Katalog

ICOMOS ve Türkiye Ulusal Komitesi Çalışmaları Türkiye, Dünya Miras Komitesi’nin “bütün dünya için önemli bir yer taşıdığı, bulundukları ülkenin devleti tarafından korunmaları garanti edilen doğal ve kültürel varlıklar” listesinde 9 değerli örneğiyle yer almaktadır. Prof. Dr. Nur Akın (İstanbul Kültür Üniversitesi) T ürkçe adıyla “Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi” ICOMOS (International Council on Monuments and Sites), doğal ve kültürel değerlerin korunmasında UNESCO’nun baş danışmanıdır. 1965 yılında Varşova’da kurulan ve halen merkezi Paris’te bulunan kuruluş, tarihi anıtlar, çevreler ve sitlerin korunması ve değerlendirilmesi konusunda her türlü çalışmayı desteklemek ve yönlendirmek amacında olan hükümetler dışı bir organizasyondur. Dünyada tarihi anıt ve sitlerin korunmasıyla ilgili tüm uzmanlara açıktır ve 7000’den fazla üyesi bulunmaktadır. Anıt ve sitlerin korunması ve değerlendirilmesine yönelik kuram, yöntem ve teknolojileri harekete geçiren bu uluslararası örgüt, bir uzmanlar ağı oluşturmakta; mimar, tarihçi, arkeolog, sanat tarihçisi, coğrafyacı, antropolog, mühendis, şehirci gibi çeşitli mesleklerden üyeleriyle, konuyla ilgili disiplinler arası bilgi alışverişi sağlamaktadır. mirasın çeşitli konuları ve sorunlarıyla ilgili 21 bilimsel komitesi bulunmaktadır. Kültür varlıklarının belgelenmesi, kültürel peyzajlar, korumanın yasal, yönetsel, finansal sorunları, kültür turizmi, yerel mimari, tarihi kent ve yerleşmeler, ahşap, taş komiteleri gibi çeşitli başlıklar altında toplanan bu alt kuruluşlar, ICOMOS ulusal komitesi olan her ülkedeki konuyla ilgili uzmanlardan oluşmakta, bu üyeler, ulusal komitelerinin önerisiyle belirlenmektedir. Bilimsel komiteler, ICOMOS’un teknik organlarıdır. Konularıyla ilgili araştırma yapmak, kuram, koruma teknikleri, koruma ilkeleri üzerine yönerge ve tüzük geliştirmek ya da var olanları yenilemek, mirasın daha iyi korunması için eğitimi arttırmak amacıyla bilimsel bilgi alışverişini desteklemek ve ortak projeler geliştirmek temel hedefleridir. ICOMOS korumayla ilgili başta süreli yayınlar olmak üzere, yayın yapma konusunu da önemseyen bir kuruluştur. Bu konudaki etkinliklerinden birisi de, 2000’den bu yana her yıl ulusal komitelerin katkılarıyla hazırlanan “Tehlike Altındaki Miras” (Heritage @Risk) raporlarıdır. Bu raporlarda tehlike altındaki miras alanları, tek yapı ve sitlerin durumları ortaya koyulmakta ve böylece ortak kültürel mirasın ulusal ya da küresel tehlikelerine dikkat çekilmektedir. ICOMOS TÜRK YE ULUSAL KOM TES VE TÜRK YE ICOMOS Türkiye Ulusal Komitesi, 22.4.1974 gün ve 7/8132 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla Kültür Bakanlığı’na bağlı olarak kurulan yarı resmi bir sivil toplum örgütüdür. Ancak üyelikleri ve etkinlikleri açısından özerk bir yapıya sahiptir. Çoğu mimar ve arkeolog olmak üzere 75 üyesi olan ICOMOS Türkiye, kuruluşundan bu yana Türkiye’de koruma bilincinin yaygınlaştırılmasında etkin çabalarda bulunmaktadır. Görevlerinin başında, “anıtların ve sitlerin incelenmesinde, korunmasında, restorasyonunda ve değerlendirilmesinde uygulanacak uluslararası önerilerin hazırlanmasına ve kabul edilmesine çalışmak” yer almaktadır. Bu çerçeve içinde Türkiye, 1945’ten bu yana üyesi olduğu UNESCO’nun ve 1974’ten bu yana da ICOMOS’un anıtların ve sitlerin korunmasıyla ilgili tüm karar, uyarı ve yaptırım isteklerini yakından izlemek ve uygulamakla yükümlüdür. Ayrıca anıt ve tarihi çevre koruma konularında ulusal ve uluslararası toplantı, sempozyum, kongre vb. gibi bilimsel toplantılar düzenlemekte ve olanaklar el verdiği oranda bunları yayına dönüştürmeye gayret etmektedir. 2005’ten bu yana ulusal ve uluslararası bağlantılar açısından çok yararlı olan bir web sayfası (www.ico 110 ULUSAL KOM TE ICOMOS, söz konusu ağı kuvvetlendirmek ve koruma konusundaki etkinliklerini sürdürebilmek amacıyla UNESCO’ya üye olan ülkelerde, ulusal düzeyde komiteler kurulmasını teşvik etmektedir. Halen sayıları 110’un üstünde olan ulusal komitelerden her biri, kendi yönetmeliğini ve ICOMOS’un amaçları çerçevesinde kendi programını oluşturmakta ve üyeleri aracılığıyla gerek ulusal, gerek uluslararası düzeyde –kendi inisiyatifleriyle ya da hükümetlerinin isteğiyle koruma konularındaki girişimlere katılmakta, ayrıca UNESCO tarafından istenen konularda uluslararası bilirkişilik gibi özel görevlerde de bulunabilmektedirler. ICOMOS Yürütme Kurulu’nun önerdiği programları yerel olarak uygulayan ulusal komiteler, ICOMOS Danışma Kurulu’nun yıllık toplantıları aracılığıyla, gereğinde ICOMOS programının önceliklerinde de karar verici bir rol oynamaktadırlar. ICOMOS’un bir diğer önemli alt kuruluşu “Uluslararası Bilimsel Komiteler”dir. Kuruluşun, kültürel CBT 1153 / 12 24 Nisan 2009 mos.org.tr) ve 2008 yazından bu yana da, Kültür Bakanlığı tarafından tahsis edilen, İstanbul’da Alay Köşkü içinde yer alan sürekli bir bürosu bulunmaktadır. Tarihi ve doğal değerleri açısından büyük zenginlik taşıyan Türkiye’de, bu değerlerin korunması konusunda özel çaba gösterilmesi gerekmektedir. Koruma bilincinin gelişmesi ve tek yapı/tarihi çevre boyutunda gerçekleştirilen koruma yaklaşımları açısından 1973 yılında çıkan ilk kapsamlı Eski Eserler Kanunu’ndan bu yana belirli adımlar atılmıştır. Ancak yapılanlar yetersiz ve zaman zaman da geriye dönüşü olmayan büyük kayıplar oluşturacak kadar duyarsız olabilmektedir. Bu nedenle, kamuoyunda koruma bilincinin yerleşmesi ve koruma konusunda yapılması gerekenlerin doğru bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için önemli çabalarda bulunan meslek odaları ve sivil toplum örgütlerinin etkinlikleri ağırlık kazanmaktadır. Türkiye’de henüz başarılı koruma uygulamaları sergileyen Avrupa ülkelerinin çoğunda rastlanıldığı gibi, tarihi değerleri ortadan kaldırıcı uygulamalara protestolarla büyük tepki gösteren toplumsal bilince ulaşılamamakla birlikte, olumlu ilerlemelerin varlığı gözlenmektedir. Ancak yine de, tarihten günümüze kalabilen tek yapı ve tarihi çevre boyutundaki birikimlerin, korunmaya değer karakteristik özellikleriyle birlikte geleceğe aktarılması konusunda "uluslararası bilimsel koruma ölçütleri"ne uygun nitelikte uygulamaların sayısı sınırlı kalmaktadır. Bu bağlamda ICOMOS Türkiye Ulusal Komitesi üyeleri aracılığıyla, konuyla ilgili sorunların yetkililerle paylaşılmasına, ilgili kurumların uyarılmasına ve kamuoyunun korumanın evrensel standartları konusunda bilgilendirilmesine çalışılmaktadır. ICOMOS Türkiye Ulusal Komitesi’nin ayrıca, Türkiye’nin Dünya Miras Listesi’nde yer alan değerlerinin durumunu izlemek ve bunlarla ilgili sorunlar konusunda yetkilileri uyarmak gibi önemli bir görevi de bulunmaktadır. Türkiye, UNESCO’ya bağlı olarak 1972’de kurulan Dünya Miras Komitesi’nin “bütün dünya için önemli bir yer taşıdığı, bulundukları ülkenin devleti tarafından korunmaları garanti edilen doğal ve kültürel varlıklar” listesinde 9 değerli örneğiyle yer almaktadır: 1. İstanbul’un tarihi alanları (1985); 2. Göreme Milli Parkı ve Kapadokya’nın kaya kiliseleri (1985); 3. Divriği Ulu Camisi ve Şifahanesi (1985); 4. Hattuşaş (1986); 5. Nemrut Dağı (1987); 6. XanthosLetoon (1988); 7. HieropolisPamukkale (1988); 8. Safranbolu Kenti (1994); 9. Truva Arkeolojik Sit Alanı (1998). ICOMOS Türkiye Ulusal Komitesi, başta İstanbul’un söz konusu miras alanlarındaki koruma sorunları olmak üzere, listedeki diğer örneklerin durumunu da yakından izlemektedir. Ancak bu konudaki tüm çabaların temel hedefi, Türkiye açısından önemleri tartışılmaz olan kültür varlıklarımızın sahip oldukları özel niteliklerini bilerek değerlendirdiğimiz bir düzeye gelinebilmesidir.