeki bir tümoral hadiseyi bulmamıza yarayabilir. Sözgelimi yavaş büyüyen ve erkek çocuklarında puberte ya da hemen puberte sonrası görülen damar bakımından zengin ‘angiofibrom’ sık sık tekrarlayan burun kanamalarına örnektir. Tekniğin bize sunduğu fiberoptik burun ve geniz muayenesi bize bu tip tümoral hadiseleri ya da genel olarak kanama odağını tespit etmede olağanüstü kolaylıklar sağlamaktadır. l Burun spreyleri: Özellikle alerjik nedenlerle kullanılan kortizonlu burun spreyleri burun mukozasını bozarak şiddetli olmasa da kanamaya neden olur. Yine sık sık kullanılan burun açıcı spreyler (otrivine, iliadin vb) kanama sebebi olabilir. Bu spreylerin kesilmesi ve bazen basit müdahalelerle kontrol sağlanır. l Yaşlılığa bağlı olarak kırılgan(frajil) hale gelen mukozal değişikler. Durdurulamayan ya da sık sık tekrarlayan burun kanamalarında lokal sebeplerin dışında sistemik hastalıklar bakımından da araştırmalar yapmak gerekir. Gerekirse hematoloji ile işbirliği yapılıp gerekli tedbirler alınır. l Trombosit hastalıkları: Akut lösemi, idiopatik trombositopeni bazı ilaç kullanımı. Daha çok genetik olan bu hastalıkların en önemli ve bazen ilk belirtisi burun kanamasıdır ve hemotolojik inceleme sonucu ortaya çıkar. Hemofili, von Willebrand hastalığı gibi. Tekrarlayan kanamalarda lösemi akılda bulundurulması ve incelenmesi gereken bir hastalıktır. l Vasküler hastalıklar: Mb Osler gibi burun mukozasını tümüyle etkileyen vasküler (damarsal) kanama hastalıkları. Genetiktir. lPıhtışma bozuklukları: Hemofili, Von Willebrand hastalığı vb. l Hormonal bozukluklar l Kan sulandırıcı ilaçlar (aspirin vb.): Yüksek tansiyon, çeşitli kalp hastalıkları ya da yaşlılık nedeniyle koruyucu amaçla başlanan çeşitli kan sulandırıcı ilaçlar vardır, aspirin, heparin, plavix gibi. Bu ilaçlar pıhtılaşma fonksiyonunu bozdukları için kanamaya özellikle de burun kanamasına neden olabilirler. Özellikle yaşlı nüfusun arttığı dünyamızda bu tip kanamalar giderek artmaktadır. l Tansiyon yüksekliği: Burun içinde damarsal bir bozukluk yoksa, bilindiğinin aksine kanama başlatıcı değil daha çok çeşitli nedenlerle oluşan damar çatlamaları sonucu başlamış kanamaların şiddetini artıran ve durmasını zorlaştıran bir etkisi vardır. Burun kanamasının beyin kanamasının habercisi ve önleyici bir etkisi olduğu ise bir şehir efsanesidir. l Anevrizmalar: Vücudun başka bölgelerin de oluşan anevrizmalar basitçe damar balonlaşmaları burun damarlarında da olabilir. Bu anatomik bozukluk tesadüfen ortaya çıkabilir. Daha çok ‘arka burun kanaması’na neden olan bu kanamalar hastalıklı damarın girişimsel radyologların yardımıyla kateterler yoluyla girip tıkanmasıyla tedavi edilir. Sistemik nedenler: yarar vardır. Öncelikle panik ve telaşa kapılmamak, sakin olmak gerekir. Bu söylemesi kolay ama hasta ve yakınları bakımından her zaman kolay uyulacak bir durum olmayabilir. Burun kanamaları ne yazıkki genellikle çok dramatik seyrederler. Yine de burada not etmekte yarar vardır diye düşünüyorum. l İlk olarak hasta sümkürtülür ve burun içi pıhtı temizlenir. Böylece burun içinde birikmiş pıhtıdan oluşan kanama önlenir. l Varsa burun spreyi sıkılır (otrivine, iliadin, burnil gibi). Baş yüksekte tutularak ve öne eğilerek burun ön kısmı 710 dakika sıkılır. l Burun içine kremlenerek pamuk tampon konulabilir. l Burun kökünealına veveya enseye buz uygulanabilir. Bu yöntem sempatik sinirsel refleks yaratarak damarın büzüşmesine yarar ve kanamayı durdurabilir. l Baş kesinlikle arkaya yatırılmaz. Bu yöntem sadece kanamanın geniz yoluyla yutulmasına ve hastanın genel durumunun bozulmasına neden olur ve kanamayı durdurucu hiçbir yararı yoktur. Buna rağmen Bu yöntemlerle 30 dakika içinde; •Kanama durmuyorsa ya da kontrol altına alınamıyorsa • Kanama tekrarlıyorsa • Kanama hızlı ve çok kan kaybına neden oluyorsa Genel durum bozulduysa, doktora başvurulur ya da en azından hastaneye telefon edilip önerileri alınır. Burun kanamaları hasta ve yakınları tarafından çok dramatik algılanır, telaş ve korku hâkimdir. Hastanede komutayı doktora bırakmak en doğrusudur. Doktorun müdahale sırasında hasta sahiplerini dışarı çıkartması, hem kendi çalışması hem de panik ortamını azaltarak hastayı sakinleştirmeye yarar sağlayabilir. Bu bakımdan eğer doktor tarafından hastayı yalnız bırakmanız söylenirse dinlemek en iyisidir. Ayrıca hasta sahiplerinin müdahale sırasında bayılmaları ya da ahof diyerek hastayı iyice korkutmaları hiç de nadir değildir. Hastanede ilk olarak burun temizlenir ve kanama odağı tespit edilir. Ön ya da kolay ulaşılabilir kanama odakları koterize edilir. Koterizasyon basit, ağrısız ve etkili bir kanama durdurma yöntemidir. Kontrol altına alınamayan kanamalar ön ya da arka burun tamponu ile durdurulur. Tampon konulmuş hastalar gözlem için hastaneye yatırılabilir. Bazı tekrarlayan atar damar kanamalı hastalar, hastaneye başvurduklarında kanama olmayabilir ve muayene de muhtemel kanama odağı da tespit edilemeyebilir. Bu durumda kanama anında kısa sürede hastayı görebilmek için de hasta gözlem için yatırılabilir. Daha sonra gerekiyorsa kanama nedenini bulmaya yönelik tetkikler yapılır.Ve bu tetkikler sonucu ortaya çıkacak teşhise yönelik tedavi uygulanır. Kısaca burun kanamalarının büyük bölümü iyi huyludur ve ya kendiliğinden durur ya da basit bir müdahale ile kontrol altına alınır. Nadir de olsa bazı durumlarda daha aktif, burun tamponları, cerrahi müdahaleler ya da kan damarı tıkama diyebileceğimiz tedaviler söz konusu olabilir. Hastanede Burun kanamasının nedenleri Burun içi (lokal) nedenler: l Nezle grip üst solunum yolu enfeksiyonlarda kan damarları genişler, mukoza şişer, hassas duruma gelir hapşırmalar, sümkürmeler artar ve bu da kanamalara yol açar. l Burun mukozasının kuruluğu: Burun mukozası kolayca yırtılır, böylece kanamaya yol açar l Burun karıştırmalar: Burun mukozasının yapısını bozarak ve direncini azaltarak kanamaya neden olurlar. Damlama şeklinde olan küçük kanamalardır. Ancak burun ön bölgesinde 1 cm kadar içeride yüzeyel ve büyük bir damar varsa şiddetli kanamaya neden olabilir. l Burun iltihapları: Sık sık tekrarlayan burun iltihapları piyojenik granilom ya da angiom denilen kanamaya sebep olan oluşumlara neden olabilirler. l Alerjik nedenler: Alerji döneminde şişen damarlar ve mukoza nedeniyle oluşan kanamalar nadir değildir. l Sinüzit: Enfeksiyon nedeniyle burun mukozasını bozarak kanama nedeni olurlar. l Buruna gelen darbeler: Damarlar bakımında zengin olan buruna gelen darbeler hiç de seyrek olmayacak şekilde kanama nedenidirler. Bazen tampon koymak gerekebilir kontrol altına alabilmek için. l Burun ve sinüslerin iyi ya da kötü huylu tümörleri: Klasik burun muayenesinde veya endoskopik muayenede görüleceği Tedavisi: Nedenine bakılmaksızın ilk yapılacak iş kanamanın durdurulmasıdır. Burun kanamalarının büyük bölümü basit müdahalelerle durdurulabilir olduğundan, aşağıdaki önlemleri uygulamakta Evde neler yapılabilir? CBT 1389 17 / 1 Kasım 2013