Katalog

Bilim Portre ioo y» Çok yönlü bir kişilik ve karmakarışık bir hayat Uahi, laik aziz, barışçı, insancıl, ilgisiz ebeveyn, şakacı, şair, hayalperest, müzisyen, dünyayı kurtaran adam, bomba nın babası, sadık bir dost, flört sever ve hatta dolandırıcı. Bııgüne kadar insanoğlu için soylenmiş olan sıfatların çoğu, geııiş alnı, karışık beyaz saçları ve kimi zaman yüzünde beliren o budala gulüşüyle bir ikon olan Einstein için de söylenmiştir. Kendini bilime adamışlar için o, en ust duzeydekı kimsedir. Kııvantutn fiziği bize der ki; bir cisim, gözlemlenene kadar aynı anda miimkün olan lüm hallerde bulunabilir (superposition). Eiıibtein da işte böyledir. Einstein'ı gözlemlemek ve anlatmak, onu sınırlar. 19()5'te özel izafet kuramını yayımlamasıııııı uzerinden 100 yıl geçmesinin onuruna Arnerikan Doğa Tarih Müzesi'nde düzenlenen bir sergide konıışan küratör Michael Shara, "Einstein'ın sandığımdan da karmaşık olduğunu gördüm. Çok büyuk bir bilim adamı olan biri, aynı zamanda çok da büyük bir insandı" diye anlatıyor Einstein'ı. ledi; biraz düzeldi ama Alberl'ııı başı geri kalan yaşamı boyunca şekilsizliğini korudu. Halk arasında en bilinen efsaneye göre Einstein, biraz yavaş ve hatta zeka bakımından zorlanan birisiydi. Hatta Einstein'ın Yunanca öğrenme konusundaki yeteneksizliğinden bıkan öğretmenı bir gün ona, "asla işe yarayan biri olamayacağını" bile söyler. Denis Brian'ın 1996'da yayımladığı ve bilim adamının gençliğini incelediği "Einstein: Bir Hayat" adlı kitapta da, bu "süper konum" biraz sarsılır. Ama genç Albert'ın, matematikteki başarısıysa mükemmeldi. 10 yaşındayken, tıp öğrencisi olan ve Einsteinlara her hafta öğle yemeğine gelen Polonyalı Max Talmey'le aynı düzeyde sohbetlere gırıyordu. Talmey, Albert'ın doynıak bilıneyen merakını kitaplarla gideriyordu. Bu kitaplar arasında en ilgi çekeni, birleşik bir kuvvetin tum doğa olaylarının temelinde yatlığını öne süren Aaron Bernstein'ın eserleriydi. Dahi, laik, aziz, barışçı, insancıl, ilgisiz ebeveyn, şakacı, şair, hayalperest, müzisyen, dünyayı kurtaran aüam, bombanın babası, sadık bir dost, flört sever ve hatta dolandırıcı. Bunların hepsi bir insanda nasıl toplanabilir? Evet bu insanın adı Einstein olursa, bütiin bu özellikleri onda görmekmiimkün... Einstein'ınyeteneği, olaylarda, sıradan insanların farklı olarak algıladığı bütünlüğü görebilmesiydi A lbert Einstein 49 yıl önce öldü, ancak Ralph Gardner, büyük fizikçiııin kara gözleriyle satranç tahtasına baktıgı halini dün gibi hatırlıyor. "Bana satranç oynamasını Dr. Einstein oğretınişli" diyor eski New York Times editoru de olan Gardner. Gardner, 1934te 11 yaşındaydı. Almanca'yı dedeleriııden oğrenmiştı. Bu nedenle de Einstein onuruna verilen bir çay davetine o da çağırılmıştı (Einslein, en az 4 dil bılmesine karşın Almanca koııuşnıayı tercih ederdi). "Bana herhangi bir enstrüman çalıp çalmadığımı sordu. Ben, "hayır" dedim. Sonra, satranç bilip bilmediğimi sordu. Ben yine "hayır" dedim. Bana satranç öğretebileceğini söyledi ve bunu yaptı da." Einstein, arka arkaya birkaç cumartesi giderek, çayın servis edildigi saate kadar derslerini sürdurdü. Gardner, çay davetinin her hafta tekrarlandığını öğrendi. Çünkü, Princeton'da İleri Bilimler Enstitüsü'nde profesör olan Einstein, o sıralar Yahııdı meslektaşlarınm Almaııya'daıı kaçmalarını ayarhyordu. "İŞE YARAMAYACAKSINP Albert Einstein, 14 Mart 1879'da Almanya'nın VVürttemberg kentinde doğduğunda, yatak satıcısı olan babası Hertnann Einstein ile annesi Pauline, oğullarıııııı başının, şiş ve şekilsiz olduğunu gördüler. Doktor, sorunun zamanla çözüIe ce ğ i n i söy AŞKI İÇİN KOMİK ŞİİRLER Gelişmekte olan karakterinin bir özelliği konu.suııda ise hıç kimsenin bir şüphesi yoktu: Einsleın, buyuk tutkularla doluydu. Biyografisine iınza atan Brian, "Genç birine göre çok azimliydi" dıyor. "Bir gün kemanıyla yolda yururken, bir kadının piyano çaldığını duyar. Kadının evine koşar, merdivenleri tırmanır, onu korkutacak kadar yuksek bir sesle, "Asla durma, asla durma" diye bağırır. Kemanını çıkarır ve ona eşlik etmeye başlar. İşte böyle, ıçinden geldigı gibi hareket ederdi." Einstein, bekleneceği gihı. parçacık fiziğinin çekiminden çıkarak başka bir çekim alanına girdi. 1898 yılında, Zürih'teki İsviçre Federal Politeknik'teki sınıf arkadaşı Sırp Mileva Maric'e aşık ydu. Coşkulu karakteri, içine kapanık genç kadını degiştirdi ve kısa sure sonra da, birbirlerine taktıkları hayvaıı isırnlerı Johıınıe ve Dollie için edebi değeri olınayan komık şiirler yazmaya başladı. Ah benim Johnnie erkeğim! Dollie'sini düşünürken Arzuyla deliren Ve yastığı alevlenen 1902 yılında aralarında evlilık hağı olmayan çiftin Lierserl adlı bir kızları olur. Einstein, bunu hiçbir zanıaıı kamuoyuna açıklamadı ve kızın akibeti de hâlâ bilinmez. Aynı yıl Einstein, İsviçre l'atent Bürosu'nda inceleme işine gırdı. 19O!5'te çift evlendı. Bir yıl sonra oğulları Hans Albert, ardından da başarılar geldi. En parlak yılı olan 19()5'te, 26 yaşındaki Einstein, fiziği sonsuza kadar de "OYUNU SEVDİN Mİ?" Einstein ilc ilgili anılar Gillett Griffin'in hafızasında da hâlâ canlı. 1954'te Einstein'ın evindekı bir akşam yemeğiııden sonra, bilim adamı oyuncak bir plastik kuşu, havası alınmış bir kabın içine koyar ve ardından da aynaya yapıştırır. "Oyuncak ayna üzerinde kaydı ve yere düşmeye başladı. Düşmeden hemen önce oyuncağı yakalayıverdi" diye anımsıyor bugün 76 yaşında olan ve 50 yıldan fazla bir süre Princeton'da küratörlük yapan Griffin. "Sonra bana, 'oyunu sevdin mi?' diye sordu. Ben de bayıldığımı söyledi." Bir sonraki gün Einstein'ın hem üvey kızı hem de sekreteri olan kişi, Griffin'e der ki: "Profesör, istediğiniz zaman gelebileceğinizi söyledi. Artık siz de ailedensiniz." "Öğretmen" ve "oyun sever" kimlikleri, Time dergisine göre 20. yüzyılın adamı olan dünyanın en ünlü bilim adamını anlatan sonu Resmiyete asla başvurmayan Einstein, 1945 Ağustos'unda New York'taki SaranakGölü'nde üstsüz gelmez tanımlardan yalnızca keyif yapıyor. Paraya dayanan rahatlığa karşıydı. "Müsveddeler, keman, yatak, masa ve bir sandalye yeter. Bir insan başka ne ister ki." ikisidir. 913/10 18 Eylül 2004