Katalog

2010 Nisan ayı almanağı Hasan H. Esenoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, esenoglu@istanbul.edu.tr Gezegenlerin Görünümleri Nisan ayı boyunca Güneş’in en tepeye çıktığı anlar (‘meridyen geçişi’) ile 5 gezegenin belirlenen iki göksel koordinata göre grafik. Bir gök cismi gece yarısı en tepeye yükseldiğinde (meridyen geçişinde iken) gök cismi–Yer–Güneş dizilişinde olur (opposition), yani Güneş’e en uzak konumdadır, bu durumda tüm gece gökyüzünde görülür ve her iki sabah ve akşam tanında da görülebilir. Benzer şekilde, gök cisimleri en tepeden her iki yönde uzaklaştıkça ve Güneş’e yakın konuma geldikçe gökyüzündeki görünme sürelerinin nasıl olacağı/kısalacağı pratiği yapılabilir. N kuzey ve S de güneydir, h ise saati belirtir. Renkli basımına http://www.tug.tubitak.gov.tr/dokumanlar/kitap/goy/goy2010.pdf adresinden ulaşılabilir. Gezegenler nerede? Nisan ayı boyunca gezegenlerin nerede oldukları bu sayfadaki grafiklerden ve mini çizelgeden çok boyutlu anlatım kolaylığı ile verildi. Merkür’ün sadece Güneş doğmadan önce doğuda veya battıktan sonra batıda ufka yakın görülebildiğini de hatırlatalım. Akşam Merkür (1–22) Venüs Mars Satürn Gece Sabah Jüpiter (13–30) Uranüs (17–30) Neptün Satürn (1–2) A lmanak takvime göre düzenlenmiş, özel bir alan veya alanlarda bilgiler içeren yıllık bir yayındır. Ayrıca almanaklarda Güneş’in ve Ay’ın doğuş ve batış zamanları, Güneş ve Ay tutulmaları, gelgit saatleri, belirli dini bayram günleri, adli yıllar, tüm çeşitli zaman çizelgelerinin listesi gibi astronomik bilgilerde bulunur. Almanak kelimesi arapça “iklim” anlamına gelen almanaakh kelimesinden gelir. “Gök(bilim) olayları yıllığı” olarak belki Türkçemize kazandırılabilir. İlk ve çağdaş almanaklara ve örnek resimlerine http://tr.wikipedia.org/wiki/Almanak adresinden bakılabilir. Nisan ayı boyunca almanak anlayışında gökbilim bilgileri aşağıda. AY EVRELERİ Temel Ay Evrelerine Yakın Saatlerde Gökyüzündeki Görünüm (D: Doğu, B: Batı, K: Kuzey, G: Güney) Son Dördün Yeni Ay İlk Dördün Dolunay Gün Saat Gün Saat Gün Saat Gün Saat 6 12:37 14 15:29 21 21:20 28 15:18 GÖK ATLASI 15 Nisan 2010 akşam saat 22:00 için verildi. Baskıya en uygun sadelikte ve kolay görülebileceği 2.5 kadire kadar parlak yıldızı olan ve gezegenlerin içinde bulunduğu takım yıldızlar belirtildi. Gök atlasına gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldırarak eşleştirmek yeterli. Ay boyunca takım yıldızlar–burçlar buradan izlenebilir… Maalesef büyük şehirlerimizdeki ışık kirliliği altında görülen gökyüzü sanal üretilenden epey farklı olduğunu da belirtelim. 6 Nisan sabah saat 06:00 14/06:25 21/21:20 28/21:00 Mars Satürn Ay–Yer Uzaklığı Ay Yer’e En Yakın Gün Saat Uzaklık(km) 24 24 367140 Ay Yer’e En Uzak Gün Saat Uzaklık(km) 9 6 405000 NİSAN’DA GÖK OLAYLARI GÜNLÜĞÜ gün 6 7 7 9 ce) 9 10 12 12 14 16 16 18 21 22 24 26 28 28 saat 13 SON DÖRDÜN 04 Plüto cüce gezegeni sabit görünümde 21 Vesta küçük gezegeni sabit görünümde 02 Merkür–Güneş açıklığı en büyük (doğu 19 dere06 04 01 17 15 02 16 13 21 12 24 03 15 20 (www.tad.org.tr)’nin koordine ettiği Dünya Astronomi Yılı 2009 www.astronomi2009.org sayfasından aylık süreli olarak ulaşılabilir. 2– İstanbul Boğazı’ndan göçmen leyleklerin (Ciconia; http://tr.wikipedia.org/wiki/Leylek) bu yılki ilk geçişleri İstanbul Üniversitesi Gözlemevi terasından izlendi. 15 Mart saat 15:30’dan itibaren tahmini 100200 arasında siyah kanatlı gövdesi beyaz akleylek grubu YER MEZKEZLİ GEZEGEN OLAYLARI Doğu taraftan Merkür–Güneş açıklığı en büyük (19 derece) : 09 Nisan saat 02 Merkür sabit görünümde (stationary) : 18 Nisan saat 13 Yer–Merkür–Güneş dizilişi (inferior conjunction) : 28 Nisan saat 20 Güneş mezkezli olaylar: Kuzey taraftan Merkür en büyük enlemde: 8 Nisan; Venüs çıkış düğümünde (ascending node): 13 Nisan (şekilde Venüs’ün yeri verildi) 2010’un olayları: Parlak Gezegenlerin Güneş’ten Açısal Uzaklıkları ve Parlaklıkları (gece saat 03 için) (Uzaklık: yay derecesi biriminde, Par.: kadir) Tarih (Nisan) 4 14 24 Merkür Uzaklık Par. D 18 –0.7 D 18 +0.9 D 8 +4.4 Venüs Uzaklık Par. D 20 –3. 9 D 22 –3.9 D 25 –3.9 Mars Uzaklık Par. D 109 +0.2 D 102 +0.4 D 96 +0.6 (saat: dakika) GÜNCEL GÖKBİLİM HABERLERİ 1– Günlük 22 kadar gazetenin sayfalarına hızla göz atarak ortaya çıkartılabilen “basında güncel gökbilim haberleri”ne ve astronom gözüyle yaklaşımına Türk Astronomi Derneği CBT 1202/ 7 2 Nisan 2010 Nisan Ayı Boyunca Gökcisimlerin Doğuş–Yükseliş–Batış Saatleri Ay Yer’e en uzak Neptün Ay’ın 4 derece güneyinde Jüpiter Ay’ın 6 derece güneyinde Uranüs Ay’ın 6 derece güneyinde YENİ AY Merkür Ay’ın 1,5 derece güneyinde Venüs Ay’ın 4 derece güneyinde Merkür sabit görünümde İLK DÖRDÜN Mars Ay’ın 5 derece kuzeyinde Ay Yer’e en yakın Satürn Ay’ın 8 derece kuzeyinde (resmi verildi) DOLUNAY Yer–Merkür–Güneş dizilişi ile yakın görünümde 29 08 Ceres Jüpiter Satürn küçük gezegeni Uzaklık Par. Uzaklık Par. sabit görünümde B 26 –2.0 D 166 +0.6 B 34 –2.1 D 155 +0.7 Gök olayları günB 41 –2.1 D 145 +0.8 lüğünden, ay boyunca gezegen dizilişlerinden dolayı gökcisimleri sıklıkla yakın görünümde oldukları farkedilebilir. Marmara Denizi tarafından (batıdan) Çamlıca Tepesi önünden İstanbul Boğazı üzerinden Karedeniz yönüne doğru (kuzeye) geçiş gerçekleşti. Yaklaşık 1 saat süresince gruplar (daire küme ve uzamış küme) halinde görüldü. Kullanılan aletler: fotoğraf makinası (Canon EDS 50D 1785 ve EF 70300 IS USM Objektif), kamera (Canon HF200 Black HD) ve dürbün (Meopta 7x50). Göçer leyleklerin Çamlıca manzaralı Boğaz geçişi resmi ve mozaik bir resim verildi. Diğer göçmen kuşların geçişleri Nisan ayı sonlarına doğru beklenmekte. “İstanbul Boğazı’ndan Göçmen Kuşların Geçiş İzlencesi” başlıklı ve 6353 numaralı proje İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı tarafından desteklenmekte. Göçmen kuşların yıl boyunca geçiş duyuruları www.istanbul.edu.tr/gocmenkusgozlemi adresinden izlenebilir. Kaynakça: The Astronomical Almanac 2010 (http://asa.usno.navy.mil ve http://asa.hmnao.com).