Katalog

OOOF OFF LINE Tanol Türkoğlu (tanolturkoglu@gmail.com) ATIF DİZİNLERİNİN DEĞİŞEN YAPISI Nefret söylemi genelde resmin içine “öteki” girdiği zaman oluşuyor. Oysa sanal dünyada da günümüz dünyasında da “aynılıkları” “farklılıklarından” fazla olanlar bile küçücük bir tetikleyici unsurdan yola çıkarak nefret söylemine başvurabiliyor. Makalelerin yüzde 13’ü artık Türk dergilerinden.. Atıf dizinlerindeki Türkiye adresli yayın sayısını, Türkiye adresli dergilerdeki yayınlar önemli ölçüde etkiliyor. 2007 yılında atıf dizinlerindeki toplam Türkiye adresli yayının %7,6’sı, Türkiye adresli dergilerdeki Türkiye adresli yayınlardan gelirken, 2008 yılında bu oran %9,9’a, 2009’da ise %13,1’e yükseldi. Türkiye adresli dergilerdeki yayın sayısındaki artış çok hızlı.. Bilim adamları biraz içe döndü ve Türk dergilerindeki yayınlara öncelik verir oldu Atıf dizinleri ve bu dizinleri temel alarak ortaya konan uygulamalar akademik dünya tarafından yoğun bir şekilde tartışılıyor. Kimi zaman da atıf dizinlerinin kullanım amacı ve bu dizinlerle ilgili gelişmelerin göz ardı edildiği görülüyor. Bu çalışmada atıf dizinlerinin sahibi olan Thomson Reuters’in izlediği genişleme politikasının kısa dönem etkileri üzerinde durulmakta ve gelecekte Türkiye’de atıf dizinlerini baz alarak yapılacak değerlendirmelerde dikkat edilmesi gereken konulara yer verilmekte. Umut Al ve İrem Soydal Hacettepe Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Ankara umutal@hacettepe.edu.tr , soydal@hacettepe.edu.tr Nefret Söylemi Nefret söyleminin kapsamı alanı oldukça geniş. Kısacası “öteki”ne karşı alınan her türlü nahoş tavır nefret söylemi olarak yorumlanabilir. Ancak bunun internet dünyasına yansıması çok daha farklı boyutlarda olabiliyor. Ortada herhangi bir “öteki” olmadığı halde iletişim bir anda “nefret bulutları” ile kararabiliyor. Şu örneği inceleyelim. Aynı tartışma ortamına üye kişilerden birisi diyelim ki bir yazılım ya da yabancı dizinin linklerini tartışma ortamındaki ilgili forumda duyuruyor. Bu tür linklerin işaret ettiği dosyaları bünyesinde tutan web siteleri, çeşitli sebeplerle bunları bir süre sonra disklerinden silebiliyor. Bu sebepler, telifle ilgili şikayetlerden belli bir süre içinde dosyalara rağbet olmamasına kadar değişebilir. Dosyalar silinmeden önce bazı üyelerin onlara erişip indirdiğini teşekkür mesajlarından anlamak olası. Ancak dosya silindikten sonra gelen mesajlar ilginç bir hal alıyor. Dosyaların linklerine tıklayıp da onların silindiğini farkeden üyeler, bu kez tartışma sitesine geri dönüp, uyarı mesajı gönderiyor ve dosyaların silinmiş olduğunu belirtiyor. Kısa bir süre içinde dosyaları yükleyen kullanıcıdan bir cevap alamazsa ya da gelen cevap tatmin edici olmazsa (“tamam üzerinde çalışıyorum” vb gibi) bu kez aradığını bulamayan kullanıcı uyarı tavrından direkt hakaret tavrına geçiyor. “Madem dosyaların silinmesini engelleyemiyorsun, neden bu işi yapıyorsun” türünden bir mesaj bu kategoride değerlendirilebilecek en seviyeli mesajlardan. İş sinkaflı küfürleşmeye dek gidebiliyor. Öncelikle şunu tespit etmek lazım. Dosyaların linklerini bildiren kişi bunu bütünüyle gönüllü olarak yapmakta. Yani bu dosyaları yüklemek, linklerini belirlemek, sanal ortamda böyle bir paylaşımda bulunmak, o kişinin görevi değil. Ancak aradığını bulamayan şahıs için dosyaların zamanında yüklenmesinden tutun da onların her daim indirilmeye hazır durumda olmasına dek tüm sanal koruma ve kollama, yükleyen kişinin görevi, ödevi, sorumluluğudur. Resmi tamamlamak için belirtmek gerekir ki bu gibi durumlarda dosya indiricilerin dosyaları yükleyenlere herhangi bir ödeme yapması vb söz konusu değildir. Gönüllü olarak yapılan ve katı telif bakış açısından değerlendirildiğinde suç olarak bile yorumlanabilecek bir iş ve türlü nedenlerle beklediğini bulamayan birisinin bu tür bir iş için gönüllüyü topa tutması? Burada “öteki” nerede? Öteki filan yok! Dosyayı yükleyen de indiren de pek çok açıdan “aynı” özelliklere sahip. Ancak bu “aynılık” yine de nefret söyleminin oluşmasını engelleyemiyor. Nefret söyleminde bulunan kişiler çoğunlukla şöyle bir savunmaya sığınıyor: “Bu işi ya tam yap ya da yapma! Bizimle oynama!”. Bu tepki oldukça düşündürücü. Belki de pek çok “nefretçi” yükleme yapanın işe yaramaz link oluşturup onları bile bile yayınladığını düşünüyor. İnanıyor ki yükleyen kişinin amacı, aslında var olmadığı halde “Bak burada bu linkler var” diyerek kişileri kandırması. Bunlara tıklayıp da birkaç saniye ya da dakikalığına boş ümide kapılan kişinin bu hali de yükleyici kişinin mükafatı demek ki ?! Neredeyse herşeyleri aynı olan kişilerin bile nefret söylemine başvuruyor olması aslında daha derindeki başka bir şeyin göstergesi olsa gerek. Kırık bir link aslında bir tetikleyici unsur. O zaman Tunus’taki olaylar da TT Arena’nın açılış gecesi de daha iyi anlaşılacaktır. A CBT 1244/ 12 21 Ocak 2011 teşvikler başka faktörlerle biraraya gelince, tıf dizinleme (citation indexing) kavramıTürkiye’nin atıf dizinleri kapsamındaki bilimsel yanın ortaya çıkış tarihi, atıf dizinlemenin ilk yın üretimi birçok ülkeninkinden daha hızlı bir geliörneği olan Shepard’s Citations isimli kayşim gösterdi [5, 6]. Bu hızlı artışta Thomson nağın yayımlandığı 1873 yılıdır. Amerika Birleşik Reuters’in almış olduğu genişleme kararını uygulaDevletleri’nde hukuk alanında kullanılan Shepard’s maya geçirmesi ve birçok yerel derginin atıf dizinleCitations ile avukatlar kendi davalarıyla ilgili olarak rine dahil edilmesinin rolü büyüktür. geçmişteki benzer davalardaki alınan kararları karşılaştırabilme olanağına sahip oldular[1, 2]. DERGİ SAYISINDAKİ ARTIŞ Atıf dizinlemenin dergi kullanımı, sık kullanılan İlk bilimsel dergilerin ortaya çıktığı 1600’lü yılkaynakların yönetimi, tarihsel ve sosyolojik araştırların ikinci yarısından bu yana dergi sayısında çok maların yapılması ve literatür artışıyla ilgili bilgilere büyük artış oldu. Örneğin, süreli yayınlarla ilgili en erişmek için bir araç olarak kullanılabileceğini fark eden Eugene Garfield, günümüzün popüler kaynakları olan Science Citation Index, Social Sciences Citation Index ve Arts and Humanities Citation Index’i Institute for Scientific Information bünyesinde yayımlamaya başladı [3, 4]. Günümüzde büyük bir ticari şirket olan Thomson Reuters altında birer ürün haline gelen atıf dizinleri birçok farklı amaca yönelik olarak kullanılmakta. İlk yıllarda bu dizinler herhangi bir konudaki bilgiye erişim Şekil 1. Yıllara göre JCR’de yer alan dergi sayıları amaçlı olarak bir tür veri tabanı şeklinde kullanılırken, daha sonraları performans ölçümüne yönelik bir otorite kaykapsamlı rehber konumundaki Ulrich’s Periodicals nak haline dönüştü. Herhangi bir konuda atıfları izDirectory ilk yayımlandığı yıl (1932) 6000 süreli yaleyerek araştırma yapılan konudaki kaynakları gözyını içerirken [7], 2010 yılı itibarıyla dergi sayısı den geçirmeye olanak tanıyan özelliğinin yanında, 300.000’i aştı [8]. Bu bağlamda, aradan geçen yaklaülkeler, kurumlar, akademik birimler ve kişiler araşık 80 yıllık zaman diliminde dergi sayısında 50 katsında yapılan karşılaştırmalarda da atıf dizinlerinin lık bir artış oldu. Atıf dizinleri de dergi sayısındaki kullanıldığı görülüyor. artıştan zaman içerisinde kendine düşen payı aldı. Türkiye’de akademik çevrelerce atıf dizinlerine Çalışmamızda dergi sayısındaki artışı gösterebiloldukça fazla önem verildiği gözleniyor. Türkiye’de mek için kısa adı JCR olan Journal Citation Reports atıf dizinleri kapsamında yayın yapmak çeşitli şekilaracılığıyla son on yıllık döneme ait elde edilen verilerde teşvik ediliyor. Akademik yükselmelerde bu di ler kullanıldı. 2010 yılına ait verileri içeren JCR’nin, zinlerdeki yayınlara yüksek puanlar verilmesi ya da çalışmanın yapıldığı tarih itibariyle hazır olmamabaşvuru koşulu haline getirilmesi, bu dizinlerde belli sından dolayı çalışma 20002009 yılları arasındaki sayıda atıf almış kişilere yurtdışındaki toplantılara verileri kapsıyor. katılım desteği sağlanması, Uluslararası Bilimsel JCR atıf dizinlerinde yer alan dergilerin bibliyoYayınları Teşvik Programı (UBYTP) kapsamında metrik özelliklerini (makale sayısı, atıf sayısı, dergi para verilmesi ilk akla gelen teşvik şekilleridir. Bu kendine atıf oranı, etki faktörü vb.) gösteren bir kay