Katalog

OOOF OFF LINE Tanol Türkoğlu (tanolturkoglu@gmail.com) Hepimiz duvardaki bir tuğla değil, eşsiz bir varlık olduğumuzu her an anımsamak istiyoruz. SoLoMo türü uygulamalar tam da bu zaafiyetimize hitap ediyor! Bilime politika karıştırılmasının tehlikeleri üzerine Bilim toplumsal bir etkinliktir fakat politik ideoloji deneysel kanıtların önüne geçirildiğinde sonuçlar ölümcül olabilir. Osman Bahadır bahadirosman@hotmail.com CBT 1319/ 12 29 Haziran 2012 Geçtiğimiz günlerde Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Sn. Güler Sabancı, Tüketici Ürünleri Forumu’nun Yıllık Toplantısı’nda bir kavramdan bahsetti: SoLoMo! Özellikle perakendecilik sektörünü derinden etkileyecek bir olgu olan SoLoMo, SosyalLokalMobil (Social, Local, Mobile) ifadelerinin birleşiminden oluşuyor. SoLoMo, son tüketiciye ulaşma hedefindeki perakendecilerin hizmetlerini bu üç boyutu dikkate alarak pazarlaması gerektiğine işaret etmektedir. Biraz daha teknik konuşmak gerekirse lokasyontabanlı uygulamalar diye bilinen teknolojik uygulamalar “satış” aroması ile tatlandırıldığında karşımıza SoLoMo çıkıyor. Bu açıdan bakıldığında SoLoMolaşmak özellikle son bir kaç yıldır, adı konmadığı halde ortada idi. Foursquare bunun en popüler örneklerinden bir tanesi. Mobil penetrasyonunun Amerika, Avrupa kıtalarında %100’e ulaştığı, sosyal medya penetrasyonunun ise %50 (Amerika) ile %36 (Avrupa) bandında seyrettiği bir ortamda bunları aynı pota içinde eritmeyi düşünmek oldukça mantıklı. Akıllı telefonların ortaya çıkmasıyla mobilitenin de bu ekibe katılması sonucunda pazarlamacılar için hayal bile edilemeyecek bir fırsat ortaya çıkmış oluyor. Örneğin bir AVM’ye gittiğinizi düşünün. Sadece o gün, o saatte, o AVM’de kısa bir süre için uygulanabilecek ve sadece fiziksel olarak orada olanlara açık olacak indirim imkânlarını düşünün! SoLoMo tabanlı uygulamalar bu tür fırsatları tüketicilere sunmayı sağlayacak. Bugün dünya üzerinde lokasyon tabanlı uygulama kullanımı bir milyar kişiye ulaştı. Keza Facebook kullanan 800 milyon kişinin yarısından fazlası (488 milyon) cep telefonlarından erişiyor. Bu figürlerin SoLoMocuları motive etmesi çok doğal. Tabii SoLoMo uygulamaları geliştirirken de dikkat edilmesi gereken şeyler var. Bunların başında bu işin teknoloji ile değil insan ile ilgili bir şey olduğunu baştan kabul etmek (ve bu tür uygulamaları teknolojicilerin inisiyatifine bırakmamak). Daha sonra doğru imkân ya da aktiviteleri doğru mekân ve zamanda sunmayı sağlayabilmek önemli. Yani SoLoMo uygulamaları her an, her yerde, herkese hitap eder cinsten genel uygulamalar olmamalı. Tüketici kendisini ayrıcalıklı hissedebilmeli. O an orada olmanın verdiği bir ayrıcalık. SoLoMo türü uygulamalar ne amaçlar için kullanılabilir? İlk akla gelenler şunlar: İndirim fırsatları, ulaşım imkanları hakkında bilgi edinmeişlem yapma (malum yakında epostası olmayanlar Türkiye’de otobüs bileti bile satın alamayacak), yakınlardaki cafe, restaurant ya da bir aktivite merkezini bulma. Ve elbette ne tür uygulama olursa olsun, kişisel deneyimi paylaşabilme (çok güzel bir uygulama olan IBB’nin mobil uygulaması, o an o güzergâhtan geçen sürücülerin yorumlarını da yayınlayacak mı?). Tüketiciyi kişisel deneyimlerini diğer bireylerle paylaşma imkanı sunmadan SoLoMo uygulamalarının “So” kısmı eksik kalacaktır. Daha şimdiden bildik bazı markalar SoLoMo uygulamaları sunmaya başladı bile. Nike, Amex, Starbucks, Mini Cooper vb gibi. SoLoMo uygulamaları niş olacak! Ancak bu sınırlılık olgusu, herkese hitap eden reklam, promosyon ya da pazarlama faaliyetlerinden çok daha fazla verim sağlayacak. Çünkü hepimiz duvardaki bir tuğla değil, eşsiz bir varlık olduğumuzu her an anımsamak istiyoruz her ne kadar bu tümce tanım gereği çelişkili olsa da! Yeni Gündem Maddesi: SoLoMo S . sonra bile destekçilerinin çoğu yerlerinde kaldı. Ayrıca cientific American dergisi yazarlarından Eric öğrencilerinden çoğu ve onun ders kitaplarını kullanaMichael Johnson, 12 Haziran 2012 tarihinde birak eğitim gören insanlar bölümlerin başındaydı. Her lim tarihi ve biyoloji felsefesi profesörü, St. Peşey gecikmeli olarak gerçekleşti. The Development of tersburg Devlet Üniversitesi öğretim üyesi ve Rusya BiEvolutionary Theory in the U.S.S.R. (1983) kitabımı limler Akademisi Bilim ve Teknoloji Enstitüsü’nün St. hazırlarken Almanya’ya ve ABD’ye göç etmiş arkadaşPetersburg direktörü Prof. Dr. Eduard Kolchinsky (d. larımdan söz etmemem söylendi ve ayrıca konuya daha 1944) ile bilimle politikanın karıştırılmasının yaratacadiyalektik materyalist bir perspektifle bakmam konuğı yıkıcı sonuçlar üzerine söyleşi yaptı. sunda uyarıldım. Bunlar benim üzerimdeki baskı biçimSöyleşiye başlamadan leriydi. önce Johnson, ABD’de biliSovyetler Birliği’nde Troçki, min içinde bulunduğu duBuharin, Lenin gibi ilk liderler, rum hakkında kısaca şunları diyalektik materyalizmin Darvisöylüyordu. nizmle temellendirilmesi gerekti“ABD, bilim üzerinde ğini düşünüyordu. Fakat onlar yürütülen partizanca bir poDarvinizmde sadece politik fikirlitik mücadelenin ortasındalerinin doğrulanmasına yarayadır. Söz konusu olan şey, evcak ifadeler arıyorlardı. Trofim Lisenko, 1935 yılında Kremlin’de konuşurken. rim teorisi, global ısınma, Daha sonra SSCB’de, kendi kök hücre araştırmaları ya da Sağda ayakta duran kişi Stalin’dir. biyoloji teorisi bulunan bir proleHPV (Human Papilloma Vitarya biliminin olması gerektiği rüsü) aşısı olsun hiç fark etmiyor, muhafazakâr politifikri doğdu. Bilimin bir sınıf arka planı olduğu ve bu kacılar, hem pozisyonlarını çökertecek kanıtlara aldırnedenle sınıfsız bilimin olamayacağı düşünülüyordu. mıyorlar hem de bilimsel gerçeklerle ilgili cahilliklerinSSCB’de bir proletarya bilimi, başka yerlerde ise burjuden hoşnut görünüyorlar. Günümüzde bilim, ABD’de va bilimi vardı. tarihinin diğer dönemlerindekinden çok daha fazla poBilimin bir sınıf temeli olmasından dolayı da sadelitik saldırıların konusu haline gelmiştir. Hedef tamace biyolojinin değil, tüm bilimlerin devlet tarafından men ideolojiktir. kontrol edilmesinin gerekli olduğu düşünülüyordu. Tarih, bilimin politik hedefler lehine saptırıldığınKruşçev, olasılıkla Rusya’da komünizmin inşasının da hangi yanlışlıklarla karşılaşılacağının gerçekçi bir görev olduğunu düşünen son liörneklerini vermektedir. Bunun en çarpıderdi. Kruşçev’den sonra yüksek bürokratlacı bir örneği Sovyetler Birliği’nde yaşanrın gayesi, devlet içindeki pozisyonlarını dı. Özellikle biyologlar sansürlendi, tukoruma kaygısından öteye gitmedi. Lisentuklandı ve hatta sundukları kanıtlar parko’nun gücünün kontrol edilmesi zor bir tinin resmi çizgisine uymadığı için idam noktaya geldiğini hisseden Stalin, şunu söyedilenler oldu. Canlı varlıklardaki kalıtılemek zorunda kaldı: ‘Yoldaş Lisenko’ya mın sadece çevre koşullarından etkilendieleştiriyi nasıl karşılaması gerektiğini öğretğini ve genetiğin bir sahtekârlık olduğumeliyiz.’ Stalin’in bu sözü hızla Lisenko’nun nu ileri süren Trofim Lisenko’nun etkisi eleştirilmesinin kapılarını açtı ve bilimciler altında Rusya biyolojisi bir kuşak boyunsadece Lisenko’yu eleştirmekle kalmadı parca engellenmiş oldu. Lisenko’nun olağantinin bilime bakışla ilgili tüm yaklaşımını Bilim tarihçisi Prof. Dr. Eduüstü tarımsal verim vaadi, insan doğasıda eleştirmeye başladı.” ard Kolchinsky nın devletin çıkarlarını destekleyecek biJohnson’un “Devrimden önce Rusya biçimde oluşturulabileceğine inanan Sovyolojide bir dünya lideriydi. İki Rus bilimcisi Ivan Pavyet ideolojisiyle çakışıyordu. Lisenko’nun yüksek derelov ve Ilya Mechnikov fizyoloji ve tıp dalında Nobel cede kusurlu deneylerinin sonuçlarına karşı koyan biÖdülü’nü kazanmışlardı. Fakat devrimden sonra Rus limciler, özellikle de 1948 Ağustos’undan sonra sadece biyologları ödül kazanamadılar” şeklindeki sözleri üzeLisenkoizmin değil Sovyet ideolojisinin kendisinin de rine, Prof. Kolchinsky şunları söylüyor: eleştirisiyle karşılaştılar.” “Rusya’da bilim esas olarak hükümetin çabalarıyla Johnson, bu konuyu, Lisenko’nun düşmesinden gerçekleşmiştir. Nobel Ödülü alabilmek için uluslararasonraki kuşağa mensup olan ve evrimsel biyolojinin sında tanınmış olmanız gerekir. Nobel Komitesi’nde daha önceki sansürlenmiş tarihini gün ışığına çıkarmak olmasa da en azından uluslararası düzeyde ünlü kimseiçin 40 yıldan fazla çalışmış olan Prof. Kolchinsky’ye ler arasında dostlarınızın olmasına ihtiyaç var. soruyor. Bu söyleşide Prof. Kolchinsky başlıca olarak SSCB’de uluslararası ilişkiler sınırlı kalmıştır. şunları söylemektedir: Sergei Ben Rus biyolojisinin en büyük başarısının, “Benim için en büyük problem, biyolojiyi, genetiği, W i n o g r a d s k y ’nin chemoautotrophy’yi keşfetmesi olduemperyalizmin bir aleti olarak tanımlayan Lisenkoistleğunu düşünüyorum. Bu keşif, DNA’nın deşifre edilmerin yazdığı ders kitaplarını kullanmak zorunda olmamsiyle birlikte, 20. yüzyıldaki en önemli iki keşiften biridı. Kruşçev’in 1964’te Komünist Parti Birinci Sekreterdir. Belki buna, Aleksandr Ugolev’in membrane digesliği’nden ayrılmasından sonra biyoloji, genetik ve Dartion’u keşfetmesini de eklemem gerekir. Sovyetler Birvinizm hakkında bilgi akışı oldu. Felsefe ve biyolojiyle liği yöneticileri, Sovyet bilimcilerinin bir dış otorite tailgili daha önceki sansür hakkında bilgimiz oldu ve barafından önemli bir ödülle ödüllendirilmesini kabul etkış açımız değişti. medi. Onlara göre bir büyük bilim adamının kim oldu1930’lardan 1960’lara kadar 30 yıllık bir dönem ğuna karar verebilecek otorite sadece Sovyet Devlevardı ki, bu dönemde SSCB’de evrim teorisinin anlati’ydi.” mını bilen pek az insan vardı. Lisenko’nun düşüşünden