Katalog

Türkan Saylan’a Doç. Dr. Doğan Yücel Türkan Saylan, kendini ülkesine adam bir bilimci. Ülkemizde kad n n ezilmi li ini, geri kalm l n , kad n olman n zorluklar n bizzat ya ayarak görüp, özellikle yoksul k z çocuklar n n geli imine çözümler arayan ve bulan bir bilimci. A a daki yaz , ngilizlerin sayg n haftal k t p dergisi olan “The Lancet”in 4 Temmuz tarihli say s nda yay mland . Bizler, ilerlemi kanser hastal olmasa, neredeyse haks z bir ekilde hapse at lacak olan Türkan Saylan’a yap lanlar gördük. Türkan Saylan’ n kendini adad di er bir alan olan cüzam ile mücadelede de nas l ba ar l oldu u biliniyor. Buna ra men, stanbul Lepra Hastanesi’ne ad n n verilmesi mümkünken, reddedildi ini bas ndan ö rendik. (Bu arada, Saylan’ n, öldükten sonra da ad n n herhangi bir hastaneye, binaya ya da birime verilmesini istemedi ini belirtelim.) Ülkemizde bu geli meler olurken, Türkan Saylan’ n dünyan n önde gelen t p dergilerinden birinde, a a da aktard m z yaz yla an lmas , ülkemizde yap lan yanl l klar ve haks z uygulamalar göstermesi aç s ndan önemli. Yaz y kaleme alan, Lancet yazarlar ndan Kristin Solberg. Dünya üniversiteleri ba ar s ralamalar : Yöntemler ve ele tiriler Günümüzde üniversiteler arasında, dünyanın en başarılı ilk 100, 500 veya 1000’i arasında yer almak için, kıyasıya bir yarış yaşanıyor. Başarı yarışındaki derecelendirme (ranking), hepsi akademik olmayan pek çok kurum tarafından yapılıyor. Bunlar arasında gazete veya dergiler de yer alabilmektedir. Bu kurumların her birisi değerlendirme için farklı yöntemler kullanıyor. Prof. Dr. Kadri Yamaç, Gazi Üniversitesi Eski Rektörü, kadriyamac@gmail.com CBT 1174/14 18 Eylül 2009 “Sen, sevgili k z m; Art k ‘Neden k z do mu um?’ demeyi b rak ve olabilece inin en iyisi olmaya hedeflen”, diyordu Dermatolog Türkan Saylan Türkiye’nin kızlarına mektubunda. Mektup Saylan’ın İstanbul’daki cenaze töreninde okunmuştu ve içinde tıbba ve sosyal aktiviteye adanmışlığı yansıtıyordu. Saylan, Türkiye’nin ilk kadın dermatologlarından birisiydi, cüzama karşı mücadele eden önderdi. Bin dokuz yüz yetmiş altıda Türk Cüzzamla Sava Derne i’ni kurdu. Daha sonra, Uluslararas Cüzzam Birli i’nin kuruluşuna destek verdi, Dünya Sağlık Örgütü’ne cüzam için danışmanlık yaptı. Ama sonradan daha çok kadın hakları savunuculuğu ve Türkiye’nin yoksul kırsal kesimlerindeki kız çocuklarının eğitimi için gösterdiği çabalarla tanınacaktı. Bin dokuz yüz seksen dokuzda, genç kızların okumasını hedefleyen bir sivil toplum örgütü olan Ça da Ya am Destekleme Derne i’ni (ÇYDD) kurdu. ÇYDD’ye, tüm gücünü yıllarca, Türkan Saylan Türkiye’nin kırsal Dermatolog, Türk Cüzzamla bölgelerinde kültüSava Derne i kurucusu, kad n rel ve mali nedenlerhaklar savunucusu; 13 Aral k 1935’te stanbul’da do du, 18 le erkek kardeşlerinin May s 2009’da stanbul’da 73 tersine okula göndeya nda karaci er kanserinden rilmeyip evde kalan kız çocuklarına ayıöldü. ran Saylan can verdi. ÇYDD, kırsal bölgelerde okullar yaptı, kız çocuklarına burs sağlayarak okuttu. Derneğin ikinci başkanı Filiz Meriçli , Lancet’e, “Bu sivil toplum kurulu unun amac , Atatürk’ün kurdu u Türkiye Cumhuriyeti’ni ve laikli i korumak ve ileri götürmektir. O (Saylan), bunu hayata geçirme yolunun ancak tüm çocuklara ayn e itim imkânlar n sa lamaktan geçti ini dü ünürdü”, diyordu. Saylan’ın ölümüne rağmen, bu çalışmalar sürecek. “Ku kusuz, onun ölümü sadece ÇYDD için de il, Türkiye, hatta tüm dünya için büyük bir kay p. Ancak, o bize dü leri gerçekle tirme yolunu gösterdi”, diyordu Meriç. Kemal Atatürk’ün ilkelerine sadık ve yılmaz bir laik olan Saylan’ın yaşamı ömrünün sonuna dek çalkantılı geçti. Yakın zamanda, ÇYDD’nin diğer üyeleri ile birlikte, İslamcı Adalet ve Kalkınma Partisi Hükümeti’ne karşı askeri darbe planlama suçlamasıyla, savcılarca gözaltı listesine alındı. Ölümünden birkaç hafta önce polis, evini ve çalışma odasını bastı, özel ve mesleki belgelere el koydu. Hastalıktan dolayı ölümle yüz yüze olan Saylan, devlet televizyonunda baskını kınayarak şöyle dedi: “Biz demokrasi ve ça da bir yönetim istiyoruz. Bu yüzden, bu amaç u runa elimizden geldi ince mücadele etmeye haz r z.” Saylan, ne darbeden, ne de İslami yasaların, yani şeriatın uygulanmasından yana olduğunu açıkladı. Onu tanıyan kişiler övgüler düzüyorlar. Atatürk düşüncesini savunan bir sivil toplum kuruluşu olan Amerika Atatürk Derne i başkan yardımcısı Filiz Odaba Geldiay şöyle diyor: “Dr. Saylan, tek bir ya ama bunca i i s d rmay ba arabilmi , en aktif, enerjik, pozitif, alçakgönüllü ki ilerden birisidir.” Saylan’a 2001’de bu örgütün Atatürk ve Modernle me Ödülü verildi. Ancak, Saylan övülmekten hoşlanmayan, alçakgönüllü birisi olarak bilinirdi. Ölümünden birkaç yıl önce, Amerika Atatürk Derneği yayını olan Atatürk’ün Sesi dergisinde şöyle diyordu: “Bana, ‘Sizin gibi 10 ki i daha olsa, Türkiye aya a kalkard ’ diyerek övgü düzülmesinden çok rahats z olurum. Bunu diyenlere cevab m, ‘Bu ki ilerden biri de neden siz olmayas n z?’d r. Bana övgü düzmeyi b rak, sen böyle biri olmaya çabala”. Saylan, 1963’te İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden deri ve zührevi hastalıklar uzmanı olarak mezun oldu. İngiltere’deki çalışmaları sonrasında, 1977’de İstanbul Üniversitesi’nde profesör oldu. İstanbul Cüzzam Hastanesi’nde 1981 – 2002 yılları arasında, 21 yıl başhekimlik yaptı ve buradan emekli oldu. Saylan, pek çok uluslararası ödül aldı. Bunlar arasında 1986’da aldığı Uluslararas Gandi Ödülü de vardır. Türkiye’de yedi kitabı basıldı. Bunlar arasında otobiyografisinin anlatıldığı Güne Umuttan imdi Do ar da vardır. Saylan, burada kariyeri ve özel yaşamındaki ince ayrıntıları aktarır. Olağanüstü bir yaşamöyküsüdür anlatılan ama aynı zamanda sağlık sorunları da vardır. Tıp öğrencisiyken, 13 ayını yatakta omurga tüberkülozu ile mücadele ederek geçirmiş, 19 yıl önce de meme kanseri tanısı konulmuştur. Kanser, 2002’ye gelindiğinde karaciğerine de sıçramıştır. Saylan’ın birisi hekim (Çınar Örge), diğeri grafik tasarımcısı (Çağlayan Örge), iki oğlu ve iki torunu var. İki kez evlenmiş (Mustafa Örge ve Cevdet Bilgin), ama yaşamının son yıllarında yalnız kalmıştır. G ünümüzde Times Higher Education Supplement ve Quacquarelli Symonds (THESQS), Shanghai Jiao Tong Üniversitesi Yüksek Öğretim Enstitüsü” (Shanghai Jiao Tong University Institute of Higher Education SJTUIHE), US News, Webometrics gibi kurum veya basın organlarının yaptıkları derecelendirmeler popülerdir. Bunların dışında derecelendirme yapanlar arasında U.S. News and World Report (ABD), The Financial Times (İngiltere), Der Spiegel (Almanya), Reforma (Meksika) ve Asiaweek de sayılabilir. Çok popüler üç derecelendirme sisteminin esaslarına bakılacak olursa: SJTUIHE: Akademik makale yayıncılığına ve atıflara ağırlık verildiği görülmektedir (Tablo 1). Fen bilimlerine ağırlık vermesi de dikkat çekicidir. Sıralama sonuçlarını 2003’ten bu yana WEB’de “Academic Ranking of World Universities” (ARWU) olarak yayımlamaktadır. 1. E itimin kalitesinin göstergesi olarak mezunların aldığı Nobel ödülü veya Fields madalyası kullanılır. Mezun tanımına o kurumdan lisans, master veya doktora derecesi alanlar girer. Derecelerin alındıkları yıllara göre de farklı bir ağırlık katsayısı kullanılmaktadır. 2. Ö retim üyesi kalitesi olarak çalışanların aldığı Nobel veya Fields Madalyası ve 21 geniş konu kategorisinde alınan yüksek sitasyon değerlendirmeye alınır. Ödül alınan yıllara göre farklı katsayılar kullanılır. 3. Ara t rma çıktısı olarak: a.Nature veya Science dergilerinde yayımlanan makale (eğer kurum sosyal bilimler alanındaysa o zaman bu ölçüt kullanılmıyor ve bu değerlendirmenin alan ağırlık katsayısı diğer alanlara kaydırılıyor). Yazar sayısı birden fazlaysa sayı ve sıraya göre alınan puanlar değişik oluyor. b. SCIExpanded, Sosyal Bilimler Atıf Dizini (SSCI) ve Arts and Humanities Atıf Dizini’nde (AHCI) yayımlanmış makaleler. 4.Kişi başı performans. Bunun için de ek bir hesaplama yapılıyor. Bu hesaplamada diğer beş göstergeden alınan puan o kurumda tam zamanlı çalışan öğretim elemanı sayısına bölünüyor. Tablo 1: SJTUIHE Sıralama Ölçütleri ve % olarak ağırlıkları.