Katalog

Sağlık VÜCUDUMUZ BİR BÜTÜNDÜR Kinetik Zincir Egzersizleri Dr. Nazan Canbulat – Amerikan Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Demirhan – Amerikan Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölüm Başkanı İ nsan vücudu sadece iskeletimizi oluşturan kemik çatı üzerinde ayakta duramaz. Vücut bölgelerinin stabilizasyonu, hareket edebilmesi ve düzgün çalışabilmesi için kaslara ve fasya adı verilen, kasları birbirine bağlayan yumuşak dokulara ihtiyaç vardır . Vücut kasları bir zincirin halkaları gibi birbirine bağlı olarak çalışır. Sadece omuz bölgesinde her bir kürek kemiğine 17 farklı kas bağlanır. Bel bölgesinde 66 farklı kas beli bacaklara ve gövdenin üst kısmına bağlar. Bu nedenlerle omurganın sağlıklı bir şekilde hareket edebilmesi için için omuz kavşağının gövde ile bağlantıları, kalçanın gövde ile bağlantıları hem omurga hareketleri hem de bu hareketlerin kontrolü açısından son derece önemlidir. Kinetik zincir adı verilen bu sistemin etkili bir şekilde çalışabilmesi için sistemi oluşturan bütün halkaların sağlıklı olması gerekir. Kas askıları adı verilen sistemler sayesinde vücut kasları öylesine birbiri ile bağlantılıdır ki kol hareketleri gövde hareketlerine ve bacak hareketlerine yardım eder. Özellikle bel bölgesinin en derinlerinde omurga kemiklerine direkt olarak bağlanan küçük kaslar vücudun kendi kendisine bir korse yapmasını sağlar ve hareket sırasında vücudun üst bölümünden alt bölümüne yük transferine yardım eder. Yürüyüş, tenis, golf, dans gibi pek çok aktivitede kol hareketleri bacak hareketlerine yardım eder ve her zaman birbirleri ile bağlantılı olarak çalışır. Sporcularda yapılan çalışmalar bel bölgesini stabilize eden kasların kollarla ya da bacaklarla yapılan bir aktiviteden hemen önce kasıldığını göstermiştir. Örneğin bir tenisçinin servis atışı sırasında kolunun bütün gücüyle topa vuruşundan önce sporcunun bel bölgesindeki kaslar kasılır ve bu bölgeyi stabilize eder. Tenis sporu tek kolla oynanan bir spor değildir, diğer kol ve bacaklar sporcunun tüm hareketlerine yardım eder Aynı durum futbol için de geçerlidir. Sporcu topa vurmadan hemen önce bel bölgesi kasılır ve gövdeyi stabilize eder. Böylece oyuncu kollarından ve gövdeden aldığı gücü bacaklara yansıtarak topa vuruşu gerçekleştirir. Bütün sporlar ve günlük yaşam aktiviteleri için bunlar geçerlidir. Günlük yaşam aktiviteleri ve sporda vücut izole (ayrı) segmentler (bölümler) halinde hareket etmez dinamik ünite (dinamik bir bütün)olarak hareket eder. Kinetik zincir sisteminin herhangi bir bölgesindeki, örneğin omuz eklemi ile ilgili bir sorun bu bölgenin hareketlerinde bozukluğa ve bölgeye bağlanan 17 kasın bu sorun nedeniyle bozuk hareket etmesine neden olur.Omuz bölgesine bağlanan kasların yapışma yerlerinden dolayı omuz ağrısı tüm sırt ve boyun bölgesine yayılım gösterebilir. CBT 1244/17 21 Ocak 2011 Aynı nedenlerle kalça ağrısının nedeni bel bölgesindeki bir kas problemi olabilir ya da bel ağrısının nedeni kalça eklemine yapışan kaslardan birisinin yansıyan ağrısı olabilir. Bu nedenle omuz bölgesindeki ya da diz bölgesindeki bir sorun için öncelikle gövdenin kontrolü hastaya öğretilmeli ve düzgün duruş eğitimi verilmelidir. Düzgün duruş hastaya öğretildikten ve postür düzeltildikten sonra önce bel bölgesini kontrol eden kaslara egzersiz verilmeli, daha sonra sorunlu omuz ya da diz bölgesindeki kaslara özel egzersizler yaptırılmalıdır. Vücudun ağırlık merkezinin bulunduğu bel bölgesinin ve burayı kontrol eden küçük kasların düzgün çalışması ile hareket sırasında bütün kinetik zincir etkin çalışır. Bu sayede kol ve bacak hareketleri için proksimal (gövde merkezli ) stabilite sağlanır. Spor yaralanmalarında olduğu gibi kronik kas ağrısı sendromlarında da hastalara tüm kinetik zinciri içeren egzersiz programları verilmelidir. En sık görülen kronik kas ağrıları bölgesel ağrılı tetik noktaların varlığı ile karakterize myofasyal ağrı sendromu ve yaygın vücut ağrısı ile karakterize Fibromyalji sendromudur. Fibromyalji sendromu kas iskelet sisteminde kronik yaygın ağrı, ağrıya duyarlılıkta artış, kaslarda hassas noktaların varlığı ile karakterize bir yumuşak doku romatizmasıdır. Fibromyalji sendromunun toplumda görülme sıklığı %24 olarak bildirilmektedir. Hastaların %90 ‘ı kadındır. En sık olarak 4050 yaşlarında, hemen menapoz öncesi ve menapoz döneminde görülürken birçok hastada belirtiler yavaş ve beklenmedik bir şekilde ortaya çıkar. Çok yoğun stres, duygusal travmalar, enfeksiyonlar, kazalar sonucu yakınmalar başlayabilir. Fibromyalji sendromunda en sık ve karakteristik yakınmalar; ağrı, yorgunluk hissi ve uyku bozukluğudur. Yaygın ağrı şikayeti hastaların %100 ünde görülen ortak yakınmadır. Hastaların % 90 ında yorgunluk hissi, % 70 inde uyku bozukluğu şikayeti vardır. Ağrı kronik, yaygın ve simetriktir. En sık omurga boyunca, bel sırt ve boyun bölgelerinde görülür. Omuzlara, kollara, kalça ve bacaklara yayılır. Hastalar ağrı hissini yanıcı, batıcı, oyucu, zonklayıcı olarak farklı şekillerde tanımlarlar. Soğuk ve nemli havalarda, aşırı çalışma ile, menstruasyon öncesinde, anksiyete ve depresif ruh halinin olduğu dönemlerde ağrı artabilir. Yorgunluk hissi hastalar tarafından ‘bitkinim’ ‘hiç enerjim yok ‘ ‘ her zaman yorgunum’’elimi kaldıracak halim yok ‘ gibi cümlelerle anlatılır. Genellikle tüm gün süren bir bitkinlik hissi, gündelik işleri yapmada güçlük ve halsizlik söz konusudur. Önemli olan nokta fibromyaljiyi andıran ağrılara yol açan diğer hastalıkların tetkikler yardımıyla ekarte edilmesidir. Tedavide süreç hakkında hastayı bilgilendirmek son derece önemlidir. Fibromyalji, hayatı tehdit etmeyen kronik bir ağrı sendromudur. Sinirsel bir hastalık değil, değişik nedenleri olan bir yumuşak doku romatizmasıdır. Hasta eğitimi, ilaç tedavileri, egzersiz, davranış eğitimi ve gevşeme teknikleri tedavinin ana basamaklarıdır. Kronik kas ağrılarında verilen germe egzersizlerinin ve genel vücut egzersizlerinin tedavide çok etkili olduğu gösterilmiştir. Sonuç olarak egzersiz programlarında amaç çoklu kas gruplarını aynı anda çalıştırarak postürü (duruşu) düzeltmek, gövde stabilitesi sağlamak ve daha sonra spesifik (özel) kaslara güçlendirme yapmaktır. Normal hareket sırasında bütün vücut egzersizlere katıldığından , tedavi amaçlı yapılan egzersiz programlarında tek bir kas egzersizine değil, kinetik zinciri oluşturan tüm kasların sağladığı hareket paternlerine odaklanılmalıdır.