Katalog

Salgın HastalıklarKuş Gribi Küresel Pandemik: Kuş Gribi Son zamanlarda hepimizi endişelendiren kuş gribi ‘Global Pandemik: Paniğe Kapılmalı mıyız?’ başlığı ile Londra’daki Dana Centre (**)’da tartışıldı. Dr. Pınar Uysal Onganer (*) ünya Sağlık Örgütü (WHO) Influenza (grip) Laboratuvarı Başkanı Dr. Maria Zambon, doktora konusu 1918 yılındaki grip salgını olan tıp tarihi öğretim görevlisi Dr. Robert Brown ve İngiltere Sağlık Bakanlığı İmmunizasyondan sorumlu başkan David Salisbury’den oluşan panel, kendi görüşlerini sunduktan sonra konu ile ilgili soruları da yanıtladılar. Canlı olarak internetten de katılımın sağlandığı toplantıyı New Scientist dergisi editörü Jeremy Webb yönetti. Dr. Zambon, bir bilim insanı ve konunun uzmanı olarak 1997 yılında ilk saptanan kuş gribi vakası ile başlayan ve git gide yayılmaya başlayan ‘kuş gribi’nin salgına dönüşmesi halinde yeryüzünden silinmesinin oldukça zor olabileceğine dikkat çekti. Ayrıca, bu tür salgınlara hazırlıklı olunması gerektiğini, sadece ‘ne zaman’ bir salgının başlayacağının bilinmediğini kaydetti. Dr. Brown ise altı yıl araştırma yaptığı 1918 salgını ile olası grip salgını arasındaki farkları ve benzerlikleri belirterek daha iyimser bir tablo çizdi. Stres, kötü hayat şartları gibi etkenlerin hastalıkla savaşmada önemli olduğunu belirten Dr. Brown, eskiye oranla çok daha şanslı olduğumuzu söyledi. ‘İspanyol Gribi’ olarak da bilinen 1918 salgınının nedeninin dahi yıllar sonra tanımlandığını düşünürsek ve şu anda sahip olduğumuz özellikle ilaçlar (antibiyotikler), tıp ve farmakoloji (ilaç sanayii) alanındaki gelişmeleri göz önüne alırsak, Dr. Brown’a hak vermemek elde değil. Bunlara ek olarak, bugün eskiden farklı olarak, hastalığa bağlı gelişen pnömoni’yi (zatüree) önlemede yardımcı aşılara sahibiz. Ne yazık ki bir de madalyonun diğer yüzü var; örneğin, kısa bir süre önce solunum yolları virüsü SARS vakalarında, infeksiyona neden olan etken virüsün Hong Kong’dan Toronto’ya sadece bir uçak yolculuğu ile taşınabildiğine tanık olduk. Özetle, 1918 salgını ile olası kuş gribi pandemiği karşılaştırıldığında hem avantajlı hem de dezavantajlı olduğumuz yönler var. önemli konu var: Hastalık etkeni virüsü tanımlayıp gerekli aşıyı üretmek 6 ay gibi bir zaman almakta. Ayrıca, grip virüsü mutasyona uğrayarak genetik bilgisini değiştirme yeteneğine sahip. Bu takdirde bir kişiden izole edilen virüs ile bir diğer kişiyi infekte eden virüs aynı olmayabilir, bu durum da aşı üretilebilse bile etkisini tartışmalı kılabilir. kında bile değilken, yani virüs kuluçka periyodundayken bir diğer kişiyi infekte edebiliyor. Böylece, SARS virüsü ile infekte kimselerin ayırt edilip, hastalığın yayılmasına engel olunabilirken kuş gribi vakasından ancak ortaya çıktığında haberdar olunuyor. VİRÜSTE MUTASYON Bir diğer önemli konu ise, ülkemizde görülen vakalardan izole edilen H5N1 alt tipinde rastlanan mutasyondur. Nature1 dergisinin son sayısında da belirtildiği üzere, bir vakada H5N1 mutasyonu tespit edildi. Söz konusu genetik değişiklik, uzmanlara göre, virüsün kuşlardan daha çok insanları infekte edebilmesine neden oluyor. Söz konusu mutasyon (serin aminoasitinin asparajin aminoasitine dönüşmesi) ile virüs, konak hücre reseptörüne daha kolay bağlanabiliyor. Mutasyonun ikinci önemli etkisi ise virüsün üst solunum yolları yerine akciğerlere adaptasyonu olarak belirtiliyor. İnsan solunum yollarında iki çeşit reseptör alt tipi bulunmaktadır. Bunlardan alfa 2.3, daha çok alt solunum yollarında bulunurken, alfa 2.6 daha çok burun ve boğaz bölgesinde tespit edilmiştir. Şimdiye dek tanımlanan grip virüsleri bu reseptörlerden 2.6’yı tercih ederken H5N1 alt tipi 2.3 reseptörünü tercih ediyordu. Yeni saptanan ‘mutant H5N1’in ise 2.6 reseptörüne afinite gösterdiği gözlenmiştir. Elbette insandan insana geçiş ve korkulan salgının başlaması için birden fazla mutasyon gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki, sadece son birkaç yılda 45 yeni virüs tanımlanmıştır. Olası grip ve benzeri salgınlardan korunmak için kendi sağlığımıza olduğu kadar toplum sağlığına da önem vermeli, kişisel hijyene dikkat etmeliyiz. **Yaklaşık 1.5 saat süren toplantı Dana Centre’ın (www.danacentre.org.uk) internet sayfasındaki arşiv bölümünden izlenebilir. D SARS’TAN 800 ÖLÜ Etken virüs nöraminidaz adı verilen enzim yardımı ile infekte hücreden sağlıklı hücreye yayılır. Yine hepimizin bildiği üzere, tedavi amaçlı kullanılan başta Tamiflu (oseltamivir) olmak üzere sınırlı yararı olan bazı ilaçlar nöraminidaz enziminin etkisini bloke ederek virüsün yayılmasına engel olurlar. Doktorasında hepatit B virüsü çalışmış biri olarak, ‘infeksiyonun ardından ‘saldırı’ planları yapmak yerine, önceden ‘savunma’ yapılabilir mi ya da infeksiyon süresince immun (bağışıklık) sistemini güçlendiremez miyiz, düşüncemi dile getirdim. Dr. Zambon bunun üzerinde önemle durdukları konuların başında geldiğini fakat önce ‘düşmanı’ tanımak gerektiğini belirtti. Katılımcılardan biri "SARS ortaya çıktığında da hepimiz korktuk ancak, beklendiği kadar yüksek ölüm oranı ve salgın görülmedi. Kuş gribi için de bu doğru olabilir mi?" diye sordu. Bunun üzerine Dr. Zambon "Yaklaşık 3 yıl önce ortaya çıkan ve dünya çapında en az 8.400 kişinin yakalandığı düşünülen SARS sadece bu vakaların 800'ünde ölüme yol açmıştır. Günümüze dek 142 kişinin kuş gribi virüsünce infekte olduğu, bunlardan 74'ünün öldüğü düşünülürse endişelenmemiz yersiz değildir" dedi. Ayrıca dikkat edilmelidir ki, SARS virüsü ile infekte kişi ancak hastalık belirtilerini göstermeye başladığında virüsü yayıyor. Fakat kuş gribinde kişi hasta olduğunun far BİREYSEL PLANLAMA David Salisbury ise, görev başındaki tüm sorumluluk sahibi bürokratlar gibi, olası bir salgın durumunda her şeyin düşünülüp planlandığını, endişelenecek bir durum olmadığını belirtti. Korunmadan, hastalık süresince yapılması gerekenlere kadar hepimizin bireysel planının olması gerekmektedir. Gribe yakalananlar çevrelerini de düşünerek, toplum içine çıkmamalı, mendil kullanmalı ve kullandıkları mendilleri dikkatlice yok etmelidirler. Gün için de farkında olmadan ne kadar fazla yüzümüze dokunduğumuz göz önüne alınırsa, özellikle sık sık el yıkamaya dikkat edilmelidir. Normal grip virüsünün kuluçka süresi 23 gün olarak kabul edilirken bu süre kuş gribi vakalarında 45 güne çıkmıştır. Hepimizin bildiği gibi kuş gribinden korunmak için halihazırda bir aşı yok. Hastalığın insandan insana geçişi başladığı takdirde virüsün izole edilerek aşı üretimine başlanması planlanıyor. Ancak, dikkat edilmesi gereken iki (*) ponganer@yahoo.co.uk 1Declan Butler, Bird flu mutation sparks concern: Genetic tweak makes virus favour human nose and throat. Nature, 13 Jan 2006. Kuş gribine karşı sağlıklı tavuk kümesleri sorunu SORUN: Doğu ve Güneydoğu bölgemizde bölgesel kalkınmayı teşvik etmek, istihdama katkıda bulunmak, üretimi ve hayvan miktarını kayıt altına almak, kırsal kesim ve köylünün et, yumurta protein (ucuz, sağlıklı) kaynağını yerinde temin etmek. SORUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER: Depreme karşı aynı devletimizin yaptığı konutlar gibi, kanatlı hayvanların depremi olan kuş gribine karşı köylü ve üreticiye devletimizin öncülüğünde kapalı tip kümesin teşviki ve bunlarda üretilecek etlik ve yumurta hayvanlarının Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ve Türkiye’nin her tarafında kesilmesi sonucu köylü, kırsal kesiminin et, yumurta ihtiyacının karşılanması. MODEL UYGULANMIŞ VE BAŞARILMIŞ: 1985 1990 yıllarında tavukçuluk sektörünü geliştirmek için ilk kapalı tip teknolojik kümes modellerinin Dünya Bankası kaynakları ile Bolu–Adapazarı–İzmir – Eskişehir – Erzurum’da yapılması. 10 metre genişlik x 27 metre uzunluk = 270 m2 4.000 civciv kapasite. ANA PROBLEM: 20 milyon köy tavuğu, yumurtası açıkta besleme ve sorun teşkil ediyor. ÇÖZÜM: 1 Birinci Aşama: 2,5 x 3 = 7,5m2 = 50 civciv 2006 yılı (üretici ve köylü mevcut sistemini basit yapılar, baraka tip ve çitlerle çevirerek koruma altına alması.) = 400.000 aile zaten yapıyor. 2 İkinci Aşama : 3 x 10m = 30 m2 = 400 civciv = 50.000 aile veya işletmeye çekmek / 2007 SEÇENEKLER Kümes tipi Miktar Aile İşletmesi (Ad) Açıkta, serbest 2 40 10 milyon 2,5 x 3= 7,5 m2 5070 400.000 3 x 10 = 30 m2 10 x27=270 m2 10x65= 650 m2 400 4.000 10.000 50.000 5.000 2.000 Yapılan Kümes Tipi Açıkta Basit yapılı, etrafı korunaklı, çitli, baraka tip Kapalı entegre tip Kapalı Tip Kapalı Tip Yapım 19902005 2006 20062007 20062007 2007 Maliyet 200 milyon 2 milyar 16 milyar 40 milyar Toplam 3 Üçüncü Aşama : 10 x 27 m = 270 m2 = 4.000 civciv = 5.000 aile işletmesi (2008 yılı) 4 Dördüncü Aşama : 10 x 65 m = 650 m2 = 100.000 civciv = 2.000 aile işletmesi (2009 yılı) teknolojik – modern. Üretimi yapılan canlı ve yumurta civcivlerinin entegre firmalardan veya serbest piyasadan temini (karşılıksız) Üretilen piliçlerin modern tip Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve diğer entegrelerde kesimi. İhtiyaç olan miktar kadar piliç eti ve yumurtanın kırsal kesime frigofirik araçlarla köylere ve ilçelere dağıtımının yapılması. Recai Önder C.P. Genel Müdürü 1. Mevcut sistem 2. 1. Aşama geçerek 3. 2. seçenek 4. 3. seçenek 5. 4. seçenek 80 trilyon 100 trilyon 80 trilyon 80 trilyon 985/18 4 Şubat 2006