Katalog

gelişim ilişkileri Arüşın 1990'lann başında akademık yukbeltme ve atama knterleı mde uluslararası bılımsel endekslere gıren dergüerde yayın yaprrid koşulunun getuılnıesı ve 1993 te başlatılan Turkıye ddreslı yayın yapanlara paıa oduluııun venlmesı uygularrıasıyla ılış kılı oldugu kuşku gotutmez (kurumlarımız ARCE ye parasal destek ayırmada zorlanır ken yayın olsun da ne olursa olsuıı mantığıyla yayınlaid para venlmcsı de ayrı bır tartış ma konusu) Sıçramanın örneği mi? Aııcak bu aı tışı büıın ve tpknolojı polı tıkalarının dogı uluğurıun vo ARCE çalışmalarmda yapığımız sıçramanın bır gostergesı olarak sunmak (bkz TURITAK mternet sıtesı) ydiultın ve duşundurucu Istaüstıksel değerlpndıımelerde yanıltıcı üışküendırmelerden kaçınılması ve kalı tenın sorgulanması geregı bu yıktı ük yarıaırıdan ıbaren CBTte taıtışümaya başlandı Usteük toplam yayın sayısında sağlanan bu artışa karşın ortalama atıf sdyısının duşmesı (yayın sayılaıı Turkıye nın altında olup ta atıl sayılan I'urkıye nın ustunde hatta ıkı katı olan ulkelerın sayısı azımsanmayacak duzeyde) ve etkı faktorunun hemerı hemen sabıt kal ması (bkz CBT 832) aşagıda da gosterıleceğı uzere yapılan yaymlat ırı kalıteden odun verüerek, ulke problemlerı endustıı ve uretırnden kopuk, genelde unvan ve parasal odul alma amaçlarına yonelık olduğunun onernlı bır gostergesı Kuçuk orneklemelerle yapılan çalışmalaı bu yayınlanıı ne değerde olduğunu ortaya koynıakta Ornegın (elektıık elektronık haberleşme bılgısaydr ve benzerı dalla rı ıçeıen) büışırn teknolojılerı ve uygulama laıı alanlarında uluslaraidsı saygm dergüerırı başında ABUde basılan EEE Ingılterede basılan IEE deıgüerı gelmekte Bu dergüeı de basılan Turkıye adreslı toplam yayuı sayısı son on yılda ortalama 50 cıvarında (bu 50 yaymuı da oıtalarna % 00 ı sadece Tuık ya zarlarınca, % 40'ı ıse yuıt dışı ortaklıklarla gerçeklenmekte) Gelışmış ulkelerde ıstıhdamın % 50'sınden fazlasmı yaratan boyle onemlı bır alandakı yayınlanmızın toplamın sadece % 0 5 oluştuıması çok duşundurucu ve yayınlanmızın ne kadar ulke gereksınımlerınden kopuk olduğunun ıyı bır gosteıgesı Ayrıca son 20 yıl ıçınde yaymlann dı sıplınleı aıası dagılımı sagkklı bır ekonomı ve endustrıyı besleyecek rutelıkte olmadığı nı ortaya koymakta Şoyle kı, sağlık büımlerınm payı 1982 yümdan ıtıbaren sureklı artaı ken (2002 de % 60) temel bıümler ve muhendıslık bılımleıındekı pay sureklı duşme egüımmde (2002 de kımya % 16 bılışım % 1 b ve dığerlerı ° o 7 meı tebesınde) arasında bue onu geçen (6 5 Mılyorı / 70 Müyon) oıandan soz etmemek ne kadar doğru dur'Yayınlardakı artış ve ıstaustıksel değerlendırme üışkılendınrıe (korelasyon) ye fergerek kosullar ve nedensonuç bagırun kurulrnasmın onemını oıtaya koymakta Sadece yayın sayısına bakaıak yapılan degerlendırme ıle uluslararası sıralamada 22 sırada yeı aldıgımızı soylemek boğuştugunıuz sorunlaı kaışısmda başımızı kuma gommekten başka bır şey degü Bu aıtısın TUBITAK ya da YOK tarafuıdan uygulanan bı lım ve tcknolojı polıtıkalarının bu ba$diısı olduğunu ıddıa etmek ne derece dogru ıse "YOK butçesı / genel butçe" oıanının son on yılda yan yanya azalmasına bakarak (% 4 1 den yaklasık % 2 lere dusuş) akademısyenlerın maaşları, oğrenım ve ARGL butçesı azaldıkça yayın sayısı artıyor o halde dahd da azaltın bu mıktan demek o derece dog rudur Sadece toplam yayın sayısındakı artı şa bakarak abartılı değerlendumeleıderı de oldugu grbı sıyaset utetenleım rnedya nın ve sıvü toplum oıgutlerınm dıkkatlerını, sadece gunluk ekonomık veıılere degü ın sanı degerleıe çeken anlamlı bır gosteıge HDI ekonomık buyume yeıme halkm ve on lann yaşantılaıımn bır ulkenın gelışmışlığırun olçutu olması gerektığmı vurgulamak arnacıyla tanırnlarmıakta UNDP programmı yuruten kurum her yıl HDI verılerını temel alan bır Insanı Gelışım Raporu (HDR Human Development Report) hazırlamakta ve ulkelerı gelışmışük duzeyme gore sıralamakta Norveç, Izlanda, Isveç Avustralya ve Hollanda nın sırasıyla ılk beste yeı aldığı bu yükı rapoıdd (HDR 2003) Tuılaye 175 ulke drasında 96 suada goıunmekte Sıralamada Şüı Lıtvanya, Kuba Bulga rıstan Makedonya Bosna Heısek Fılıpınler VP Arnavutluk gıbı ulkeler Turkıye nın onuıı de yeı alrtken ılk yuzde bızden asagıda olan sadece Sıı Lanka Ermenıstan ve ışgal altınddkı Fılıstın bulunmakta Awl onemlı olan ıse rurkıye'nın 2001 endekslerıne gore 82 suada ıken 2003'te 14 sıra buden gerıleyerek 96 sıraya dusmesı ve buna engel olucu onlemleıın ne olaragının cıddı olarak gundeme gelmemesı toplam yayın sayısma bakaıak ulkeler su:ala masında 1 Lıge (22 lıge) yukselmıs oldugu muzu soylemek 1 Lıgm" futbol gıbı bu m san etkmlıgındekı mdnasını bıle hafıfe dimaktır Tuıkıye son kırk yılda onemlı kultur yozldşmdsı yaşadı halen ya^amakta Cum hurıyetın ılk on, on beş yüında gerçeklenen akıliı ve planlı yatınmlaıld saglaııan ılerle meler ne yazık kı ddlid sonralan geıçeklenemedı soran sorgulayan, ureten, ulusal bı lınce sahıp bu^ey yurttaş yetıstırmesı surdurulemedı Sonunda bılım kuruluşları ve unı versıtelerde lıyakat bırıkım ve uluslaıaıası saygınlık ıyı ve dogru olaıak değeılendırıle medı Dolayısıyla akıl ve bügının egemen oldugu bır ortam yaratılamadı "Neyı de^Jü, kımı büıyorsun" anlayışı egemen oldu Bu da bu gunku şıkayetlerımızın ana kaynagı Diğer bir gerçek Bıı başka gerçek, unıversıteleıınuzde fen/muhendıslık ve ekonornıye kdtkı yapacak dallardakı ogrencı sayısının dıgeı dallardaküeıe oranla % 10 cıvaıuıda kalması Te mel gorevleı uıden bu:ııun ulkenm degtşık mesleklere olan gereksınımlennı saptayarak unıversıtelerde bolurn açmak mesleklere kontenjdn dyırmak benzeıı planlamdları yapmak olan YOK, kuıulusundan bu yana nıtelık yeıme mcelığı seçmıştu ya da bu yola ıtılrruştır Bu da akademık yapısı olrnayan onlarca unıversıterun kısa surede kurulmasına yetersız odeneklerının unıversıtelere plansız dagıtunına bazı meslekleıde unıversıte me zunu ışsız sayısırun hızla aı tmasuıa ve uretınıe donuk ogretım yapmaya çaüşan dığeı bolumleıuı butçelerınm kısünıasınd yol açtı Oysa bugurıleıde tngiltere Milli E$itim Bakanı Unıversıte nedu ve neden vdrdrr9" sorusunu soımakta, ve artık unıveı sıteleıde akla gelen her konuda aidştırma yapana değü ulke ekonornısme katkıda bu lunacak alanldra ağırlık vermeyı ve bu aJan lara Mülı Egıtım Butçesınden (dığer alanlaı da % 90'larm uzerınde lasıtlamaldia gıdetek) daha buyuk pay ayumayı onermekte ve Ingüteıe'de bu tartışma surmektedır Egırım sıstemunızuı yukanda açıklan dıgı gıbı sağlıksız oluşunun bu sonucu yaııeğıümlı ınsan ve büımden uzak ulus yetış mesıdu bu goıecelı olarak dığeı uluslar ıçın de geçerlıdır Vatandaşın bılun açısından ca hıl oluşunun neden onemlı oldugunun açıklanması gereklıdu" Bu yasamsaldır zu"a bu vatandaşlar yonetıcı, polıtıkada oncu, kamu yonetımınde medyada camılerde ve kılıseleıde çoğu kez erıdustrıde ve hatta eğıüm sıstemınde bıle yer alabılmekte Kanımızca pıoblemm çozumu eğıtım aracüığı ıle halkın büımden haberdaı edümesıdır Sonuç Bılım ve teknolojmın çevre ve ınsan yaşamı uzerındekı belırleyıcılığı ve katkısı tartışılmayacak bu konumda Oda ğında ınsan olmayan ekonomık ve teknolojık degerlendırmele ı m yapılması da anlamsız Kal kmrrıa ve lefahın (yanı gelışı rnın) az olsun çok olsun sınırlı kaynaklaruı belırlenen onceük ler dogrultusunda planlı kullaııımı ıle geı çeklenebılecegı de açık Tuıkıye planlarını her beş yılda bu" yenılemekte bılım ve teknolojı alanlarında 20 yıllık stratejıleı saptamakta ve kararlar almakta Alınan kaıaı lann uygulanabılıılıgı bu: yana lıangüeıı uygulandı ya da uy gulanmakta hangüerı uygulannıadı veya uyguJanamadı bu dyııca ıncelenmesı gereken bır konu Ancak uygulanabüenler açıklanarı bıkm ve teknolojı pohtıkdlaruıın yurutme erkı (ış başuıa gelen hukumetleı) taıafından benımsenerek sıyası kaıaı lılık ve sureklılık ıçe rısınde hayata geçırılmesı sonucu degü sayılı bır kaç kurumda ış basuıdd kalabıldıkle 11 suıe ıçerısuıde bır şeyler yapmaya çabdlayan yetkın kışılerın urunudur Halbukı egı tım savuıırna saglık gıbı yaşamsal alanlarda sureklılık aı z eden partıleı ustu ve seçım pe rıyodundan bagımsız devlet polıtıkaları bulunrnası gereku kaçınmak geregı açık Yayın arüşı ve bılımsel çalışmalaı teknolojı endustrı toplumsdl ve bLreysel refah ıle dogıu neden sonuç ba gıyla ılışkılendırünıedıkçe sağlıklı bu: noktaya gelmek olası degıl Soruıı bdğlıklı modeller oluştuıup etküı olçutler kullanaıak ıstatıstıksel degerlen dırme yapabılmekte yatmakta Bır ornek olarak Bırleşmıs Mılletleı Gelışım Programı (UNDP Umted Natıons Development Pıogram) ve Insanı Geuşım Endeksı (HDI Hu man Development lndex) gosteı üebüır İş yapanlar artmalı ijıdustrımızm ve dolayısıyla ekonomı mıztn üerlemesı ıçuı büım ve teknolojıye dayarunamız bılımde devrımler surdukço ve bılımsel alarüar daha uretken ve ügmç oldu ğuoıanda artacaktu Bu büunsel devı ımden yararlanabünıenın on şartı halkın matematıkte bılımde ve teknolojıde "okur/yazar" (lıte rate) olması ve soz konusu gelışmeleıden yaıar sağlayabümesı ıçın de ev yaşamında Lşte ve hatta modern toplumdakı dığeı etkınlıklerde tam ve uretken olmayı arzulaması gerekır YAZININ DEVAMI 14. SAYFADA 879/13 BM Gelişim Programı UNDP UNDP ulkcleı ın bılyı deneyımvekay naklaıinın daha ıyı yaşam ıçın kullanımını amaçlayan bır çalısma HDI bu^ ulkenm ınsa nı gelışırıuııııı uç alandakı basarılaımın yaşam suresı bügüı ve kaütelı bır yaşam stan dardı temel olçusu Yaşam suresı doğumdakı yaşam beklentısı bılgı yetışkmlerın okur yazaılıgı ıle ılk, orta ve yuksek ogretımde okullasma oranı, ve yaşam standardı da (satın alma gucu cınsınden) kışı basma duşen ıılusal gelıı uc olçulmekte Bu bdğlamda 1 IDl dığeı gosteıgeler 1. ligde değiliz Ulkenuz 2001 den 2003 e (sadece ıkı yılda) ınsanı gelışını endekslerıne gore 82 sıradaıı 96 sııaya banka hoıturnlama ruşvet kdmu yolsuzlugu gıbı pdrdmetrelen baz alan Ulusldidrası Yolsuzluk Algılama Erıdekslerıne (Transperancy Index) gore ıse 66 sı radan 77 auayd gerılerken onemlı bu yuzdesı yurt dışı ortaklıklarla yapılmış çalışma laıdau turetılen 'IYırkıye adreslı büımsel yayınldnn Turkıye çıkıslı gıbı gosterılmesı ve Farklı sonuçlar Toplam yayın sayısına goıc yapılan sı lalama araştırıcı basına yapılarak sıralama dan çok farklı çıkacağı gıbı, nufus başına kışıye duşen GSMH başına araştıncı başına vb, yapılacak sıralamalardan da çok farklı çıkacaktır Oırıeğın, toplam yayın sayısına bakarak Israıl (2002de 9315 yayın üo 21 sua) ıle baş baş oldugumuzu soyleyıp ulke nufuslan