Katalog

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 YUKARIDAN AŞAĞIYA 1. Buhar makinesini geliştiren İskoçyalı mühendis – Aktif. 2. Modern bilimsel çalışmanın temellerini atan, eski Yunanlı bilgin ve filozof – Avuç içi. 3. Milattan Sonra (kısa) – Örnek, kalıp – “Sir İsaac …” (Aynalı teleskobu, diferansiyel hesabı ve yerçekimi kanunlarını bulan, İngiliz matematikçi, fizikçi, gökbilimci ve filozof). 4. Tanzanya’nın plaka işareti – Almanya’da eyalet anlamında kullanılan sözcük – Sınır, uç. 5. Omurgalılarda, denge ve yönelimle olan ilgileri bakımından işitme taşlarına verilen ad – Suyun buz tutması 0 derece, kaynaması 80 derece esas alınıp ikisi arası ilginç SORULAR Parmak izinin sürekliliği Soru: Parmak izi silinebilir mi? SOLDAN SAĞA 1. Francis Crick ile birlikte DNA’nın yapısını keşfeden Amerikalı bilimadamı Eğik olarak kesilmiş kenar. 2. Bir madeni paranın yüzündeki bütün kabartma ve resimlerden daha yüksek bir çıkıntı oluşturan çevre pervazı – Güzelavrat otundan çıkarılan zehirli bir ilaç. 3. Bir nota – Hareket durumundaki bir cismin hızını ölçmeye yarayan alet – Sümer su tanrısı. 4. Yılmaz Büyükerşen’in belediye başkanı olduğu kenti simgeleyen harfler – Tahılı saman ve kavuzlardan ayırmaya yarıyan, kıldan ya da kamıştan elek – Su yolu. 5. Dolmakalem – Erbiyumun simgesi – Malakka yarımadasını, Çinhindi yarımadası bütününe bağlayan, Tayland’daki kıstak. 6. Makarnacı, İtalyan – Lütesyumun simgesi – Kansızlık hastalığı – Çin satrancı. 7. Astatin simgesi – Sürgün – “Karl Friedrich …” (Asitlerin metallerle verdikleri reaksiyon hızının, asitlerin yoğunluğu ile orantılı olduğunu söyleyen Alman kimyacı). 8. Yumuşak dana ya da öküz derisi – Mevki, makam. 9. Talyumun simgesi – İsviçre’de bir ırmak – “Niels …” (Kuantum fiziği esaslı atom modelini ortaya atan Danimarkalı fizikçi). 10. Macarların en önemli şairlerinden biri – Asya’da bir ülke. 11. Ucu yanık odun – Söylence – Yerleri bir olmayan. 12. Dünya Sağlık Örgütü – Güney Amerika’daki sıradağlar – “Gül tenli, … dudaklı” (Yahya Kemal). 13. Çift gövdeli bir gezi teknesi – Yunanistan başkenti. 14. İyodun bir element ya da bileşikle verdiği bileşim – “John …” (Maddenin atomik teorisini geliştiren İngiliz kimyacı). 15. Ekmek – Arap harflerinin en çok kullanılan el yazısı biçimi – Yılan – Kalsiyumun simgesi. seksen eşit parçaya bölünerek elde edilen sıcakölçer. 6. “Finnegan’s …” (James Joyce’un çevrilemeyen yapıtı) – BM Çocuk Fonu – Saf, halis. 7. Yeşil abanoz – Genişlik – Yüzyıl. 8. Onarım – Değerli bir orkide türü – Zülfü Livaneli’nin bir albümü. 9. Yığın durumundaki yakacak odun için kullanılan, 1 metre küpe eşit hacim ölçüsü birimi – “… zırıltısı” (Bir sap çevresinde çevrilen, çevrildikçe takırtılı bir ses çıkaran çocuk oyuncağı). 10. Ortaklık (kısa) – “Sir James …” (Havası alınmış kabı bulan, İskoçyalı bilgin) Eşyaya ya da hayvanlara vurulan damga – Lümen (kısa). 11. Henrik Ibsen’in bir oyunu – Gelgitte denizin kabarması – Veri. 12. “Sir William …” (1856 yılında ilk sentetik boyayı üreten İngiliz kimyacı) – Çok iri bir yılan türü – Sık gözlü ağ. 13. Matematikte 3,14 sayısı – Kriptonun simgesi – “Vladimir Kosma …” (İyonoskopu bulan, Rus asıllı Amerikalı fizikçi). 14. Kasık – İngilizce çağ – İlk buhar güçlü makineyi bulan, MS I. Yüzyılda Mısır’da yaşayan Yunan asıllı mühendis ve mucit. 15. Bir yüzey ölçüsü – Erzurum’un bir ilçesi – Uzaklaşma. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 T O R R İ C E L L İ A B A K 2 O T T O OR U T A R İ T 3 W L S D GOMA L A K E 4 N A E O L İ P İ L K İ S T 5 E T I B B A P E YMA N E 6 S A L U R D E R A N İ R S 7 L D A NON E EM MA 8 K E T D Ü H SM İ L E Y 9 S T İ L O L E N T O P K 10 E N E B A T İ A T E K A 11 N A A R Z MA T E R Y A L 12 O D E S A ME K İ K E L 13 N E B İ D A R K N İ DO S 14 L E NO İ R S İ L E R İ 15 D A GR A N D Ü K E K İ M Yanıt: Kaynak: Scientific American, Şubat 2010 Parmak izleri gerçekten de kasıtlı veya kasıtsız ortadan kaldırabilir. Annals of Oncology’nin Mayıs 2009 tarihli çevrimiçi versiyonunda, 62 yaşında Singapurlu bir kişinin ABD’ye yolculuğu sırasında tutuklanmasıyla ilgili ilginç bir olaya yer verildi. Bu adamın tutuklanmasının nedeni parmak izinin olmamasıydı. Bay S. olarak tanımlanan adam, kafa ve boyunda baş gösteren kanseri engellemek için capecitabine (marka adı Xeloda) isimli kemoterapi ilacını kullanıyordu. Bu ilaç kemoterapi ile ilgili akral eritem (veya elayak sendromu) olarak bilinen bir hastalığa yol açar. Avuç içinde ve ayağın altında şişme, ağrı ve deri soyulması hastalığın belirtileridir. Sonuçta parmak izleri yok olur. Güvenlik birimleri Bay S’yi tehlike yaratma potansiyeline sahip olmadığına karar vererek, serbest bıraktılar. Bu olaydan sonra doktorlar aynı ilacı kullanan bazı hastaların da parmak izinin silinmiş olduğunu keşfettiler. Louisiana State Üniversitesi’nden Edward P.Richards ürtiker ve benzeri hastalıkların da benzer etkileri yarattığına dikkat çekiyor. Richards, “Zehirli sarmaşık bile aynı etkiyi yaratabilir. Ancak dokuya kalıcı zarar vermediğiniz sürece deri kendini yenileyebilir” diyor. ABD Savunma Bakanlığı’ndan adli tıp uzmanı Kasey Wertheim, duvarcı ustalarının ve kireç (kalsiyum oksit) ile uğraşanların parmak izlerinde bulunması gereken çıkıntıları aşındırdığını, hatta yok edebildiğini söylüyor. Ayrıca sekreterlerin gün boyunca kağıtla uğraşmaları sonucu parmak uçlarının geriye dönüşü olmayacak şekilde aşınabileceğine dikkat çekiyor. Uzun süre kağıtla uğraşmak girinti çıkıntılardaki ayrıntıları yok edebilir. Wertheim ayrıca yaşlanmaya bağlı olarak ortaya çıkabilecek sorunlara da değiniyor: “Cildin elastikiyeti yaşla birlikte azalır. Dolayısıyla yaşlı vatandaşların parmak izlerini almak zordur. Ciltteki çıkıntılar giderek kalınlaşır. Girinti ve çıkıntı arasındaki mesafe kısalır. Sonuçta parmak izinin belirginliği azalır. Yanma –ısı veya kimyasal maddelerin yol açtığı da parmak izini silebilir. Ancak sonuçta ortaya çıkan yara izi de kişiyi tanımlayan bir özelliktir.” Wertheim, pek çok vakada parmak izinin kasıtlı olarak dokunun kesilip çıkartılmasıyla yok edildiğini tespit ettiklerini belirtiyor. Bu gibi durumlarda insanlar genellikle parmak izine şeklini veren şablonun bulunduğu epidermis tabakasını keserek çıkartırlar. Ancak bazı amatörlerin parmak izlerini yok etmek için yaptıkları müdahale, kendilerini daha belirgin bir şekilde tanımlayan izlerin oluşmasına yol açabilir. Dünyanın en soğuk bölgesi Soru: Yeryüzünün en soğuk yeri neresidir? Yanıt: Yeryüzünün en soğuk bölgesi 21 Temmuz 1983 tarihinde ölçülen 89.2 santigrat dereceyle Antarktika’daki VOSTOK İstasyonu’dur. Ancak “kusursuz” soğuk hava koşullarının hüküm sürdüğü durumlarda 96 C gibi daha düşük değerler ölçülebilir. İngiliz Antarktik Araştırmaları’ından John Turner ve meslektaşları bu rekor düzeydeki soğuğu yaratan hava koşullarını incelediler ve soğuğun nedeninin sıra dışı, neredeyse hiç hareket etmeyen bir atmosferik vorteks (girdap) olduğunu ortaya çıkarttılar. Turner bu koşulları şöyle açıklıyor: “Bu koşullar Vostok’u tecrit ediyor ve normal olarak denizden gelmesi beklenen ılık hava dalgalarını engelliyor.” Buna bağlı olarak en soğuk dereceden sonra sıcaklık bir gün içinde sıçrama yaparak 20 derece birden ısınabiliyor (Journal of Geophysical ResearchAtmospheres, DOI:10.1029/2009JD012104). 1194.sayıdaki “2010 YILI” isimli bilmecenin yanıtı: 325, 784, 901 Bilmeceyi doğru bilenler: Necah BüyükduraAnkara, Güngör Bingölİst, Ender Aktulgaİst, Faruk Kozİzmit, Sait Eslekİzmir, Ahsen Canatİzmir, Tayfun Bahçekapılıİst, Aşir YılmazEdirne, Onur YeniceEdirne, Melike KartalEdirne, Yücel GünDenizli, Özen Günİst, Duygu Gün YargıcıLondra, Tamer Özgür SomuncuSakarya, Merih Ulus, Fırat YıldırımAnkara, Sevinç Ödül OruçAnkara, Mert TokatlıÜnye, Göksenin Eroğul, Umut Yayİst, Hüseyin ErgönülEdirne, Namık Çatalsakalİst, İzzet Hayri Özener, Mert TokatlıÜnye, Sami AkpınarÇorum, Hakkı Yıldırım Deniz Özener. Hazırlayan: İlker Mumcuoğlu d ü ş ü n SORULAR NECAH BÜYÜKDURA'YA ARMAĞAN Ender Aktulga eaktulga@gmail.com Hafta sonlarını keyifle geçirmemizi sağlayan bu köşenin, öncülüğünü yapmış, yüzlerce bulmaca üretmiş, yüreklendirmeleriyle yeni bulmacacıların köşeye katılımlarını sağlamış olan ve katkılarını çalışkanlıkla sürdüren ustaya, Necah Büyükdura'ya küçük bir armağan: N+E+C+A+H = B+Ü+Y+Ü+K+D+U+R+A Denklemdeki her harf, 16 tabanlı sayılama sisteminin (heksadesimal sistemin) rakamlarından birini simgeliyor: A, B, C, D, E harfleri kendilerini, diğer 7 harf ise 0 ile 9 arasındaki 10 rakamdan yedisini. NECAH sayısı asaldır, BÜYÜK ve DURA sayıları ise üçgendir. NOT: 1, 3, 6, 10, 15, 21,... dizisini oluşturan sayılar üçgen sayılardır. Dizinin i indisli terimi, 1+2+3+ ...+i olarak hesaplanır. Örneğin dizinin 5. terimi = 1+2+3+4+5=15'tir. SORU: BÜYÜKDURA sayısının 10 tabanlı sayılama sistemindeki (desimal sistemdeki) karşılığı kaçtır?