Katalog

OOOF OFF LINE Tanol Türkoğlu ([email protected]) Bu kanunların bir kısmı teknolojinin gelişmesine yön vermekte; diğerleri ise teknolojinin onu kullananlar tarafından nasıl algılandığına güzel birer örnek oluşturmakta! Zooloji müzesi niçin yıktırıldı? Takiyüddin’in İstanbul rasathanesinin 430 yıl önce yıktırılmış olması, bilim tarihimizin en elim olaylarından biri olarak kabul edilir. Fakat İstanbul Üniversitesi Zooloji Müzesi’nin 53 yıl önce yıktırılması, ondan daha az elim bir olay mıdır? Osman Bahadır [email protected] Teknoloji Kanunları Teknoloji tanımı gereği deterministik olduğunu kullanıcılarına net bir şekilde ispat edebilseydi, belki de aşağıdaki (kimi esprili) “kanunların” pek çoğu üretilmemiş olacaktı. Her ne kadar teknolojinin zaman zaman deterministik çalışmadığı gibi bir görüntü oluşturmasına neden olan durumların gerisinde yine deterministik bir bakış açısıyla incelendiğinde tatminkar açıklamalar yer alsa da hiçbirimiz bu detayları bilecek kadar uzman ya da mühendis değiliz. Bu sıcak günlerde gelin bu iğneleyici kanunların bazılarını yeniden anımsayalım. Mantık hatalı sonuca güvenle ulaşmanın sistematik bir yoludur. Eğer inşaat mühendisleri binaları yazılımcıların programları yazdığı şekilde inşa etmiş olsaydı, ilk ağaçkakan tüm uygarlığın yıkılmasına neden olurdu. Hiçbir yazılım projesi öngörülen zamanda ve bütçede tamamlanmaz. Yeni sistemler yeni sorunlar yaratır. Hiçbir ileri teknoloji sihirden ayırt edilemez (Arthur C. Clark) Bir bilgisayarın iki saniyede üreteceği hataları 20 insan 20 yılda anca üretir. Bir projenin bitiş süresi yaklaştıkça kalan iş sayısı artar. Bir teknoloji yeterince eskimeden ona güvenme. Teknoloji o kadar hızlı değişiyor ki yeni bir şey öğrenmeden önce ondan daha çoğunu unutmak gerekir. Karmaşık bir şey yapmak basit, basit bir şey yapmak karmaşıktır. Bir insan yılı maliyeti olan teknoloji projesi 730 kişinin işi öğle yemeğinden önce bitirme çabasıdır. Bir sistemin çalışmama olasılığı onu görmeye gelecek ziyaretçilerin önemine göre artar. Teorik olarak çalışan şey pratikte çalışmaz; pratikte çalışan şey teorik olarak çalışmaz. Eklemek isteyeceğiniz kablo parçası daima kısa gelir. Teknolojiden anladığınızı sanıyorsanız, uzman değilsiniz demektir. Çağırdığınız tamirci, sizin kullandığınız modeli bilmeyen birisi çıkacaktır. Aşağıdaki üç kanun ise ciddi olarak kabul görmüştür: • Bir mikroçipin kapasitesi her 18 ayda iki katına çıkar (Moore Kanunu) • İletişim sistemlerinin toplam kapasitesi, her 12 ayda iki katına çıkar (Gilder Kanunu) • Bir şebekenin değeri, onu oluşturan noktaların (node) sayısının karesiyle doğru orantılıdır (Metcalfe Kanunu) 1 957 yılının Eylül ayı, biyoloji tarihimizde kara bir aydır. 28 Ağustos 1957 tarihinde Maarif Vekili’nin İstanbul Üniversitesi rektörüne gönderdiği yazıda, Süleymaniye’deki Biyoloji Enstitüsü’nün tahliye edilmesi ve enstitü binasının üst katlarının yıktırılması için gereğinin yapılması bildiriliyordu. İstanbul Üniversitesi rektörü de, 23 Eylül 1957 tarihli yazısında Maarif Vekili’ne Biyoloji Enstitüsü binasının tahliye edilmiş olduğunu bildiriyordu. Daha sonraki aylarda yıktırılan katlarda bulunan Botanik ve Zooloji kürsüleri ile Zooloji Müzesi böylece yerlerinden ayrılmak zorunda kalmışlardı. Her iki kürsü de Vezneciler’deki Fen Fakültesi binasının çeşitli yerlerinde ve bodrum katında dağınık ve çok kullanışsız koşullarda kendilerine yer bulmuşlardı. Bu durum hem öğretim, hem de araştırma faaliyetlerini geniş ölçüde aksatmıştır. Ayrıca eski binada büyük emeklerle kurulmuş olan Zooloji Müzesi, kelimenin gerçek anlamıyla tamamen darmadağın olmuştu. Süleymaniye önlerinde 1933 Üniversite reformundan sonra yapılmış olan enstitü binasında, Prof. Andre Naville ve Prof. Dr. Curt Cosswig’in büyük katkı ve emekleriyle ve Almanya’dan getirtilen materyallerin de bulunduğu güzel bir zooloji müzesi kurulmuştu. Binanın yıkılmasıyla en büyük felaket şüphesiz Zooloji müzesinin başına gelmiş oluyordu. Yeni bir yer bulunamadığı için müze objeleri ortada kalmıştı. Bu objelerin büyük çoğunluğu yıllarca Kuyucu Murat Paşa Medresesi’nin depolarında tutuldu. Yıllardan sonra tekrar müze girişimlerine başlandığında hiçbir şey artık eski düzeyinde değildi. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Zooloji Müzesi 32 yıl sonra ancak 1989 yılında Vezneciler’deki biyoloji binasında yeniden açılabildi. Eski Zooloji Müzesi (19331957) HÜKÜMETİN BİLİM ANLAYIŞI Botanik ve Zooloji binalarının ani bir kararla yıktırılmasının nedeni, o günün hükümetinin, bu binaların Süleymaniye Camisi’nin manzarasını kapattığını düşünmesidir. Binaların yıktırılmasının gerekçesi budur. Elbette bu gerekçenin doğruluğu tartışmalıdır. Çünkü bu binalar yapılırken Süleymaniye’nin Haliç’ten görünüşünün engellenmemesine doğal olarak dikkat edilmişti. Ayrıca böyle bir gerekçeyle binaların yıktırılabileceği düşünülse bile, 20 yıldan fazla süreden beri yerinde duran ve önemli bir bilimsel eğitim ve araştırma kurumu olarak hizmet veren binaları, yerine yeni ve uygun bir yer hazırlamadan yıkmak, hükümetin ve bu yıkılışa katkıda bulunanların bilime ve eğitime verdikleri değerin düzeyinin açık bir göstergesidir. 1957 yılının Eylül ayında, Başbakan Adnan Menderes, Maarif Vekili Tevfik İleri, İstanbul Üniversitesi Rektörü Ali Tevfik Tanoğlu ve İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanı da Fazıla Şevket Giz idi. Bugün niçin ülkemizde doğa tarihi müzelerinin bulunmadığını tartışıyoruz. Büyük emeklerle kurulmuş doğa tarihi müzelerinin bile bir çırpıda yok edilebildiği bir ülkede, doğa tarihi müzelerini kurmak, yaygınlaştırmak ve yaşatmak kolay mıdır? Yararlanılan kaynaklar: Atıf Şengün; “İstanbul Üniversitesi’nde 1933 Reformundan Sonra Zoolojinin Gelişmesi”, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı, (Ed. Prof. Dr. Ahmet Yüksel Özemre), İstanbul Üniversitesi Yayınlarından, No: 3042, s. 91120, İstanbul, 1982. Emre Dölen; Türkiye Üniversite Tarihi 4, İstanbul Üniversitesi 19331946, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010. CBT 1221/ 12 13 Ağustos 2010 Prof. Dr. Curt Cosswig (19031982)