Katalog

• \ Ülkemizde ARGE, yayın ve insani Türkiye'de bilim ve teknoloji etkinlikleri ile yayın sayısı ve insani gelişim düzeyi arasındaki Hişkiler üzerine bir özet... "Gerçek bılımm değen hatta gostergesı, kanımca, ondan turetüebılen bu luş ve umnlerdır." G.W.Leibniz Levent SevgiNejat Ince u yazı Türkiye'de büım ve tek nolojı polıtıkalarının hazırlanrridsı uygulanması ve ARGE çalışmalan konusunda atılan adımldnn kısa bır ozetıru çı karmak bununla üışküı olarak Turkrye adreslı (çıkışlı degü) büımsel yayın sayısında kı arüşa üışkm son gunlerdekı tarüşmaları Turk msanının geüşımı üe üışküendırerek ırdelemek ıçın hazırlanmıştır (yazının tama mına ıstatıstıksel venlere ve kaynaklaıa http //www3 dogus edu tr/lsevgı adresmden ulaşüabüır) Burada anahtar sozcuk "ınsan gehşımı"dır Gelışımırı ana amacı topluınun seçe nekleıının artürümasıdır Prensıpte bu seçeneklerrn sayısı sonsuz denecek kador buyuk olabüecegı gıbı zamanla da degışebılır Insanoglu gelıımde hemen vcya hıç arüş saglamayan başarüanna çoğu kez buyuk deger atfedebılmekte bılgıye daha fazla eıışırn dalıa ıyı beslenme ve sağlık hızmetierı daha guvenü yaşam fızıkı şıd det ve cınayeüerden korunma boş zamanlannı ıyı ve hoş degeılendırebılme polıtık ve kulturel ozguılukler ve toplumsal etkmlıklere katılabılme Ozet olarak "gekşırri'ın gerçek hedefi uzun saglıklı ve yaralıcı bu hayat ıçın ge reklı oıtamı yaratmaktır Büımsel yayınlar da dahı! tum etkmlıkler soz konusu gehşım lete mumkunsu dogrudan katkı yaphklaıı derecede ve surece toplurn hayatmıızdd degerlı ve kanıuca desteklenmeye deger sayüacaklardır B Omegm benzer nufusa sahıp oldu gumuz Fransa Almanya Ingütere gıbı ulke lerın toplam ARGE harramaları Turkıye nuı 1 b20 mıslı, draştıncı sayıları ıse yaklaşık 10 rnıslı Tarıhı gerı kalmıshgımız uretıme erı dekslenmemıs ARGE etkuüıklenmız ve şu anda akücı ve uzun vadede uygulanabılu egıtım ve ARGE polıtıkalanmızın bulunma yısı yanında 200 Müyar Dolar kadar çok buyuk bır ıç/dıs boıç yuku altında bulunu^umuz gelecege umutla bakmamızı zorlaş tırıyoı Bu durumun surmesıne ızırı verüme sı halınde soz konusu ulkeleı ın gelışmışlık duzeylerıne erışmemız bır yana ardnuzda kı gelısmıslık farkının aleyhımıze buyumesı kaçınümaz olur Temel göstergeler ARGE ye aynlan butçenm buyuklugu Uluslarara.sı kabul goıen bellı başlı kadar bu butçenın unıversıteler ve dıgeı kaışüaütııma krıterlerı (bk7 Tablo) goz ARGE kurumlan arasında arasmda nasü ve onune aimdıgında genelde AB uyesı ulke hangı formule gore dagıtüacağı da onemlı lerın ortalaması üe Turkıye arasmda bıre Uluslararası oneme sahıp yanı uluslararası beş bır kısmında ıse bııe on fark gozlen rekabete katkısı beklenen aıaşürmaların mekte heı uruversıtede yapüamayacagı gerçegı Ornegın yıllaıa gore ARGE harca goz onunde tutularak "araştırma unıversıtemalarının gayrı safı mülı hasüa (GSMH) ıçeler ırıe" hıç olmazsd kısa ve orta donemde nsındekı paylarma bdküdıgında bu fark oncelık ve ayncalık vprılmelı belugm bıçımdo gorulmekte ARGF harcaAncak duıumu kuıtaracak büıme malannda oransal yerıne rnutlak bazda ya dayalı çozum yolları bulundugunun buradd püan kaışüaştırma dış pazarlardakı rekabet hemen altuıı çızerek şu hususu da belırtgucumuzun genelde ne kadaı zayıf oldu Planlı dönemde arayış melıyız kı, her ne kadar büıme dayalı polı gunu gostennekte ve koklu/ıasyonel bazı l'urkıyede büırn ve teknoloji alanmtıka oluşturulmasının akücüıgının tersı kapolıtıkalar gelıştırüıp ızlenmedığı taktırde da belırlı bır polıtıka ızleme arayışı Devlet mtlandmasa da demokrdsılerde büe yone bu dmumun ıyüeşmeyecegı gıbı uzun vaPlanlama Teşküatı (DPT) tarafından Planlı tıcı kadroların ve onlan oraya getıren seçdcde daha da kotuye gıdecegı de açık Donem le bırhkte başlatıldı ve büırnsel et meıı kıtlesmın büımsel cehaletı (scıentıfıc ülıteracy) sozu Ühü Nulut GSMH/ ARGE Ömür GSMH Top.ARG£ Pat. edüen polıtı ARGE 8 ARGE EğWm8(S) Eftftkn HM Nilyon MilyarS (%) Pers. Parr Mlyar3 krçıS Emttsi kaların oluştuNR O 4.5 78.7 168 29,620 2.8 1.7 4,112 18,500 87 7.1 0.89 1 rulması ve uy AD B 800 78.8 10,060 34,320 280 2.7 1,230,000 298 5 İ 4,088 0.97 7 gulanmasınd JAP 127 81.8 4,400 25,130 132 3.0 5,096 78,000 1057 3.5 0.94 9 engel olmak 13 2,868 160,000 76 4.5 0.88 24,160 28 1.8 77.8 1,473 60 İNG tadır 2,718 163,000 195 5.8 0.88 17 23,980 29 2.2 60 1,320 FA R 78.7 ARGE 25,350 ' 46 2.5 3,161 280,000 229 4.8 0.88 18 78.0 1,840 AM L 82 butç esının 1,400 16,800 1 2.5 0.83 25 130 17,440 0.9 0.7 YN U 78.1 12 2,128 3,000 4 7.6 0.88 41 onernım gos 5.5 10,170 0.05 0.8 41 j 71.2 E8T 0.8 1,316 10,500 25 5.2 0.81 67 13.6 6,890 0.08 70.8 BL U 8 teren bır sap150 310 7,100 3.1 1.0 3,481 53,000 105 3.5 0.93 83 RS U 88.8 tdma Avıu 2,799 23,000 0 4.2 0.88 88 3,090 5.8 0.01 0.2 6 71.8 AE Z panm ABD'ye 0.88 0.6 306 22,000 0 2.2 0.77 86 147 5,890 70 ^ 70.1 TR U kıyasla büım Tablo: Temel bazı gostergelerde tipik ulkelerln değerleri (CSMH/kifi satın alma gucü dnslnden, ARCE ve eğltim harca ve teknolojıde maları CSMH'ya oran olarak, ARCE personeli ve patent sayılan Ise her 1 Milyon kişl bafina verllmlftlr. Eğltim endeksl ve dolayısıyla okur yazar ve her seviyede okullasma oranlarından hesaplanmaktadır) hüımsel yayın kınlıklerın yonlendırdmesı ıçın 1963 te TU BITAK kuıuldu Turkıye bu tarıhten soııra büım ve teknolojı polıtıkalan konusunda gehşmış ulkeleı ne yapıyorsa benzerleıını yapmakta Bılım ve Teknoloji polıtıkalan oluşturmakta on yıllık yırmı yıllık hedefler krıtık teknolojüer saptamakta panelleı oluşturup yuzlerce sayfalık onlarca rapoı hazırlamakta Bu konuda web sıtclerınde vızyorüar çızılmekte mısyonlar yuklenmekte Orıemlı ulke kaynakları bu çalışma laıa ayıümakta Çogu AB ve ABD Japonya gıbı ulke lerırı yapmakta olduklan çalışmalar neredeyse aynen beıumseneıek belırlenen bu vızyon ve mısyonların Turkıye'nın mevcut ve pek degışmeyen sıyası ve ekonomık or tamındd yapüabüırlıgı pek ırdelenmemekte ve hatta sıyası erk tarafindan ıplenmemek tedır Tum bunlara karşın toplam yaym sa yısında son on yüda gozlenen artış dışında hemen hıç bır gehşım paidinetıesınde ıyı leşme gozlenmemesı (ornegm kısı başına duşen ulusal gelırın son otuz yüda 1500 2500 Dolar arasında sıkışması) ve buna ragmen nurlu ufuklar çızüebümeüinnı man tıklı / rasyonol bır nedenı olabılır mı bu tutum aksı halde yapüdbüeceklere dc engel mı olmuyor mu? larm çarpıcı bır nıtehk olçutu olan Nobel odulu ka 7anmada perfoımansınm gıttıkçc geıüedığıdır bunun ana nedenı olaıak uıuveısıtelere ayıüan fonlann yetersızlıgı gosterümekte dn lkırıcı Dunya Sdvaşı'ndan once Almanya Nobel odullerınırı % 30 üe en buyuk payını alırken Ingütere % 20 payla ıkmcı duııımdaydı Halbukı 1940 1950 yılları arası ABD Nobel payını % 50'ye ve 2000?002 drası "o 70'e çücarmıs ve Ingütere ve Almanya'nın [idylan ıse son yülaıda % 10'un altına duşmuştur Bugun CSMH'nın % l'ını yuksek ogretıme ayıran Ingıltere 20 yü once ogrencı başma 15 000 Dolarm ustunde haıcarken bugun bu lakam 8 000 Dolar cıvdrııid dusuımuştur Buna karşın GSMH'nm % 2 7'sı üe ABD ogrencı başına harramayı 10 000 Dolardan 17 000 Dolaım ustune çıkarmıştır (Türkiye'de bu rakam 1 900 Dolaı üe GSMH'nın % 0 8'ıdır) Yerı gelmısken, 2003 yılı fızık ve tıp ddHannda veıüen Nobel odullerırun yazımızm başınddkı LeÜDiuz'm soylemııun ne kadar dogru oldugunu gosterdıgmı belırtmekte yarar var Fi7ik odulu bıı ı Ingüız üa sı Rus dsüü 3 fızü<çıye kuantum fîzıgı alanında super üetkerüık ve super sıvüan açrklayan ve onlarca yü suren deneysel ve teorık çalışmalaı ı ıçın veı üdı Tdrnamen rastlantı da olsa tıpta Nobel odulunu ıse super üetkenleı kullanarak ınsan dokularınrn mcelenmesınde kuUaralan Manyetık Rezonans Goı untulenmesı (MRI) ıçın bırı ABD lı dıgen lngılı/ oldn üa büım adamı aldı Super üetkenlerın super bügısayar ve super vprımlı elektnk uretımı depolanması ve üetımı qıbı alaıüdida uygu lama bulacaklan beklenmekte Super üet kenlerle ügüı soz konusu buluşlann doga nuı erı karmaşık pıoblemlerıııden olan tur bulans super sıvüaıuı dd dsüonomıde dah uygulama alanları bulduklan soylenebüır Türkiye yayınlarındaki artış lurkıye adıeslı büınıt>el yayuüdiu toplam sayısında son on yılda orıenüı artış lar oldugu bıı suıedıı tartışılmakta 1970 leıde yuz cıvarında yayın üe 48 sua da olan Turkıye 2002 de 9303 yayın üe 2? sıraya çıktı Son dort yılın drtış. oranı yuzd( seksenın uzeı ınde Bu artış elbette sevmdı tıcı Ancdk bunun toplunıun gelıçunın» katkısı değışık büım alanlaıınd dagüım ozel nederüeıın buluııup bulunmadıgı w surdumlebüırlıgı açıUrındarı sotgulamdi yapümadan bazı yazüarda ve toplantılaıd ovunçle beln tıldığı gÜDi aı tık 1 lıge yui seldıi' denıenm bu aıüanıı yok Bu baglarr da, bu tıp sayısal bılgının kendısmden çol yoıumunun, degeılendııılmesının gosteı dıgı yolun belkı daha onetnlı oldugunu büınmesı geıeklı 8/^/12