Katalog

Sağlık Yetişkinlerde konuşma seslerinin doğru üretilmesi Yetişkinlerde konuşma seslerini yanlış üretmek deyince akla /R/’leri yanlış söylemek geliyor. Yetişkinlerde /R/ dışında başka seslerde zorlanma görülür mü? Evet, /R/’leri söyleyememek çok sık görülen bir durum olsa da, /S/, /Z/, /L/, /Ş/ gibi seslerin yanlış üretimi de sıkça görülür. Seda Atilla Şahin M.S. CCCSLP, Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi Özellikle /R/ sesi olmak üzere seslerin yanlış üretilmesinin sebebi nedir? /R/ sesi yapı olarak diğer seslerden daha karmaşık bir sestir. Önce ve sonrasında gelen seslerden etkilendiği için üretim şekli biraz farklılık gösterir. /R/’leri söyleyememenin fizyolojik sebebi dil bağının kısa olmasından kaynaklansa da bu sebepten ötürü /R/’leri yanlış üretme aslında oldukça nadir görülür. Asıl sebep yanlış dil alışkanlığıdır. Kişi aslında /R/’leri doğru söyleyecek ağız ve dil yapısına sahip iken, çocukluktan itibaren bu sesi ağzında başka bir hareket yaparak üretmiş ve bu bir alışkanlık haline gelmiştir. Oturmuş yanlış dil alışkanlığı seslerin doğru üretilememesinin ana sebebidir. İleri yaşlarda sesleri doğru üretmeyi öğrenmek mümkün müdür? Konuşma seslerini doğru üretmeyi öğrenmek ideal olarak çocuk yaşlarda olmalıdır. Yanlış alışkanlık oturmadan müdahale edip ortadan kaldırmak daha kolaydır. Ancak ülkemizde konuşma terapisi çok yeni bir alan olduğu için bu bilinç yeni yeni gelişmektedir. Dolayısı ile çocukken bu müdahaleye erişememiş kişilerde yanlış dil alışkanlıkları yerleşmiş ve oturmuş olabilir. “Bu yaştan sonra düzelmez” doğru bir yaklaşım değildir. Yıllanmış ve oturmuş bir yanlış alışkanlığı hemen değiştirmek mümkün olmasa da, adım adım üzerinde çalışarak tamamen düzeltmek mümkündür. Sesleri doğru üretmeyi öğrenmek için hangi uzmandan yardım alınmalıdır? Bu konuda ulaşılması gereken uzman Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı’dır. Bu uzmanlar dil ve konuşma bozuklukları alanında yüksek lisans sahibi klinisyenlerdir. Konuşma terapisi nasıl olur, nasıl ilerler? Öncelikle sesi doğru üretmek için gerekenler öğretilir. Bunlar öğrenildikten sonra egzersizler ile bu seslerin doğru üretimi pekiştirilir. Eve egzersizler ödev verilerek pekiştirme desteklenir. Terapide belirlenmiş basamaklar teker teker aşılarak günlük hayatta tüm konuşmalarda doğru üretilme sağlanır. pinin başarısında önemli rol oynar. Kekemelik tedavisi nasıl olur? Ergen ve yetişkinlerde, akıcılık şekillendirme ve takılmaları değiştirmeye yönelik terapi metotları izlenir. Stratejiler kullanarak takılmaların azaltılması olan takılmaların ise mümkün olduğunca yumuşatılması hedeflenir. Terapi seanslarında bu metotlar öğretilir ve pekiştirilir. Önemli olan bir tek terapi odasında değil, her ortamda ve herkesle konuşurken bu metotların uygulanabilmesidir. Dolayısı ile, öğrenilenlerin nasıl günlük hayata geçirileceği de terapinin çok önemli bir parçasını oluşturur. Kekeleyen kişilerin aynı zamanda tikleri de varsa bunun da tedavisi var mıdır? Kekelemeden hemen önce veya kekeleme anında çok çeşitli baş ve vücut hareketleri (gözleri kapatma, kısma, baş sallama, başı bir tarafa doğru eğme, elkol hareketleri vs.) yapılıyor olabilir. Bu hareketler takılmalardan kurtulmak veya takılma anını kolaylaştırmak için zaman içinde farkında olmadan yapılmaya başlanmış olabilir. Bazı durumlarda bu davranışlar kekelemeden daha çok dikkat çekiyor da olabilir. Terapinin içine bu davranışlardan kurtulmak da eklenir ve bu konuda da başarılar sağlanır. Tedaviye gelenlere ev ödevleri veriyor musunuz? Neler yapmalarını öneriyorsunuz? Evet, seansta öğrenilen metotların pekiştirilmesi amacı ile ödevler verilir ve terapi ilerledikçe ödevler farklılaşır. Bu ödevler tamamen kişiye özel olur ve gerçekçi olması için kişi ile beraber planlanır, günlük hayatında ulaşabileceği hedefler konulur. Kekemelik tedavisi için hangi uzmana danışmak gerekir? Etrafta görülen birkaç haftada kekemeliğe son vaatlerinde bulunan merkezlere gitmeyi tavsiye eder misiniz? Kekemelik tedavisini sunmak için en yetkin kişi bir Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı’dır. Bu uzmanlar dil ve konuşma bozuklukları alanında yüksek lisans sahibi klinisyenlerdir. Öncelikle, bu merkezlerde böyle bir uzman olup olmadığının öğrenilmesi, gerekirse diploma sorulmasını öneririm. Bir Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı olarak da özellikle yetişkinler için “kekemeliğe son” gibi %100 akıcılığı garantilemenin doğru ve etik olmadığını belirtmeliyim. Dolayısıyla, bu tarz vaatlere karşı temkinli olmak gerektiğini düşünüyorum. Kekemelik için bir ameliyat ya da ilaç tedavisi var mıdır? Hayır, kekemelik tedavisi konuşma terapisidir. Yetişkin yaşta kekemelik tedavisi mümkün müdür? Evet, her yaşta kekemelik kontrol altına alınabilir. Terapi ile çok büyük başarılar sağlamak mümkündür. Terapi bugünden yarına sihirli bir değnek değmişçesine bir fark yaratmak yerine belli bir süreye yayılarak başarılar kazanılan bir yaklaşımdır. Kişinin motivasyonu ve katılımı tera ERGEN VE YETİŞKİNLERDE KEKEMELİK Tütengil’i Anımsamak 7 CBT 1342/ 17 7 Aralık 2012 Yücel Çağlar oduncugil@yahoo.com Aralık 1979… Aydın, yurtsever bilim insanı Prof.Dr. Cavit Orhan TÜTENGİL’in, “otobüs durağında beklerken” öldürülmesinin otuzüçüncü yılı… Sayın Şükran Soner, katilleri yakalanmayan Tütengil’i şu sözlerle tanımlıyor: “Türkiye’nin batılılaşmasının ve çağdaşlaşmasının öncüsü, aydınlanmacı bir bilim adamıydı. Türkiye’nin yetiştirdiği en önemli sosyologlarından ve düşünürlerindendi. Birçok sosyal sorumluluk projesinde öder olarak yer almış bir dava insanıydı. Türkiye’nin düzeninin sorgulanmasında ülkemizin aydınlanmacısol açılımında öncülük yapan, sağ liberal girişimlere, iktidar icraatlarına karşı duran bir yurttaştı”* 1970’li yıllarda bu nitelikteki yurttaşlarımızın öldürülmesi “modaydı”; şimdilerdeyse hukuk dışı mahkemelerde kanıtsız savlarla “yargılamak” vb. daha “demokratik” yöntemler kullanılıyor bilindiği gibi. Evet; “Onlar ümidin düşmanıdır…”, “akar suyun, meyve çağında ağacın, serpilip gelişen hayatın düş manı…”. Ama, Tütengil gibi değerlerin en azından gerektiğince anılmamasına ne demeli? Tütengil üniversitelerin “üniversite” olmasının da önde gelen savunucularındandı Cumhuriyet’te çıkan “Atatürk ve Üniversite” başlıklı yazısında, 1937 yılında, dönemin Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip’in “Üniversite Reformu” için öne sürdüğü gerekçeleri anımsatırken bu savunuculuğun bir gereğini yapıyordu. 2000’li yıllarda üniversitelerin içinde bulunduğu durumu da tüm açıklıkla ortaya koyduğunu düşündüğüm bu gerekçelerin kimilerini özetleyerek aktarıyorum**: “1. Darülfünun’un fakülte ve müesseseleri arasında ilmi mesai teşrikini temin edecek bir irtibat bulunmaması, 2. Bazı fakültelerin münhasıran tedrisat ile alakadar olarak bir meslek mektebi vaziyetinde kalmaları, 3. Tedris heyetinin, ekseriyet itibarile, kendisini yalnız muayyen saatlerdeki derslerden mesul sayarak ilmi tetkik ve taharrilerden uzak kalması, 4. Talebe ile tedris heyeti arasındaki münasebetin dershane hududu dahilinde kalarak, bunun haricinde talebenin her türlü rehberlikten uzak, kendi başına kalması, 5. Tedrisatın gene ekseriyet itibarile müderrisin takririne inhisar etmesi, talebenin öğrenme mesuliyetinin de muayyen bir kitabın sabiteleri veya müderrisin takririnde tutulan notlar dahilinde kalması, … 9. Ekseri müderris ve muallimlerin harici iş ve alakalarının çokluğu yüzünden Darülfünun’daki vazifelerini ikinci derecede sayacak kadar müesseseye ilişkilerini azaltmaları, … 12. Bir kısım müderris ve muallimlerin yıllardan beri Darülfünun’da çalıştıkları halde ortaya henüz ilmi kıymeti haiz belli başlı bir eser çıkaramamaları, 13. Basit bir tecrübenin bile tez olarak kabul edilmesi ve bu yüzden şahsi tetkik ve telifin hiçe indirilmesi, … 16. Darülfünun muhtariyetinin yalnız mevki ve makam ihtirasları kaynaştıran enfi bir amil derekesine inmesi.” 1937’den 1972’ye, 1972’den 2012’ye; nereden nereye… Prof.Dr. Cavit Orhan Tütengil’i sevgi ve saygıyla anıyorum.