Katalog

İptidai Amca neden ilkeli olamıyor? Bireylerin yaşamlannı anlamlı kılabilmeleri, onların varoluş bilgilerini kavrayabilmelerine bağlıdır. Varlık nedenini algılayan insanların, oldukça estetik becerilere sahip, iletişime açık ve eleştiriye dayanıklı, etkin dinleyebilen, yaratıa ve sorun çözme becerisi gelişmiş ve hoşgörü sahibi bireyler oldukları söylenebilir. ctrlıgmın faıkındd olan bıreylerın, duy duklarıyla yetınmeyen gozlerınm gor duklerıne ınarıan ve bır sorunun uzeımde akıl yuıuteıek duşunen ve soruna man tıklı çozum onerüerı uretebılen yetıleı gelıştır dıklerı bılıruı Vaılık nedenını algılayamayan bueyle rın ıse duyduklanyla yetıncn sosyaJ bır soru nun çozumunde hiçbır zaman yarar ve zarar getırılerını ırdeleyemeyen, sorgıdamadan kd bul eden ve koru korune ındrıan davrdnışlar seıgıledıklerı dıkkat çekmektedır Bu bağlamda, vaılık nedenını dlgıknıa ve algılayamdma duıurnunu ıkı bıçımde ta rumldmdk olasıdır (Covey 1989 1996 Covey veDıgerlcn 1994) • Ilkelılık olarak tanımlayabıleceğımız bırınn durumda, bıreyın yaşam ılkelerını mer keze aldığını ve orıa gore davranışlarını şekıl lendırdığını VP oldukça bağımsız davrandığını (Ergıner 2003b) • ılkesızlık olarak tanımlayabılecegımız ıkıncı du rumda ıse bııeyırı yaşam ıçırı kullandığı dkelen olmadığıru tesadııflerle yaşadığını dığer msdrıldid ve eşyalara bağırnlı kaldıgını kabul edebıkrız Bu na bağlı kalaıak da • ükelı bıreylerın "far kındahk beoeriKine sahıp bı reyler (Eıgıneı 2003a)" ol duklarını, • ılkesız bıreylerın ıse "kendılerıru ve dış dunyalarıru fark etme becerısme sahıp old mayan bııeyler" olduklarmı soyleyebılırız Covey (1996 47), bu yaklaşımda ınsan davranışlannı analız ederken ınsanın en once dunyaya bdkış açısııu etkıleyen değışkenlerın ıncelenmesı gerektığı uzerınde duımaktadıı Bu bakış açısını etkıleyen değışkenlerı ıse, bılgelık guvenlık rehberlık (mutluluk) ve guç olarak tanırnlar Buna gore yugudur ve gucu heı şeye yetmelıdu İlkeli olabilseydi YukandaJa sembohk ornek eğıtımsel bu bakış açısıyla tekrar yorumlanmaya çalışıl dıgında Iptıdaı Amca'run oldukça ılkesız bır davraruş oruntusu sergıledıgı gorunmektedır Oyle kı, eger Iptıdaı Amca ılkelı olabılseydı ve bılgısıru kullanabılseydı, hedıye alır kerı etrafın ne duşuneregını hesaba katma dan ekonomık gucunun sınırlannı sekteye uğratmadan yegenı ıçın yıne en uygun hedıyeyı dlabılecektı Yaşma ve başına yakışan en ıyı hedıye kendı aklı ve bılgısını kullandrdk dld cagı hedıye olabüırdı ancak flkelı davranmayı ogıenrnedıgı ıçın kendını bılgüı sandı Eger Iptıdaı Amca ılkelı olabilseydi çocukldiuun ve eşınm guvenının sarsılacağı duy gusuna gırmemış olabilseydi, alacagı daha uygun bır hedıye ıle aılesının guvenlıgını gardntı edebılırdı Ilkelı davranmayı ogreniBedıgı ıçın kendını guvende sdrıdı Egeı Iptıdaı Amca ılkelı olabilseydi ve yegenının mutlulugunu kendı mutlulugu sdiımasaydı etıafa hoş gorunmenın geçıcı bır mutluluk sağladıgını kavrayabılseydı geıçek mutlulugun ursatıru kaçırmayacaktı Ilkelı dav lanmayı ogrenmedıgı ıçın kendını mutlu san dı Eger Iptıdaı Amca ılkelı olabilseydi ve etidfuı kendını zengın sanmasınm onu guçlu kılabüecegı yanılgısına kapılmasaydı, kendı asıl gucunu kdvraydbılecektı Ilkelı davranma yı otjrenmedıgı ıçın kendını guçlu sandı Amerikan Karaciğer Araştırmala rı'ndan kongre notlaı ASLD 54 yılhk kongıesı 2Ekım 2003 tdrıhlerı arası iD'nın Boston kentınde yap Bu kongre heı yıl guz doneınınde > lan, ABD ve ABD dışınddn 5000 kadaı racıgeı hastalıklan ve gastroenteroloj manının katıldıgı bılıınsel sevıyesı deıece yuksek bu korıgıedıt Ilk Z uznidnlık sonrası egıtım programı ıle layan kongre, konularmda en unlu ısu rm yeı aldıgı çok sdyıda panel konu^ lan ve çaiışmaların flunuldugu otuıuj ıle devam ettı Ozellıkle on planda olan kon kongre boyımca degışık otuıuınldid posteıleı bdşındd tartışıldı Bu konu başlıcalan karacıgeıde sıroza yol . fıbrozıs oluşumunun onlenmesı, kı Hepatıt B ve C'nın tedavısı sıroza \ oluşan komplıkasyonlaım tedavısı vc lenmesı, karacığeı nakhnde olan g meler, alkole bağlı olmayan karac yağlanmasınm mekanızıridsı ve kdiac ım pıımeı tumoıleıı oldrdk belırtıleb Kdracığer fıbrozu karacıgeıde lı nedenlerın oluşturdugu ınfldmasyı bu sonucu olup ortak bır mekanızm oluşmakta ve fıbrozun ılerlemesı ıse za yol açmaktadır Buıncıl nedenın te edılmesı fıbrozıs oluşumunu onler, a her durumda etkenın tedavısınde b. sağlanmaydbılu Ornegın kronık hepatıtlerın sa< bır lasmı tedavı edılebılmekte, bazıl dd ıse tanı korıuldugunda fıbrozıs h\ makta alkole baglı olmayan kaıat yaglanması gıbı durumldrda ıse mek, ma tam olarak bılınmedıgınden kesıı etkene yonelık tedavı yapüamamakt. Turnoı growth taktor Beta f fıbrogenık bır molekul olaıak fıbrozı; lışımınde onemü bır yer dlır TGF re torlerının blokajı fıbrozıs gelışımmı daha ılerıye gıtmosmı onleyebılu A TGF antagomstlerının üaç olarak kuj ma gırmesı halen çok uzun ugraşla zamanı gerektıren bır ılerleme olaıal mlmektedıı Kronık Hepatıt B ve C enfeksıyı rı karaciğer sırozuna yol açan en or etkenler oldrak hdlen onumuzde durı tadır Batı toplumlarında Hepatıt B eı sıyonu daha az, Hepatıt C enfeksıyonı hd sık oranda gorulurken Turtaye vç ğu ulkcleıınde Hepatıt B hdlen en sıl racığer sırozu nedenıdır Kronık hep; rın tedavısınde uıterferonlar en or yen tutmaktadır Daha oncelerı haftada 3 kez ıı sıyon ıle yapılan ınterferonlaıın yeı u tık uıterferon bıleşıgıne polıetılen ç (PEG) bıleşıgının eklenmesı ıle ol uzun etkılı haftada bır kez yapılan ınterferonlar almıştıı Bu kongıede ozellıkle hepatıt( davısınde PEG ınterferonlar ıle ya çok merkezlı çalışmalaım sonuçlaı nulmııştuı PEG uıteifeıonlaradğızdd V yat olmuştur ve ozel bır bakmıa gereksınım duyulmaktadır AmeLyatla ügılı olarak yapılan haıcaınalar aılenın ekonomık duzemnı alt ust etmıştır Bu arada Iptıdaı Amca'ıım yegenının yakında duğurı torenı olacaktır Iptıdaı Amra bu torene katılmak ve yeğenını en ıyı şekılde temsıl ettnek ona çok ıyı bıı hedıye dlmak ıs temektedıı Şımdı Iptıdaı Amca'nm ddvranışldi ını Covey'ın "bılgelık" "guvenlık" "mutluluk" ve 'guçluluk" değışkenlerıyle ırdelemeye çalışa lım 4 durumun incelenmesi 1. Durum (Bilgelik): Iptıdaı Amca yeğenıne çok ıyı bıı hedıye dlıısd kendısını daha çok yeğenının amcası hıssedecektır Bır tdne amcası vardrr yeğenınm bu geıçeğı kım 1 ınkar cdebıhı " Heıkes bılıyordur bumı Eger ıyı bu hedıye almazsa kendısıne yakışanı ya pamazsa adam amma da cahılmış amırıa da bügısızmış demezler mı? Ne gorgusuz bır adammış şunun yeğeıııne yaiaştudıgı hedıye? ye de bak demezler mı Yaşı 9 na başına yazık demezleı ını dıyecekleıdıı dıye duşunecek ve eger pahah bır hedıye al mazsa kendını cahıl sayacdk üı Bağımlı hareket Goruluyor kı heı doıt durumda da bırey taranndan gosterılen ddvranıslar, bırey dçısından anlamlı gıbı gorunmektedır Oysa kı bırey kendmın farkında olmadıgı ıçın başkalaı ına bagımlı hdreket etmektedır Bagımlılık daha once de belırüldıgı gıbı ılkesız bueylerın bagımsızük ıse ılkelı bıreylerın davranışlarının genel karaktens tıgıdır Dolayısıyla ılkesız hdieket eden bırey lerın bırdkın başkalarıyla sağlıklı ıletışıme geçmelennı, kendılerıyle bıle bır ıleüşım ıçın de bulunmalarına olanak yoktur Toplum ıçınde çogunlukla normalıze gorunen bu davıanışldim dndlızı yapıldıgında aslında hern bıreysel hem de toplumsal açı dan neden oldugu psıkolojık enerjı kaybmı kuçumsememek geıekmektedır Kuçuk şey leı olarak gorunen bu tur davranış anahzleıı nın ıletışım psıkolojısı alanında en yogun ku ramsal taıtışmalaıa neden olacagı kuşkusuzdur Egıtımde faıtandaük becerisi kazanmanın bu tuı davrdnışsal dnalızlerın uzerınde du şunmeyı zorunlu krldıgı unurulmamalıdır 'Pıenaıplı Amcd'nın Ilkelı Olma Olasılık Idiıru" tartışdbılmek umnduyla Değerh mesloktaşım Salıh Bayçu'ya çızunleımden dokyı teşekkurler1 Dr. Ergin Erginer eıgmergmer@hotmaıl com 2. Durum (Cüvenlik): Ycğenıne çuk ıyı bıı he dıye alırsd, kendını guvenlı hıssedecektır Eger ıyı bır hedıye alamazsa eiji ve çocuklaıınırı kendısıne olan guvem sarsılacaktır Oyle ya bunu bereremezse çocukları kendıleı ırun unıveısıte masıaflaııtıı da kdrşılayamaydcac3ını duşunebılırler Asla bunu fark ettırmemehdıı Değılse çocuklaıı ona nasü guvenecekleıdır9 En oneınlısı çocuklarının ona olan guvem sar sılacaktır ve bunu kım onarabılır kı kendınden başka Çocuklaıı ve eşı ona guvenrnelıdır mutldka Aslında ıyı bır hedıye alacak paı asal gııce sahıp degıldır ama, eğeı çocukları ıyı bu hedıye dldıklarını goremezlerse dershaneye gıdemeyecelderını duşunebılu leı eşı lyıle şemeyecegını ve kendısınm ona bakanidydCdğını duşunebılır 3. Durum (Mutluluk): Çok ıyı bu hedıye alırsa bu durum oııu ve yegerunı çok ırıutlu kddCdktır Ayrıcd ıyı bır hedıye alırsa e.ş dost akraba da bu durunıdan hoşnut olacak etraftan ıyı puanlar topldtidcdktu Eger pahalı bır hedıye alamazsa konu komşu arkasından laf edprek ve çok mutsıu olacdktır amd yeğenıne en guzel hedıyeyı almakla dımyanın en mutlu ınsanı olabılecektır 4. Durum (Guçluluk): Fger yegenı ne çok ıyı bır hedıye alırsa bu durumda etıa fa karşı kendını guçlu hıssedecektıı Hıç kıırısenm kendısı ıçın fakır ve çulsuz yorumlan yapmasına katlanamaz O fakır degıldır oldukça vatlıklı bu aıleden gelıyoıdıu ustelık Sadece şu an kı duıumlan çok parlak degıldır Bu geçıcı bır sureçtıı Ama bmııı kurı bılebılu ta tame anlatabılu kı bunu Mutlaka çok mas ıaf edıp ıyı bır hedıye almalı VP yegenının bır atası oldııgunu ısjMt ctmohdıı ona Otıun bu Bakışı etkileyen 4 unsur Bilgelik: Yaşama bakış açınız, denge duygunuz ılkelerın ışleyışı ıle ılgılı anlayış tar zınızdıı Cüvenlik: Degeı duşuncenızı, kımlıgımzı, duygusdl dayanağınızı ozsaygınızı tcmcl kışısel gurunuzu ya da buııurı eksıklığını tern sıl edeı Mutluluk: Yaşamınıza yon veren kay nak dcmektıı CUç I lareket erme berpıısı ya da yete negı, bıı şeyı başaıınd kuvvetı ve buıkımıdır Seçım yaprnak ve karar vermek ıçın gereklı yaşamsal enerjıdır Aşağıda sembolık bu ornek yaratılaidk ılkesız bır bıreyın ılkelı olamama olasılıkları bu dort temel gucun etkıleşmıı ıçmde tartışıl maktadır "Iptıddi Amra dort çncuk sahıbı tansı yon ve şeker ıahatsızlıgı olan, ıkı çocuğu unıversıteye devanı eden, dığer ıkı çocuğu da unıversıteye hazırlanan, malıyeden emeklı, alt mış yaşlaıındd dış dunyasıyla baıışık goıunen oldukça sempalık bır ınsandıı Eşı yenı amelı Kaynakça Cuvey S (1989) The 7 Hdbıls of Hıgly Effectıvc People Re8torınq the Character Fthıc Afiresıde Book Sımon and Schuster. NevvYork Covey, S(1996) Etkılı Insanların 7 Alujkdnlığı (Çpv G Suveren O Denutekın) Varlık/Ozel Istanbul Covey S Merrıll RA dnd MerrıU R R (1994) f'ıısl Thınfjs Fıi3t Tb Lıve lo Learn to Leave a Legacy Sımon and Schuster Publısher NevvYork Ergıner E (2003a) 'Egıtümek Fark Edebılmek Bererısı Cumhuı lyet Bdım ve Tfeknık 832 13 Erqıneı V, (Z(K)3b) Yenı MılenyumunYetıştırmek lslpdı<Tı tnaan Tıpı Verımlılık Pergısı (Baskıda) 881/12