Katalog

Sağlık Tiroit kanserleri Doç. Dr. M. Onur Demirkol; Amerikan Hastanesi Nükleer Tıp Bölümü Tiroit kanserleri son y llarda daha çok konu ulur oldu, neden? 26 Nisan 1986 Çernobil’deki (Kiev, Ukrayna) reaktör kazası en büyük nükleer felaketlerden biridir. Ülkemizden yaklaşık 1150 km uzaktadır. Ancak hafif ve uçucu olan sezyum ve iyot, hava yolu ile geniş bir coğrafyaya dağılmıştır. I 131,132,133 izotopları salınması nedeni ile tiroit en fazla etkilenen organ oldu. Ülkemiz de radyoaktif serpinti altında kaldı; hava, toprak, su ve süt zinciri ile geniş bir grubun etkilendiği düşünülüyor. Ukrayna, Rusya ve Belarus’ta çocuklarda tiroit kanserleri arttı. Ülkemizde bu yönde yapılan araştırma ve tezlerde de tiroit kanserlerinde artış olduğu bildirildi. Unutulmaması gereken, sürecin halen devam ediyor olması. Bu nedenle tiroit kanserleri belki de her zamankinden daha önemli. Tiroit kanserlerinin s kl nedir? Tiroit kanserlerinin tamama yakını önce bir tiroit nodülü (küçük düğüm) olarak karşımıza çıkar. İyi olan, tiroit nodülleri çok sık görülmesina rağmen kanser riskleri düşüktür (%5). Tiroit kanserlerinin yıllık görülme sıklığı ülkelerecoğrafi bölgelere göre değişmekle birlikte, erkeklerde 100.000’de 1.22.6, kadınlarda 100.000’de 2.03.8, 16 yaş altı çocuklarda ise nadirdir ve 100.000’de 0.020.3 düzeyinde. Tüm kanser ölümlerinin %1’inin azından sorumludur. Ancak, en sık görülen endokrin tümörlerdir. Tiroit kanserlerinin tipleri nelerdir? İyi ayrımlaşmış tiroit tümörleri papiller (meme ucu gibi yumuşak küçük çıkıntı) ve folliküler (küçük kese) tiplerdir. Ayrımlaşmamış tip olan anaplastik (şekilsiz ve yapısız büyüyen) tümörler, tiroidin folikül dışı hücrelerinden kaynak alan medüller tiroit kanserleri ve çok nadir görülen tiroit lenfomaları diğer tipleri oluşturur. Diyet ile yeterli oranda iyot alınan ülkelerde iyi ayrımlaşmış tiroit kanseri oranı (papiller ve foliküler tipler) %85 üzerindedir ve seyri en iyi olan papiller tip en sık görülendir (%7080) ve foliküler kanserlerin en az %50’si minimal invazivdir (yayılma özelliği gösteren). Ancak diyet ile iyot alımı eksik olan ülkelerde papiller kanser oranı düşüktür; saldırgan foliküler kanser tipleri ve iyi ayrımlaşmamış kanserlerin oranı ise yüksektir. Olumlu olan, hastaların %8090’ı en iyi seyir gösteren gruptadır ve 2030 yıllık sağ kalım oranları %90 üzerindedir. yacağıdır. Lenf nodu metastazlarında (bir hastalığın bulunduğu yerden başka bölgelerine taşınması) da en etkili tedavi cerrahidir. Santral (merkezi) lenf nodu metastazlarının belirlenmesi oldukça güçtür, çıkarılmaları ile nüks ve uzak metastaz oranlarının düştüğü gösterildi. Bu sebep ile santral veya parasantral (merkezin çevresinde) boyun diseksiyonunun tiroidektomi (tiroid bezinin bir kısmının ya da tümünün kesilip çıkartılması) operasyonuna eklenmesi en doğru yol gibi gözükmekte. Zira bu bölgeye tekrar girilmesi teknik olarak zordur, yüksek komplikasyon ve sakatlanma riskini de beraberinde getirir. Radyoiyot (I131) ablasyonu (ablasyon, tiroidektomi sonrası kalan normal tiroit dokusunun yok edilmesi işlemidir)/tedavisi iyi ayrımlaşmış tiroit kanserlerinde tamamlayıcı tedavidir. Çok düşük risk grubu dışındaki tüm hastalara uygulanmalı.. Rezidüel (kalıntı) postoperatif (ameliyat sonrası) mikroskopik tümör odaklarını yok ederek, nüks (tekrarlama) ve ölüm oranını azaltır. Ablasyon dozu sonrası 410 gün içerisinde yapılan tüm vücut sintigrafisinde tiroit yatağı dışında daha önce tesbit edilemeyen odakların görülmesine imkân verir. Cerrahiden 46 hafta sonra, yaşlı hastalarda ve daha geniş cerrahilerden sonra bu süreye 12 hafta eklenebilir. Tiroit hormonu alımı kesilerek veya bazı özel gruplarda sentetik TSH enjeksiyonu sonrası yapılabilir; sentetik TSH’nın her grupta tedavi öncesi uygulanabilirliği tartışmaldır, özellikle ortayüksek risk gruplarında deneyim yeterli değildir. Öncesinde iyot kullanımı engellenmeli, gebelik mutlak ekarte edilmeli, hastanede kalış süresi 37 gün civarındadır, bu süre radyasyon dozunun düşmesi yanında komplikasyon riski olan hastalara göre değişkenlik gösterir. Yeterli sıvı alımı mutlak sağlanmalıdır, tükrük bezleri korunması da diğer önemli konudur. I131’in beta ve gama enerjisi vardır, beta tedavi edici etkiyi oluştururken, gama ışınları görüntüleme için kullanılır. Bol su ile ağız yolu ile alınır. Tiroit dışı doku radyasyon dozları tiroitden 100010000 kez daha azdır. Radyoiyot tedavisi sonrası ortaya çıktığı kanıtlanmış solid (katı) organ kanseri yoktur. Lösemi görülme oranın da hafif artış yaygın kemik metastazı olan ve bu sebep ile defalarca yüksek doz almış hastalar için geçerlidir. Bu hastaların sağ kalım oranları göz önüne alındığında göz ardı edilebilir. Süt veren anneler tedaviden sonra kesinlikle bir daha süt vermemelidir. Takipte neler yap l r ? Tiroit hormonu (T4=tiroksin) yerine koyma ve baskılama tedavisi altında, tiroit hormon düzeyleri, tiroglobulin, antitiroglobulin testleri ve boyun USG temel takip araçlarıdır, Tiroit hormonu kesilerek veya sentetik tiroit uyarıcı hormon (TSH) uyarısı ile I131/123 tüm vücut sintigrafisi belirli zaman aralıklarında gereklidir. Diğer görüntüleme yöntemleri PETBT ve MR özel durumlarda kullanılır. Şüpheli lezyonlardan İİAB yapmak sıklıkla uygulanan bir yöntemdir. yi ayr mla m tiroit kanserleri vücudun ba ka bir yerine yay l r m ? Boyun dışına metastaz oranı iyi ayrımlaşmış tiroit kanserlerinde %1015 seviyesindedir. Akciğer ve kemik (%97; akciğer %57, kemik %24, birlikte %16) en sık görülen uzak metastaz bölgeleridir. Kalan %3 içerisinde ise karaciğer, beyin, deri metastazları vardır. Tedavilerinde cerrahi, radyoiyot, radyoterapi ve kemoterapi kullanılır. Olumlu olan, hasta hayat kalitelerinde büyük değişiklik olmamasıdır. Hormonal tedavi yan etkileri nelerdir? Tedavinin iki amacı var, 1.eksik olan tiroit hormonunu yerine koymak, 2.TSH salgılanmasını baskılamak için, zira tiroit hücre artışı TSH bağımlıdır. Risk altında olan iki önemli organ kemik ve kalptir. Kemik erimesi menapoz öncesi kadınlarda sorun değilken menapoz sonrası kadınlarda önlem alınması gerekir. Tiroksin tedavisi kalp hızını arttırmasına bağlı, aritmi, sol ventrikül (karıncık) kalınlaşması gibi yan etkilere sebep olabilir. Bu durum daha çok yaşlı ve zeminde kalp hastalığı olanlarda geçerlidir. Genç hastalar için bu durum genelde söz konusu değildir. Unutulmaması gereken tedavinin yan etkileri minimaldir ve önlenebilir. Görülme ya nedir ve nas l saptan r? Ortalama teşhis yaşı papiller tümörler için 40 yaş civarı, foliküler tümörler için 50 yaş ve üzeri, kötü ayrımlaşmış Risk ve ayrımlaşmamış tümörler için 65 yaş ve üzeridir. faktörleri nelerdir? Tanı için, hasta hikayesi ve fizik muayene sonrası göİlişkisi kesin olarak gösterilen tek risk rüntüleme olarak en sık ultrasonografi ve sintigrafi kullanılır. Sonuçlarına göre ince iğne aspirasyon (çekerek bofaktörü, çocukluk çağında radyasyona maruz kalşaltma) biopsisi (İİAB) yapılabilir, ancak %1020 oranınmadır. Diğer faktörlere baktığımızda, tüm tiroit kanDi er tipler nelerdir? da teşhis için yeterli olmayabilir. MR, BT ve PET/BT teşserli hastaların yaklaşık %3’ünde aile hikâyesi var. Anaplastik karsinoma, insanda görülen en salhisde temel görüntüleme yöntemleri değildir. Başka Kanser çıkma oranı tek veya çok tiroit nodülünde benzerdırgan kanserlerden biridir. Çok nadirdirler. 70 yaş amaç ile yapılırken, tiroit nodüllerine rastlanabilir. dir. Hashimato tiroiditinde, tiroit lenfoması riski arttığı bilve üzerinde görülürler. Çok az hasta 12 aydan fazla dirildi. BasedowGraves hastalığı ile birlikte olan nodülleryaşar. Medüller tiroit kanserleri tüm tiroit kanserTedavi için neler yap l r? de kanser riskinin yükseldiği bazı serilerde gösterildi. lerinin %510’u bu tiptir. Kalıtsal tipleri vardır. Esas tedavi cerrahidir. Cerrahi sonrası ömür boyu tiKadın/Erkek oranı, ergenlik, menapoz sonrası 1, diğer Takipte serumda kalsitonin ve karsinoembriyonik roit hormonu kullanılacağı, İİAB sonuçları ile uyumsuztüm yaş gruplarında 24 arasındadır. Menapozda ösantijen düzeylerinin tesbiti önemlidir. Kalsitonin ayluk olabileceği, sinir, damar yaralanmaları, kalsiyum eksiktrojenprogestron veya östrojen tedavisi riski artrıca teşhis için de kullanılır. Klinik meduller kanserliği riski anlatılmalıdır. Biyopsi veya operasyon sırasında tırmaz. Vücut ağırlığı artışı riski de arttırlerde 10 yıllık sağ kalım oranı yaklaşık %65 düzeyindekanıtlanmış tümör varlığında tiroidin tamamı veya tamama maktadır. Sigara ile ilişkisi göstedir. Erken dönemde ailesel tarama esnasında saptanan hasyakını çıkarılmalıdır. rilmedi. talarda ise bu oran %90’a yükselmektedir. Diğer önemli konu lenf nodlarının çıkarılıp çıkarılma CBT 1141 / 13 30 Ocak 2009