Katalog

Genç Simeon’un Manastırı ve Tepesine Dikilen Rüzgâr Türbinleri… Nezih Başgelen, Arkeolog / Editör H atay ilimizin Samandağ ilçesi sınırları içinde tarihöncesinden Osmanlı dönemine pek çok önemli arkeolojik yerleşim ve tarihi anıt vardır. Bunlar içinde ilçeye adını veren tarihte “Thaumaston Oros”(“Harika Dağ”) olarak tanımlanan Samandağ’ın (479 m.) üzerindeki televizyon dizisi Asi’nin de bazı bölümlerinin çekildiği manastır kompleksi tüm dünyaca tanınan ve ziyaret edilen önemli bir anıttır. Buradaki Aziz Simeon Manastırı Erken Hıristiyanlık Dönemi’nden itibaren bölgenin önemli hac merkezlerinden de birisi olmuştur (1). M.S. 521 yılında doğan Simeon adlı bir keşişin bu manastırda yaşadığı ve öldüğü bilinir. Suriye’deki ünlü Yaşlı Simeon’dan (2) ayırmak için “Genç” Simeon olarak adlandırılan bu keşiş de, tıpkı yaşlı öncülü gibi Samandağ’daki manastırın ortasındaki bir sütun üzerinde M.S 551 yılından ölüm yılı olan M.S. 592’ye kadar süren mucizelerle dolu yaşamıyla ünlenmiş bir azizdir (3). Samandağ’daki manastır kompleksinin orta kesiminde üzerinde keşişin yaşadığı sütun ve ona çıktığı anlaşılan bir merdivenin başlangıcına ait kalıntılar halen görülebilmekte. Sütun’un etrafı, üst kısmı açık bir oktogon yapı tarafından çevrelidir. Oktogonun doğusunda üç nefli, sütunlu, bazilikal planlı Kutsal Üçlük’e (teslis= baba, oğul ve kutsal ruh) adanmış bir kilise yer alır. Kilise oktogonla birlikte 551 yılında tamamlandı.(4) Bezemelerinde yerel özelliklerin hakim olduğu görkemli bir mimarisi vardır. Bu yapılara ait kalıntıların bir bölümü kısmen korunmuş halde günümüze ulaştı. CBT 1341/ 19 30 Kasım 2012 Konumu ve iyi korunmuş yapılarıyla ünlenmiş bu denli önemli ve dünyaca tanınan manastır kompleksinin yer aldığı tepeye ve çevresine Ziyaret RES Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş tarafından Haziran 2010’da her biri 2.5 MW gücünde olan 14 adet türbin kuruldu. Sonraki yıllarda bu sayı 23’e ulaştı. Çağdaş bir çevre düzeni ve alan yönetimiyle Antakya turizmine daha fazla katılımı öngörülmesi gereken bir süreçte manastırın olduğu tarihsel peyzajın içine bu rüzgâr türbinlerini dikmenin mantığını açıklamak çok zordur. Hele St. Simeon Manastırı gibi bir dünya mirası söz konusuyken, proje aşamasında “Hatay İl Çevre ve Orman Müdürlüğü” tarafından 45 Sayı Numarası ile “ÇED Gerekli Değildir” (!?) belgesinin nasıl verilebildiği, her açıdan irdelenmesi gereken vahim bir durumdur. Bu tarz temiz enerji yatırımları şüphesiz ülkemizin enerji ihtiyacının karşılanması açısından öncelikle tercih edilmesi gereken önemli projelerdir. Ancak günümüz dünyasındaki çağdaş devlet anlayışı bu tür yatırımların kültürel ve doğal mirasa en az zarar verecek şekilde yapılmasını ön görmekte ve projeler de bu yönde hayata geçirilmektedir (5). Samandağ’da bu tip RES uygulamaları için çok daha uygun tepeler ve boş alanlar varken St. Simeon Manastırının seçilmiş olması, ilgili mevzuatın özüne de aykırı. Öte yandan Mucizeler Dağı’nın olduğu kesim, ülkemizdeki önemli kuş göçü yollarından biri üzerindedir. Rüzgâr türbinlerinin, kanatlı dostlarımızın etkilenmeyecek yerlerde kurulmasına özen gösterilmeli. Ülkemizde bugüne kadar kültürel ve doğal varlıkların, birbirinden farklı değişik kurum ve kuruluşlarca çok sayıda envanteri yapılmasına karşın, bunların gerçek anlamda korunmasını sağlayacak ve uygulayacak bir arazi teşkilatı kurulamadı. “ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR” Bunun yanı sıra, varoResim 1: Saman Dağ’daki Genç Simeon lan tüm bilgiManastırı’nın yeri (A), yapıların genel planı lerin de resmi (B) ve manastır harabelerine dikilen rüzgâr alanda sistematürbünlerinden biri. tik bir veri tabanı olmadığından, “Hatay İl Çevre ve Orman Müdürlüğü” tarafından, Samandağ’daki St. Simeon Manastırı gibi önemli bir kültürel miras için bile “ÇED Gerekli Değildir Belgesi” verilebiliyor. Zengin bir kültürel ve doğal mirasa sahip olmak, aynı zamanda bunu tam anlamıyla tanıma, bilme, koruma, geleceğe aktarma sorumluluğunu da verir. Bu sorumlulukta, Samandağ’da çok daha uygun alanlar dururken Doğu Akdeniz tarihinin ve turizminin çok önemli bir manastır kompleksinin tepesine rüzgâr türbinleri dikme hoyratlığı hiç olmamalıdır. (1) Manastır kompleksi; Oktogon, anıtsal sütun, kiliseler, ek yapılar ve vaftizhaneden oluşan, etrafı duvarlarla çevrili geniş bir alan içindedir. Kapsamlı bir çalışma için bknz: W. Djobadze, Archaeological Investigations in the Region West of Antioch onResim 2: Antakyalı Aziz Genç Simeon’un üzerinde yaşadığı sütunun kaidesi ve çevtheOrontes, Stuttgart 1986, p. 61 resindeki oktagonun Küçük resim: Sütun azizi Simeon’a ekmek taşınması sahneli kaff. Ayrıca bkz. G. Koch , Erken Hıbartma, Berlin. ristiyan Sanatı. İstanbul 2007. (2) Stylites Simeon olarak da cizeleri konusunda Arkeoloji ve Sanat Yayınları tarafından bilinen Yaşlı Simeon, Halep’in 40 km batısındaki bir dağ üze yeni yayınlanan türkçe bir kaynak: Hanspeter Tiefenbach, rinde (bugünkü Qalaat Seman) 415 yılından ölüm tarihi olan Anadolu’nun Azizleri, İstanbul 2012 . 459 yılına kadar bir sütun üzerinde hayatını sürdürdü, bura(4) M.S. 562 yılı sonrasında oktogonun güneyine, Genç da birçok mucize gerçekleştirdiğine inanıldı ve vaazlarıyla ge Simeon’un azize olarak saygı gören annesi Martha adına, doğu niş kitleleri etkileyen, Yakındoğu’da çok sevilip sayılmış bir bölümü trikonkhos olarak sonlanan payeli bir kilise daha yaazizdir. Pek çok hacı henüz hayattayken bizzat onu ziyarete pılmıştı. Güneydoğudaki küçük şapel bölümünde ise Martha gitti. Ayrıntılı bilgi için bknz: H. Lietzmann, Das Leben des ve oğlu Simeon’un mezarlarının olduğu kabul edilir. Manastır Heiligen Symeon Stylites, TU 32.4 (Leipzig 1908). Manas kompleksinin batı kesiminde etrafı duvarlarla çevrili rahip ve tır için bknz: G. Tchalenko, Villages Antiques de la Syrie du hacılar için konaklama yerleri ile atölyeleri vardır. Nord, vol. I (Paris 1953) 22776. Suriye’de son dönemde ya(5) Öte yandan başta Malta Sözleşmesi olmak üzere, ulusşanan acı olaylar ve çatışma ortamında büyük can kayıpları lararası düzeyde taraf olduğumuz antlaşmalar da, arazi üzerinde nın yanısıra kültür mirasının pekçok önemli eseri de büyük yapılacak her türlü yatırımın, kültürel ve doğal mirası yok etolçüde tahrip oldu. Sınırımıza yakın bir konumdaki Qalaat meden gerçekleştirilmesini temel ilke olarak kabul eder. Bu Seman’da çatışma ortamının ortasında kalan bir eserlerden konuda bknz: N. Başgelen, Türkiye’de Koleksiyonculuk ve Arbirisidir. keolojik Mirasın Korunması (Ulusal ve Uluslararası Yasal Mev(3) Sutün azizleri ve Antakya’lı Simeon’un hayatı ile mu zuat ekleriyle, İstanbul 2007) 1521