Katalog

Otizmi önceden kestirmenin bir yolu bulundu Son araştırma, otizmi bebeklik döneminde beynin anormal bir hızla gelişmesine bağlarken, hastalığın tanı ve sağaltımı konusunda da yeni bir umut ışığınm doğmasına neden oluyor. i yâfinda otlitlk bir çocuğun bejrnl 3 yafinda tağlıklı bir çocuğun beynl K onuşma yetısun engelleyen, toplumsal ve duygıısal gelışımı aksa tan sınırsel bu bozukluk oları otızm son zamaııldrdd gıderek yaygınlaştı Daha gelışmış tanı yontemleı ı sayesınde uzmaııldi şırrıdı heı 160 kışıderı bırınde belü olçulerde otızm belırtılerıne rastlandığma manıyorlat Bu oıan 70'lerdekmın uç dort katı kadar Gelgelelım soz konusu bozuklugun gozle goıulebüerı dışa donuk behrtılerı ıyı ce bılınmeklc bulıkte, bılıın otızmın bıyolojık kokenlerıne daha yeıu yenı ınmeye başhyor Otıstık beyınde ne gıbı terskkler oluyoı? Ne tuı bir bozukluk ya da zedelenme onu duygudaşlık yetısmderı yoksun küıyor9 San Dıego'dakı Kalıfornıya Unıversıtesı araş tırmacüan tarafindan kısa bu sure once bir aıaya getırılen bir dızı kanıt duşkırıklığı ya ratacak bir olasılıgı gozleı onune serıyor "The Journal of the Amerıcan Medıcal Asso cıatıon" dergısınde yaymüdrıan son araştırma, otizmi bebeklik donemınde beynm anormal bir hızla gelışmesıne baglarken, hastalığm tanı ve sağaltımı konusunda da ye nı bir umut ışıgının doğmasma neden oluyor zuklukları da beraberınde getırıyordu Hafıf otıstık denekler an cak ö9 yuzdebırlık değere ulaşu"kerı, daha cıddı boyuttakı hastalarda bu değer 95 e vanyordu. Gelişimsel bir sorun Bu diaştıımanm ortaya koydugu krrnı gerçekler gozden kaçırılacak gıbı degıldı Yenı el de edılen bulgulaı otızrrun, ço cukları 23 yaşlanndd ansızın vuran bir ıllet olmaktan çok kokle Otlzmln Ilk Bellrtllerinden Biri Olablllr ml? rı bebeklığe uzanan gelişimsel Othtlk çocuklann başlan Ilk onceleri ortabir sorun olduğunu gosterıyor lamanın altında bir boyutta olup, hızla Yalruzca bu sonuç bıle gellftlği bir evreden geçlyor. Otlzmln clddl boyutlarda olduğu klfllerde bu hız doruğa otızmın aşılardan, ya da çocuklatırmanıyor. ruı yaşdmlaruun daha sonrakı evrelerınde yuz yuze geldıkleıı ı ımderı ıbaret olacaktır," dıyor mıkroplardan kaynaklandıgı yonundekı kuş Courchesne durumun "yonlendırmekunun gıderümesme yeterlı den yoksun gelışme" bıçımınde kısaca ozet Ne vaı kı son bulgular otızmın dınamı lenebılecegıne uıamyor Beynin normal gelığıne ışık tutsa bıle, nedenlerı konusunda pek şum teklı bır sureçten çok, bu organın sınır bır açıklama getırmıyor Otızm konusundakı sel devreler oluştuıdugu ve harıgılerının kason araştırma yaşamm ılk yılına odaklanlıcı olacagmın çocugun deneyımlerıyle bemakla bulıkte, yalnızca bu donemle sınırlı lırlendıgı karşüıklı bır sureçtır "Deneyımletutulmuyor rm küavuzlugundakı" bu gelışme surecınde Yakın zamanda ydpıldn otekı araştır yaşamın ılk yüı can alıcı brr onem taşır malar da beyındekı hızlı gelışmeyı bukaç Anıderı vıtesın yukseltümesmın bu su yıllık bu yavaşldma surerırun ızledıgını boy recı nasıl raydan çıkartabılecegını gormek lece otıstık çorugun 4 5 yaşlannda bu erış hıç de guç degıldır Hucrelerm gelışme hızı kuıınkıne eşıt boyutta bu beyne sahıp oldudeneyımlerrn onune geçtığınde beyuıdekı gunu ortaya koyuyor Ergenlık ve enşkmlık devreler de ansızın gelışerek duyularda su donemleruıde otıstıklerm beyınlerı genelhk regen bır yuk fazlasına yol açacakür le normal boyutlarda oluyoı Ne var kı be Araştumacılaruı beyındekı denetımsız yınlennın duygu ve duyulardan sorumlu gelışme surecrnı hayvanlar uzerınde yapaamıgdala ve hıpokampus bolgelerınde az cakları deneylerle karutlayacaklannı ve boy gelışmış hucıeleıırı yoğun kıtleler oluştur lesı bır surecın yaratacagı tehlıkeleı ı kesrnlıması turunde bır dızı başka bozukluklaıa tage kavuşturacaklarını umıt eden Courches nık olunuyor ne 'S07 konusu gelışme bozuklugunun rıereden kaynaklandıgı açıklı§a kavuşturuldu Yanıtsız soru gunda buna karşı koyabılecek kımı du ımsel Beynin hızla gelışmesı geıçekten de çozurnleıe başvurnidmız da mumkun olabı bu denlı cıddı bu zaıar mı veııyor 7 Bu soru lır" dıyoı ya henuz kesın bır yanıt verılemıyor Haı vard Tıp Fakultesı ve Lddders Otızm Araştır Hedeften uzak ma Vaktı sınırbılım uzmanlarından Dı MarCelgelelım, ddha kısa erımde ulaşıl garet Bauman "Anoımal gelışme orneklerı mdk ıstenen hedef otızmuı yaşamın ddha eıbır şpyleıın ters gıttıgı yonunde bu ıpucu ken evreleımde belulenmesınden ve bu tur veıse bıle, burıun altuıdd yatan sureç konubır bozuklugu olan çocuklann buyumelerı sundd soyleyeceklerrmız yalnızca bır kestı basdn kedı ve koppkler tarafindan av lanmalan sonucunda Tonga adalaıma bagh Nıuafoou adasında 1993 yüındd yalnızca 400 erışkın "malaus" kuşu kalmıştı Soz gelımı Nıuafoou yanardatynın patlaması gıbı dogal bır afetle bu kuşla nn yeryuzunden sılınmelen ışten degıl dı Duıum boyle olunea Alırıaıı ko kenlı Bıelını Uluüldrdidsı Kuşları Koruma Vdkfı rıddn Dieter Rinke dunyanın ucra bu koşesındeb Fonualeı ddasına 70 yumurta ıle 10 pılıç gonderdı Megapod ların yenı yuvalarııun ytdnızca onlaıa ozgu eşsız çıftleşme koşullarına uygun olnidaı geıeklıydı Basit bir ölçüm Kısa bir suıe once elde edılen bulgu larm temelını rrulyon dolarlık bu goruntuleme aygıünddiı çok, basıt bir şerıtle olçum oluşturuyor Daha oncekı araşürmalar yenı yurumeye başlayan otıstık çocukların beyın lerınm yaşıtlarından çok daha buyuk oldu gunu oı taya koymakla brrlıkte, 23 yaşından kuçuk çocuklarda otızmuı ızlorıne çok ender rastiandıgmdan uzmanlar bu durumun nasıl ortaya çıktıgı konusuna kesm bu açıklama getumekten yoksundular San Dıego ekıbı ıkı yü once çocuklann tıbbı kdyıtldrınm konuya ışık tutabılecegının ayırdına vardı Sınııbılını uzrnanı Eric Courchesne onderlıgındekı pkıp okul oncesı çağında 48 otıstık çocugun geçmıştekı kdfd olçumleı mden yola çıkarak bunları ulusal normlarla kıyasladı Sonuçta bu çocukldt ın kafa olçumlerı nın dogumda ortalamanrn altında ıken bebeklik donemınde akılalrndz bir hızla gelışe rek yaklaşık bir yü ıçmde 25 yuzdebııhkterı 84 yuzdebulık bir değere ulaştığı gonıldu Ayrıra daha hızlı bir gelışme butakım bo ogrenmelerı ve yaşama ayak uydurmaları ıçırı gereklı destegın verılmesınden ıbaıet Yenı bulgular bu hedefe ulaşılmasınd olanak taruyacak mP Utah Unıversıtesı otızm uzmanlarından Dr Janet Lainhart bu konuda epey kuşkulu San Dıego araştırmasıyla ılgılı olarak kaleme aldıgı brr yoı umunda elde edılen bulguların otıstık çocuklann belır lenmesınden çok otızmın altmda yatan gelışrmsel noropatolo|iye ışık tutması açısından son derece yararlı olduğuna dıkkat çekıyor Laınhart'm bu yorumu kafadakı hızlı buyumenm beyınde uı su toplanması gıbı başkaca lahatsızlıkldrın dd bır gostergesı olabılecegı ve genellıkle de pek bu anldm taşımamasınddn kaynaklanıyor Lamhart otızmın saptanmasında kafa çapuıın olçut olarak aünmdsı durumunda her bır otıstık çocuğa tanı konabılmesı ıçırı 60 saglıklı çocugun taramaddiı geçırılmesı gerekıyoı Courchesne bu goıuşe katılrridkla buukte, çocuk doktorlanrun kafadakı buyume konusuna ozenle egümeleruıın yıne de yerınde bu davıarıış oldcagına ınanıyor ve "Dunyanın en eskı olçu aıacı olan şetıt metıe yme de şaşuücı bu guce sahıp,"dıyor Tanıda kestnlık sağlamasa bıle ucuz zaıaısız ve nesnel olan bu yonternın dogurdbüecegı so runlarrn buyuk bır bolumune kolayca çozum getu üebılıyor Kaynak Newsweek Çevın Rıta Urgan Soyları tükenmekte olan ada kuşları kurtarıldı Pasıfik Okydnusu nda son kalan 'megapod" kuşla ıının kurtarümasına yonelık yıırekL bır gırışımdcn on yıl sonra bu kıışlardan yuzlercesmm yaşamlanm burdurup uredıklerme taruk olundu Polmezya taiamadaldnnda "malaus" adıyla büınen adaya ozgu kuş nufusunun ıkı ka tırıa çıktıgı boylece soz konusu kuşların artık soylan tu kenmekte olan turler kapsrimmdan çıkaı tüabüecegme dıkkat çeküıyor Karada yaşayan grı renktekı bu kuçuk kuşlar sulun ve hındılerle aynı smıfı paylaşıyorlaı Yülar boyunca add hdlkmm yasacLşı oldrak bu kuşlann yumuıtaldrıyla beslemneleıı ve kuşlann adaya ayak Bu kuşlar yumurtalarını volkanık kulleıın ıçıne gomerek kuluçka surecınde kullerın sıcakhguıdan yaıarlanırldrdı Kedı ve yılan lar gomulu yumurtalan yedıklerınden bu canlılann oralarda bannmalan duşunule mezdı Fıjı Uluslararası KuşYaşamını Koru ma Orgutu'nıuı temsılcısı Dick Watling geçen yılkı zıyaretı sırasında adada yakla şık 300 500 erışkın kuşun yaşadıgına tanık oldu Bu şaşırtıcı haber uzerme uzmanlar tukenıneye yuz tutan turlerle ılgılı durumun yenıdpn de gerlendu ılmesıne kardr verdıler Uzmanlar Tonga da daha başka "malau" topluluk lannın da bulunabılecegıne parmak basıyoılaı Dortkoşe: Pref. Okkeş yıllık izin kullandığı için dortkoşe yazılanna ıkı hafta ara vermiştir. 8S9/11