Katalog

naktır. Science Edition ve Social Sciences Edition olmak üzere iki ayrı sürüm şeklinde yayımlanıyor. Sanat ve beşeri bilimler için ise JCR bulunmuyor. İki sürümdeki dergilerin birleştirilmesi sonucu 20002009 yılları arasında JCR kapsamındaki dergi sayısı Şekil 1’de görülüyor. Şekil 1’de görüldüğü üzere, 2009 yılındaki dergi sayısı 2000 yılına göre %30’un üzerinde bir oranla arttı. Bu artışın önemli bir bölümü ise son yılda gerçekleşti. Atıf dizinlerine yeni giren dergiler hemen JCR kapsamında yer almıyor. Bu nedenle önümüzdeki ikiüç yıl içerisinde yayımlanacak olan JCR’ler incelendiğinde, dergi sayısındaki artış oranının daha yüksek olacağı öngörülmekte. Son yıllardaki bu artış atıf dizinleri kapsamında yerel dergilere daha fazla yer verilmesi ile açıklanabilir. olup olmadığı sorusu akla geliyor. Atıf dizinleri kapsamındaki Türkiye adresli dergilerin içeriğinin oluşmasına katkı sağlayan kişilerin büyük ölçüde Türkiye’den olduğu görülmekte. 2009 yılında atıf dizinlerinde yer alan Türkiye adresli dergilerde yapılan 4113 yayının 3325’inin (toplam yayınların %81’i) en az bir yazarının Türkiye adresli olduğu saptandı. Her alanda atıf dizinleri kapsamında Türkiye adresli dergi bulunmadığı bilgisi, yürütülmekte olan uygulamalar (akademik yükselmeler, teşvikler vb) bağlamında değerlendirildiğinde, bu durumun belli alanlar için eşit olmayan koşullara neden olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu noktada gerek bilim insanlarının, gerekse akademik kurumların değerlendirilmesinde topyekun uygulamalardan kaçınılması gerektiği açıktır. Değerlendirme sonucuna etki eden yapılardaki değişimler dikkatle gözlenmeli ve ülke/kurum çıkarı ÜLKELERE GÖRE DAĞILIM Atıf dizinlerinde yer alan dergilerin ülkelere göre dağılımına göre, ABD en büyük paya sahip. 2009 yılına ait iki ayrı JCR sürümü birleştirildiğinde dergilerin %38’inin ABD kökenli olduğu görülüyor. ABD’yi sırasıyla İngiltere, Hollanda ve Almanya izliyor. JCR içerisinde en fazla dergi Şekil 3. Son on yılda atıf dizinlerindeki Türkiye adresli dergi sayıları CBT 1244/ 13 21 Ocak 2011 övünülerek dile getirilmekte. Yayın sayılarına ve dergi sayılarına yönelik 14 Aralık 2010 tarihinde yapılan tarama sonucunda elde edilen veriler Şekil 3 ve Tablo 1’de. Bu taramada yayınlara yönelik olarak doküman türü ayrımı yapılmadı. Türkiye adresli yayınların yanı sıra bu yayınların ne kadarının Türkiye adresli dergilerde yayımlandığı da incelendi. Buna göre, Türkiye’nin özellikle son birkaç yılda atıf dizinleri kapsamına daha önceki yıllara kıyasla çok fazla sayıda dergi soktuğu görülmekte (bkz. Şekil 3). Bu durum ne derece Türkiye’nin bilimsel yayıncılık alanındaki bir başarısı olarak nitelendirilebilir, bunu sorgulamak gerekir. Ayrıca, bir başka sorgulanması gereken nokta, bu dizinlere yönelik yayın yapılmasını destekleyen uygulamaların daha ne kadar süreyle devam ettirileceğidir. Birkaç yıl içerisinde 60’tan fazla dergisi atıf dizinlerine alınan günümüz Türkiyesi ile atıf dizinleri kapsamında dört derŞekil 2. Yıllara göre JCR’deki (Social Sciences Edition) ABD dergilerinin toplam içingisi bulunan 2000 yılının Türkiyesi’ni, aynı dedeki oranı ğerlendirme ölçütleri ile ele alıp almamak üzerinde bir miktar düşünülmesi gerekir. barındıran on ülke (ABD, İngiltere, Hollanda, Almanya, Fransa, İsviçre, Japonya, Rusya, Kanada, İtalya) 2000 yıŞekil 3’teki dergi sayısı ile ilgili artış birçok ülke için lında dergilerin %90’ına sahipken, bu oran 2009 yılında geçerli olurken, bazı ülkelerin dergi sayısında bu dönemde %84’e geriledi. Aradan geçen yıllar içerisinde bu on ülkebir değişim olmadığı gözlenmekte. Örneğin, JCR verileri den yeni dergiler JCR’ye dahil olmasına karşın, diğer ülke incelendiğinde, İsveç’in 20072009 yılları arasındaki dergi lerin dergilerine verilen öncelikler bu tablonun ortaya sayısında herhangi bir değişim olmadı; Brezilya’nın 2007 çıkmasına neden oldu. Sosyal bilimlerde ABD’nin toplam yılında 30 olan dergi sayısı 2009 yılında 75’e çıktı. dergi sayısı içindeki oranı yıllar içerisinde azaldı, her zaAvusturya, Belçika, İrlanda, İsrail, İsviçre, Ukrayna gibi man yarıdan fazlasını oluşturduğu bilinen ABD dergileriülkeler JCR kapsamındaki dergi sayılarında fazla bir artış nin oranı 2009’da %48’e düştü (Şekil 2). olmayan ülkeler arasında yer alıyor. 18. BTYK toplantıAtıf dizinlerinin son yıllarda farklı ülkelerdeki dergile sında ülkelerin bilimsel yayın sayısına göre sıralaması yare ilgi gösterdiği gözlenmekte. Örneğin, JCR Science pıldı, 18. sırada yer alan Türkiye’nin önünde İsveç ve Edition içerisinde, 2000 yılında 65 farklı ülkeden 5684 İsviçre’nin bulunduğu kaydedildi (TÜBİTAK 2008). Bu dergi yer alırken; 2009 yılında dergi sayısı 7387’ye, dergiülkelerin dergi sayısında artış olmamasına karşın leriyle içeriğe katkı sağlayan ülke sayısı ise 78’e ulaştı. Türkiye’nin dergi sayısının artması çok yakın bir zamanda Aynı durum JCR’nin Social Science Edition’ı için de gebu iki ülke başta olmak üzere birçok ülkenin sıralamadaki çerli. Sosyal bilimlere yönelik sürümde 2000 yılında 40 ül yerlerini değiştirecektir. keden 1697 dergi yer alırken, 2009 yılında 52 ülkeden Atıf dizinlerine farklı ülkelerin dergilerinin girmesi ve 2257 derginin yer aldığı saptandı. ülkelere göre dergi dağılımlarının değişmesi bu dizinlerdeSosyal bilimler alanındaki JCR’de 2009 yılına kadar ki yayınların ülkelere göre dağılımını da bir ölçüde etkiledergisi olmayan ülkeler arasında Estonya, Filipinler, mekte. Çünkü bilinmektedir ki, birçok dergi kendi ülkeMacaristan, Malezya ve Venezüella gibi ülkeler bulunuyor. sinden daha fazla beslenmekte Atıf dizinlerinin farklı coğrafyalardan içeriğe yönelmesiTablo 1’de de görüldüğü, üzere atıf dizinlerindeki nin ana sebebinin, söz konusu ülkelerdeki kullanım ve saTürkiye adresli yayın sayısını Türkiye adresli dergilerdeki tın alınma potansiyelini arttırmak olduğu düşünülür. Atıf yayınlar önemli ölçüde etkilemekte. 2007 yılında atıf didizinlerine dergi bazında farklı ülkelerden daha yoğun kat zinlerindeki toplam Türkiye adresli yayının %7,6’sı, kı gelmesi, başta ABD olmak üzere, uzun yıllar atıf dizinle Türkiye adresli dergilerdeki Türkiye adresli yayınlardan rine dergi sokarak bu dizinlerin içeriğinin önemli bir kısgelirken, 2008 yılında bu oran %9,9’a, 2009’da ise mını karşılayan ülkelerin toplam içindeki payını da azaltı %13,1’e yükseldi. yor. Türkiye adresli dergilerdeki Türkiye adresli yayın sayısındaki artış, atıf dizinlerindeki Türkiye adresli yayın sayıATIF DİZİNLERİNE GİREN sının artış hızından çok daha yüksektir. Bu durum bir nokDERGİLERİN ETKİSİ taya kadar Türkiye’deki araştırmacıların Türkiye adresli Ülkemizde Türkiye’nin atıf dizinleri kapsamındaki ya dergilere yoğun ilgi göstermesi ile açıklanabilir. Ancak buyın performansı başta Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu rada atıf dizinlerine giren Türkiye adresli dergi sayısındaki (BTYK) toplantıları olmak üzere birçok farklı platformda artışın Türkiye’deki araştırmacıların içe dönmesine neden Tablo 1. Atıf dizinlerindeki Türkiye adresli dergilerin Türkiye adresli yayın üretimindeki payı Yıl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Türkiye adresli yayın sayısı 6427 7814 10.310 12.444 15.465 16.729 18.939 22.000 23.202 25.322 Türkiye adresli dergilerdeki Türkiye adresli yayın sayısı 206 286 395 364 335 417 270 1661 2294 3325 % 3,2 3,7 3,8 2,9 2,2 2,5 1,4 7,6 9,9 13,1 na uygun olacak kararlar alınarak bir an önce hayata geçirilmeli. Öte yandan ülkenin sadece atıf dizinlerindeki yayın sayısına göre sıralamaya tabi tutulup değerlendirilmesi de yaşanan gelişmeler doğrultusunda çok sağlıklı bir yaklaşım olmayacaktır. Önemli olan bilim insanlarının yapmış olduğu çalışmaların ülkenin sorunlarının çözümüne ne denli yardımcı olduğu ve gerçekten nitelikli çalışmaların yapılıp yapılmadığıdır. Kaynaklar Adair, W.C. (1955). Citation indexes for scientific literature? American Documentation, 6(1): 3132. Egghe, L. ve Rousseau, R. (1990). Introduction to informetrics: Quantitative methods in library, documentation and information science. Amsterdam: Elsevier. Al, U. ve Tonta, Y. (2004). Atıf analizi: Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü tezlerinde atıf yapılan kaynaklar. Bilgi Dünyası, 5(1):1947. White, E.C. (1985). Bibliometrics: From curiosity to convention. Special Libraries, 76(1): 3542. TÜBİTAK. (2008). Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 18. Toplantısı 22 Aralık 2008: Gelişmelere ilişkin değerlendirmeler ve kararlar. 16 Aralık 2010 tarihinde http://www.tubitak.gov.tr/tubitakcontentfiles//BTYPD/btyk/1 8/18btykkarar.pdf adresinden erişildi. Yetiş, Nüket. (2010). Bilim ve teknolojide gelinen nokta 20032009 dönemi. 16 Aralık 2010 tarihinde http://www.tubitak.gov.tr/tubitakcontentfiles//BTYPD/btyk/22/22btyknuketyetis.pdf adresinden erişildi. Bensman, S.J. ve Wilder, S.J. (1998). Scientific and technical serials holdings optimization in an inefficient market: A LSU serials redesign project exercise. Library Resources & Technical Services, 42(3):147242 15 Aralık 2010 tarihinde http://www.lib.lsu.edu/collserv/lrts/ adresinden erişildi. Ulrich’s Periodicals Directory. (2010). The global source for periodicals. 15 Aralık 2010 tarihinde http://www.ulrichsweb.com/ulrichsweb/ adresinden erişildi.