Katalog

2007BİLİM 2007’de dünya görüşümüzü değiştiren bilimde 100 yenilik (2) GENETİK 1) GEN HARİTASINDAN KİŞİSEL TEDAVİYE Craig Venter 4 Eylül tarihinde 70 milyon dolara mal olan genom haritasını dünya kamuoyuna gösterdi. Bu ne anlama geliyor? North Carolina'daki Duke Genom Bilimi Enstitüsü'nden Huntington Willard'a göre bunun anlamı, “Kişiye özel tedaviye giden yolda kritik bir dönemecin aşılması”. 2007 yılında bu yolda bazı önemli adımlar da atıldı. Örneğin şubat ayında FDA MammaPrint adı verilen göğüs kanseri hastalarına yönelik bir gen testini onayladı. Meme kanseri tanısı konan hastaların toplam gen faaliyeti profiline bakarak doktorlar tümörün yayılma eğilimi taşıyıp taşımadığını ve hastanın ameliyat sonrasında kemoterapiye ihtiyacı olup olmadığını anlayabilecek. Böylece binlerce hastanın gereksiz yere kemoterapi olması engellenecek. 2) DİNOZORLAR SICAK KANLI Dinozor fosillerinin hep aynı pozisyonda bulunması bugüne dek paleontologların açıklamakta zorlandığı bir bilmece idi. Bu fosillerin pek çoğunda boyun, omurga ve kuyruk hep geriye dönük şekildedir. Bugün bunu, veterinerler modern zamanlardaki kuş ve memelilerin cesetlerinin durumuna bakarak açıklayabiliyor. Veteriner Cynthia Marshall Faux'a göre dinozor fosillerinin bu şekli alması “opisthotonos” denilen beyinciği hedef alan bir darbeye bağlıdır. Opisthotonos'un genellikle, sürüngenlerde değil de kuşlar ve memeliler gibi sıcak kanlı hayvanlarda görülmesi, dinozorların da sıcak kanlı hayvanlar olduğu tezini güçlendiriyor. lıkken öldüğü düşünülen mamutun 40 bin ile 30 bin yıl önce yaşamış olduğu ileri sürülüyor. Paleontologlar özellikle mamutun dişlerinin kimyasal ve izotopik yapısına odaklanmış durumda.. Dişler ağaç gövdesi gibi halkalar halinde uzadığı için hayvanın yaşadığı dönem ile ilgili çok önemli bilgiler elde edilebilecek. Özellikle mamutların kütlesel yok oluşlarının nedeni bu şekilde anlaşılabilecek. BİYOLOJİ 1) GENOM NAKLİNDEKİ BÜYÜK BAŞARI Haziran ayında J.Craig Venter Enstitüsü'nden biyologlar bir bakteri türüne ait genomu başka bir bakteri türüne nakletti. Craig Venter'in on yıldır üzerinde çalıştığı bu işlem, tamamen sentetik bir yaşam yaratma yolunda çok önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Venter'a göre sentetik genom taşıyan canlı bir hücrenin yaratılması için birkaç ay yeterli. 2) ARI ÖLÜMLERİNİN PERDE ARKASI ABD'deki kuşkulu arı ölümlerinin arkasındaki nedeni araştıran entomologlar, CCD (colony collapse disorder) adını verdikleri bu kayıpların ardında İsrail Akut Felç Virüsü (IAPV) denilen salgın mikrobun bulunduğunu ortaya çıkarttılar. Bilim insanları bu mikrobun stres, parazit böcekler ve yorgunluğun yıprattığı arıları hedef aldığını belirtiyor. Ancak bu mikrobun Avustralya'daki arılarda da görüldüğü halde ölümlere yol açmaması entomologları düşündürüyor. 2) HASTALIKLARIN GENETİK İZİ Bu yıl ayrıca genomun tümünün analiz edilmesine dayanan çok sayıda testin ortaya çıkmasına sahne oldu. Bu testlerin dayanağı “single nucleotide polymorphismsSNP” denilen, DNA kodlarındaki bireysel farklılıkların bulunduğu yerleri gösteren bir haritadır. Bu testler yardımıyla doktorlar hastalığa yol açan genleri tespit edebilecekler. SNP'ler yardımıyla ayrıca hastalık riski de belirlenebilecek. Bu yıl Tip 2 diyabet, kalp hastalığı, obezite gibi bazı hastalıklara bağlı SNP'ler tespit edildi. Ne var ki bu testler kişinin spesifik bir hastalığa yakalanıp yakalanmayacağını kesin olarak göstermiyor. Halihazırdaki testler yalnızca o hastalığa yakalanma riskini ortaya koyabiliyor. 3) CLOVİS İNSANLARININ YOK OLUŞU 13.000 yıl önce Kuzey Amerika'da yaşayan Clovis insanlarının ve çeşitli hayvan türlerinim aniden yok oluşlarını açıklayan yeni bir kuram geliştirildi. Oregon Üniversitesi'nden arkeolog Douglas Kennett, Asya'dan göç eden bu insanların ve diğer canlıların Göller Bölgesi'ne düşen 1.500 kilometre çapındaki bir kuyrukluyıldızın neden olduğu bin yıl süren bir soğuk dönem sonucu öldüğünü ileri sürüyor. 4) İLK ORMAN FOSİLİ ABD'nin Illinois Eyaleti'ndeki bir kömür madeninde 300 milyon yıllık bir orman fosili bulundu. 5) DEVONİYEN DÖNEMİNE İLİŞKİN AĞAÇLAR ABD'de Catskills'deki bir taşocağında bulunan iki ağaç fosili, Orta Devoniyen (yaklaşık 385 milyon yıl önce) döneminde yüksek ağaç ormanları ile ilgili çok önemli bilgiler içeriyor. 3) UZUN MESAFELERE GÖÇ EDEN MEMELİ Kambur balinaların göçünü 8 bin kilometre boyunca izleyen biyologlar, bunların memeliler arasında en uzun göçü gerçekleştiren hayvanlar olduğu ileri sürüyor. Bilim insanları balinaların bu kadar uzun yol kat etmelerinin nedeninin, yalnızca sıcak sularda üreyebilmeleri olduğunu söylüyor. Ayrıca bu sıcak sularda doğan yavrular enerjilerini gelişmek için kullanıyorlar, ısınmak için değil. PALEONTOLOJİ 1) KUŞLARIN ATALARI DİNAZORLAR Nisan ayında North Carolina State University'den paleontolog Mary Schweitzer 68 milyon yaşındaki bir T.rex bacak kemiğinde bulunan yumuşak dokudan elde edilen proteinin gen analizini tamamladı. Uzun incelemeleri sonucunda T.rex'in protein parçalarının, bugün yaşamakta olan tavukların proteini ile büyük benzerlik taşıdığı ortaya çıktı. Böylece kuşların dinozorlardan evrildiğine ilişkin ilk moleküler bağlantı bulunmuş oldu. 6) YAPRAK BÖCEĞİ FOSİLİ Ocak 2007'de Almanya'nın Messel bölgesinde bulunan 47 milyon yaşındaki bir yaprak böceği fosilinin modern zamanlardaki akrabalarıyla yakın benzerlikler taşıdığı ve böceğin milyonlarca yıldır çok az değişime uğradığı ortaya çıktı. Böylece böceklerin düşmanlarından korunmak için edindikleri kamuflaj yeteneğinin milyonlarca yıldan beri varolduğu anlaşıldı 4) EN BÜYÜK ÇİÇEĞİN KÖKENİ Dünyanın en büyük çiçeği olan yaklaşık 7 kilo ve kokmuş et kokusu yayan Rafflesia'nın hangi bitki familyasına ait olduğu ortaya çıktı. Daha önce boyutlarından dolayı Rafflesia ağaç sınıfına dahil ediliyordu. 5) EN GÜÇLÜ DİLE SAHİP HAYVAN Dünyanın en güçlü hayvanının semender olduğu düşünülüyor. Bilim adamlarının böyle düşünmesinin nedeni tür semenderin dilini hızlı dışarı doğru fırlatması. Biyologlar hayvanın bunu yalnızca kas gücüyle yapılabilmesinin olası olmadığını ileri sürüyor. Journal of Experimental Biology isimli derginin şubat sayısında yer alan bir yazıya göre, semenderler dillerini bu şe CBT 1085/14 4 Ocak 2008 7) BEBEK MAMUT Mayıs ayında bir Sibiryalı geyik çobanının bulduğu donmuş haldeki küçük mamut cesedi, dünyanın en bozulmamış mamutu olarak değerlendiriliyor. Çoban donmuş cesedi çözülmeden yakınlardaki Salekhard isimli Rus kentindeki doğa tarihi müzesine taşıdı. 4 ay