Katalog

Cumhuriyet BlLİM TEKNİK Aşk he yerde Şempanzeler ve sayılar İki şempanze, insan ile hayvan zekâsı aıasındaki bir diğer bariyeri daha yıktı. Lana ve Mercury admdaki iki şempanze, önceden öğrendikleri sayısal bilgileri yıllar sonra eksiksiz bir şekilde ammsayabildiler. Araştırmacılar aşkın gizlerini giderek aydınlığa kavuşturuyor, daha kesin bir ifadeyle, hayvanlar aleminde cinsellik ve çiftleşmenin tüm inceliklerini giderek su yüzüne çıkartıyorlar. Örneğin, Cornell Ünlversitesi davramşbillm uzmanlanndan Eileen Hebets dişi kurt örumceklerinln çlftleşirken ta nıdık bir yüz görmeyi yeğlediklerine dikkat çekiyor. Dişi orumceklerin olgunlaşma süreci için de dişilerle erkekkrin karşılıklı etkileşmelerini sağlayan Hebets, erişkln disilerin çiftleşmek içln genellikle önceden tanıdıkları erkekleri seçtiklerini, hiç ta nımadıkları erkekleri bellrgin bir biçimde kendllerinden uzaklaştırdıklarını, hatta onlara saldırdıklarını ve yediklerini belirtiyor. Klmi hayvanlar da yalmzca sevgiyi yaymaya çalışıyorlar. Britanya'daki Leeds Üniversitesi evrimsel dlrimbillm uzmanlarından Tommaso Pizzari ve arkadaşları yaptıkları araştırmalar sonucunda erkek yavru horozlann özellikle hiç tanımadıkları dişilerle çiftleşmeyi yeğledlkle rini ortaya koydular. Erkek horoz yavrusu cimel bir bahse girifiyor. Tavuğa aktardığı sperm sayıu Bunun doğacak yavru sa arttıkça, yumurtalarını dolleme şansı da o oranda artıyor. Ancak fansını yısının olabildiğince artırılması daha da arttırmak İçln art arda çtttlesmelerde daha az sperm aktanyor, yönünde bir strateji olduğuna ama yenl eslere de kapılan açık tutuyor. dikkat çeken Pizzari, BugUne dek erkeklerin olabildiğince terilerln giderek ayırdına vanyorlar. çok dlşiyle çiftleştikleri sanılırdı. Oysa, erkeklerde Bakterilerin yoğun olması başka kurtların sperm rezervleri kısıtlıdır. Bu arastırma art arda da barınmakta olduğunun bir göstergesi sayılıbirçok biıiesmeden sonra erkeklerin dişilere akyor. Bu durumda dişi nematodun X kromozomlatardıkları spermlerin giderek azaldığını, boylesi rından bir tanesi işlevini yitiriyor ve kurt böylece bir tasarrufun erkeklerin spermlerini gelecekte erkeğe dönüşüyor. karsılaşacakları dişilere saklamalanna olanak taPilgrim bakteri nüfusu yoğun olduğunda ernıdığını gösteriyor/'diyor. keğe dönüşmenln çok Işe yaradığını, böylece kurBir de aşk için her şeyl göze alan hayvanlar dun çok sayıda hermafroditle çiftleşebildiğini, var. Kanada Alberta Üniversltesi'nden Dave Pilgbakterilerden yoksun bir ortamda ise nematodrim ve iki meslektaşı "Caenorhabditis elegans" tU ların her iki X kromozomunu da koruyarak en runden dişi nematodların cinsel yaşamlarını lylazından kendi aralarında çoğalabilen hermafleştirmek uğruna cinsiyetlerini bile değiştlrdlkleroditlere dönüştüklerinl bellrtlyor. (ru; discover, rinl ortaya koydular. Bu yarı hermafrodit kurtlar şubat 04) geliştikçe kendilerini çevreleyen topraktaki bak H ayvanlar soyut kavramları uzun aradan sonra anımsayabildiklerini kanıtladılar. Sozgelimi Rio adındaki fok, "benzerlik" kavramını 12 yıl sonra yeniden uygulama becererisini gosterdi. 33 yaşındaki Lana oğrendiği bir sozluğu 20 yıl sonra yeniden kullanabildi. Ancak iki şempanzenin sayı sayma becerisi eşsiz bir deneyim olarak bilim tarihine geçecek. Decatur'daki Georgia State University'den Michael Beran sempanzelere bilgisayar ekranını ve joystick kullanmasım oğretti Bu şekilde ekranda yanıp sonen rakamları ve bir dizi noktayı şempanzeler buyuk bir başarı ile eşleştirmeyi oğ renmişlerdi. 17 yaşındaki Mercury birden yediye kadar sayıları oğrendi. Lana ise altıya kadar saymayı becerebildi. Şempanzeler daha buyuk sayıları oğrenmekte zorlandılar. Beran izlenimlerini şoyle dile getiriyor:"Sayılar buyudukçe şem<Â panzeler algıla/ makta guçluk çekti 4 ler." Beran uç yıl aradan sonra şempanzeleri yeniden test ettiği zaman, yaptıkları hatalar katına çıkmasına karşın, Lana ve Mercury sayılan yeniden eşleştirebildi. Fakat sozgelimi "bir"i "beş" ile karıştırmak gibi temel bir hataya duşmediler. / New Scientist, 15 Kasım 2003 882/16